1, 2. (a) Apay a nalabit nadanagan dagiti naipanaw? (b) Apay a masorpresada? (c) Ania dagiti saludsod a sungbatantayo?

INWANWAN ti Dios ni Ezekiel a mangipakaammo iti adu a padto kadagiti naipan idiay Babilonia babaen kadagiti makita a pagilasinan. Panangukom ti linaon ti umuna, maikadua, maikatlo, ken ti dadduma pay a padto nga inyakto ni Ezekiel. (Ezek. 3:24-26; 4:1-7; 5:1; 12:3-6) Kinapudnona, amin a padto nga inyaktona ket nangipakaammo iti nadagsen a panangukom kadagiti Judio.

² Panunotenyo ngarud ti danag dagiti naipanaw idi agsagana manen ni Ezekiel a mangyakto iti sangoda ti sabali pay a padto. Pinampanunotda la ketdi: ‘Ania ngata manen ti nakabutbuteng nga ibagana ita?’ Ngem masorpresada. Naiduma unay ti padto nga iyakto ita ni Ezekiel ta naglaon iti makaparagsak a kari, saan a nakabutbuteng a panangukom. (Ezek. 37:23) Ania ti mensahe ni Ezekiel kadagiti naipanaw? Ania ti kaipapananna? Ania ti epektona kadagiti adipen ti Dios ita? Kitaentayo.

3. (a) Ania ti iladawan ti baston “para ken Juda”? (b) Apay a “ti baston ni Efraim” iladawanna ti 10 a tribu a pagarian?

³ Imbilin ni Jehova ken Ezekiel a mangala iti dua a baston, wenno kayo, ken isuratna iti umuna ti “para ken Juda” ken iti maikadua, “para ken Jose, ti baston ni Efraim.” (Basaen ti Ezekiel 37:15, 16.) Ania ti inladawan dagitoy dua a baston? Inladawan ti baston a “para ken Juda” ti dua a tribu a pagarian ti Juda ken Benjamin. Dagiti ari iti pamilia ni Juda ti nagturay iti dua a tribu; konektado met ti kinapadi kadakuada, ta nagserbi dagiti padi iti templo idiay Jerusalem. (2 Cron. 11:13, 14; 34:30) Agpada ngarud nga adda iti pagarian ti Juda dagiti ari iti pamilia ni David ken dagiti papadi a Levita. Inladawan “ti baston ni Efraim” ti 10 a tribu a pagarian ti Israel. Kasano a konektado dayta a baston iti Efraim? Ni Jeroboam iti tribu ti Efraim ti umuna nga ari ti 10 a tribu a pagarian. Idi agangay, nagbalin ti Efraim a kangrunaan a tribu iti Israel. (Deut. 33:17; 1 Ar. 11:26) Paliiwenyo ta saan a karaman dagiti ari iti pamilia ni David wenno ti kinapadi dagiti Levita iti 10 a tribu a pagarian ti Israel.

4. Ania ti iladawan ti sumaruno nga inaramid ni Ezekiel kadagiti dua a baston? (Kitaen ti ladawan iti rugi ti kapitulo.)

⁴ Naibilin pay ken Ezekiel a pagabayenna ti dua a baston “tapno agbalin a kasla maymaysa a baston.” Bayat a masmasdaaw dagiti naipanaw a mangbuybuya ken Ezekiel, insaludsodda: “Saanmo kadi nga ibaga kadakami ti kaipapanan dagitoy a banag?” Kinunana a ti nayakto ti mangiladawan iti aramiden ni Jehova. Kinuna ni Jehova maipapan iti dua a baston: “Pagbalinekto dagita a maymaysa a baston, ket agbalindanto a maymaysa iti imak.”​—Ezek. 37:17-19.

5. Ania ti kaipapanan ti inyakto ni Ezekiel? (Kitaen ti kahon a “Ti Panagtipon ti Dua a Baston.”)

⁵ Inlawlawag met ni Jehova ti kaipapanan ti panagtipon ti dua a baston. (Basaen ti Ezekiel 37:21, 22.) Dagiti naipanaw manipud iti dua a tribu a pagarian ti Juda ken 10 a tribu a pagarian ti Israel (Efraim) ket maipan iti daga ti Israel a pagbalinanda a “maymaysa a nasion.”​—Jer. 30:1-3; 31:2-9; 33:7.

6. Ania nga agtunos a padto ti nadakamat iti Ezekiel kapitulo 37?

⁶ Pudno a nakaskasdaaw ti panagtutunos dagiti padto maipapan iti pannakaisubli a naisurat iti Ezekiel kapitulo 37! Talaga a ni Jehova ti Dios a makaisubli iti biag (bersikulo 1-14) ken uray panagkaykaysa (bersikulo 15-28). Ti makaparegta a mensahe dagitoy dua a padto ket: Mapukaw ti ipapatay, ken uray ti panagsisina.

7. Kasano a paneknekan ti salaysay iti 1 Cronicas 9:2, 3 nga “awan ti imposible iti Dios”?

⁷ No iti tao, kasla talaga nga imposible a mawayawayaan ken agkaykaysa dagiti naipanaw. * Ngem “awan ti imposible iti Dios.” (Mat. 19:26) Tinungpal ni Jehova ti padtona. Nagpatingga ti panangadipen ti Babilonia idi 537 B.C.E. Kalpasanna, dagiti tattao iti dua a pagarian ket simmangpet idiay Jerusalem tapno tumulong a mangisubli iti pudno a panagdaydayaw. Paneknekan dayta ti impaisurat ti Dios: “Nagnaed idiay Jerusalem ti sumagmamano a kaputotan ni Juda, ni Benjamin, ni Efraim, ken ni Manases.”  (1 Cron. 9:2, 3; Esd. 6:17) Wen, kas impadto ni Jehova, naitipon wenno naikaykaysa dagiti miembro ti 10 a tribu a pagarian ti Israel iti 2 a tribu a pagarian ti Juda.

8. (a) Ania ti impadto ni Isaias? (b) Ania ti dua a napateg a punto ti Ezekiel 37:21?

⁸ Ag-200 a tawen sakbayna, impadto ni propeta Isaias ti mapasamak iti Israel ken Juda kalpasan a naadipenda. Impadtona nga ummongen ni Jehova “dagiti naiwarawara nga umili ti Israel” ken “dagiti naiwarawara nga umili ti Juda manipud iti uppat a suli ti daga,” agraman dagiti adda iti “Asiria.” (Isa. 11:12, 13, 16) Kas impadto ni Jehova, talaga nga innalana “dagiti Israelita manipud kadagiti nasion.” (Ezek. 37:21) Paliiwenyo ti dua a napateg a punto: Saanen a tinukoy ni Jehova dagiti naipanaw kas “Juda” ken “Efraim” no di ket kas “dagiti Israelita”​—maysa a grupo. Nailadawan met dagiti Israelita a naggapu, saan nga iti maysa a nasion, ti Babilonia, no di ket iti adu a nasion​—kinapudnona, “manipud iti tunggal direksion.”

9. Kasano a tinulongan ni Jehova nga agkaykaysa dagiti naipanaw ngem nakasublin iti Israel?

⁹ Idi nakasublin idiay Israel dagiti naipanaw, kasano a tinulongan ida ni Jehova nga agkaykaysa? Inikkanna ti Israel kadagiti naespirituan a pastor a kas kada Zerubabel, Josue a Nangato a Padi, Esdras, ken Nehemias. Dinutokanna met da propeta Haggeo, Zacarias, ken Malakias. Napasnek amin dagitoy a matalek a lallaki a nangparegta iti nasion a mangsurot kadagiti instruksion ti Dios. (Neh. 8:2, 3) Sinalakniban met ni Jehova ti nasion ti Israel babaen ti pananglappedna kadagiti dakes a plano dagiti kabusor ti ili ti Dios.​—Est. 9:24, 25; Zac. 4:6.

10. Idi agangay, nagballigi ni Satanas a mangaramid iti ania?

 ¹⁰ Iti laksid ti amin a naayat a probision ni Jehova, saan latta a nagtalinaed ti kaaduan nga Israelita iti nadalus a panagdaydayaw. Dagiti inaramidda ket mabasa kadagiti libro ti Biblia a naisurat kalpasan a nagsubli dagiti naipanaw. (Esd. 9:1-3; Neh. 13:1, 2, 15) Kinapudnona, iti uneg ti 100 a tawen kalpasan ti panagsublida, adayo unayen dagiti Israelita manipud iti nadalus a panagdaydayaw isu a masapul nga iparegta kadakuada ni Jehova: “Agsublikayo kaniak.” (Mal. 3:7) Idi immay ni Jesus ditoy daga, nabingaybingayen ti relihion dagiti Judio iti adu a sekta nga indauluan dagiti di matalek a pastor. (Mat. 16:6; Mar. 7:5-8) Nagballigi ni Satanas a nanglapped iti naan-anay a panagkaykaysada. Ngem pumaysonto ti panagkaykaysa nga impadto ni Jehova. Kasano?

11. (a) Ania ti impakaammo ni Jehova maipapan iti impadtona a panagkaykaysa? (b) Ania ti inkagumaan manen nga aramiden ni Satanas kalpasan a napapanaw idiay langit?

¹¹ Basaen ti Ezekiel 37:24. Impakaammo ni Jehova a sa la naan-anay a matungpal iti ilina ti impadtona a panagkaykaysa apaman a mangrugi nga agturay kas Ari ti ‘adipenna a ni David,’ kayatna a sawen, ni Jesus, a napasamak idi 1914. * (2 Sam. 7:16; Luc. 1:32) Idi a tiempo, ti natural nga Israel ket sinukatanen ti naespirituan nga Israel, dagiti nadutokan. (Jer. 31:33; Gal. 3:29) Porsegido manen ni Satanas a mangdadael iti panagkaykaysa ti ili ti Dios, nangruna idi napapanawen idiay langit. (Apoc. 12:7-10) Kas pagarigan, kalpasan a natay ni Brother Russell idi 1916, inusar ni Satanas dagiti apostata a mamagsisina kadagiti nadutokan. Ngem di nagbayag, pinanawan dagita nga apostata ti organisasion. Nagballigi met ni Satanas a nangpaibalud kadagiti mangidadaulo idi a tiempo, ngem saan latta a nasinasina ti ili ni Jehova. Nagtalinaed a nagkaykaysa dagiti kakabsat a dinutokan ti espiritu a nangtaginayon iti kinamatalekda ken Jehova.

12. Apay a napaay dagiti panagregget ni Satanas a mangsinasina iti naespirituan nga Israel?

¹² Naiduma ngarud iti natural nga Israel ti napasamak iti naespirituan nga Israel ta napagballigianna dagiti plano ni Satanas a mangsinasina. Apay a napaay dagiti panagregget ni Satanas? Gapu ta inaramid dagiti nadutokan ti amin a kabaelanda a tungpalen dagiti pagalagadan ni Jehova. Kas resulta, salsalakniban ida ti Arida a ni Jesu-Kristo nga agtultuloy a mangparparmek ken Satanas.​—Apoc. 6:2.

13. Ania a napateg a kinapudno ti masursurotayo iti padto maipapan iti panagkaykaysa ti dua a baston?

¹³ Ania ti kaipapanan ita ti padto maipapan iti panagkaykaysa ti dua a baston? Laglagipenyo a ti punto ti padto ket tapno iladawan ti panagkaykaysa ti dua a grupo. Kangrunaanna, itampok ti padto a ni Jehova ti nangyeg iti dayta a panagkaykaysa. Ania  ngarud a napateg a kinapudno maipapan iti nadalus a panagdaydayaw ti itampok ti padto a panagtipon ti dua a baston? Daytoy: Ni Jehova a mismo ti ‘mamagkaykaysa’ kadagiti agdaydayaw kenkuana.​—Ezek. 37:19.

14. Manipud 1919, kasano a lallalo a nakita ti dakdakkel a kaitungpalan ti padto a panagtipon ti dua a baston?

¹⁴ Manipud 1919, lallalo a nakita ti dakdakkel a kaitungpalan ti padto a panagtipon dagiti baston kalpasan a nadalusan iti naespirituan ti ili ti Dios ken nangrugidan a simrek iti naespirituan a paraiso. Idi a tiempo, kaaduan kadagiti napagkaykaysa ket addaan iti namnama nga agbalin nga ar-ari ken papadi idiay langit. (Apoc. 20:6) Iti simboliko a pamay-an, dagitoy a nadutokan ket kas iti baston “para ken Juda”​—nasion a pakairamanan dagiti ari iti pamilia ni David ken dagiti papadi a Levita. Ngem iti panaglabas ti tiempo, nakitipon kadagitoy a naespirituan a Judio ti umad-adu a bilang dagiti addaan iti naindagaan a namnama. Kasda la iti “baston ni Efraim”​—nasion a saan a pakairamanan dagiti ari iti pamilia ni David ken dagiti papadi a Levita. Agserserbi a sangsangkamaysa dagitoy dua a grupo a kas ili ni Jehova iti panangituray ti maymaysa nga Arida a ni Jesu-Kristo.​—Ezek. 37:24.

15. Kasano a makitkitatayo ita ti kaitungpalan dagiti padto iti Ezekiel 37:26, 27?

¹⁵ Ipakita ti padto ni Ezekiel nga adu ti mayat a makitipon kadagiti nadutokan iti kaaddada iti nadalus a panagdaydayaw. Imbaga ni Jehova maipapan iti ilina: “Paaduek ida” ken, “addanto kadakuada ti toldak.” (Ezek. 37:​26, 27) Ipalagip dagita a sasao ti padto a naipakaammo ken apostol Juan 700 a tawen kalpasan ti tiempo ni Ezekiel, a ‘Daydiay situtugaw iti trono iyukradnanto ti toldana’ iti “dakkel a bunggoy.” (Apoc. 7:9, 15) Ita, agkakadua dagiti nadutokan ken ti dakkel a bunggoy kas maysa a nasion nga ili ti Dios iti sidong ti mangsalaknib a toldana.

16. Ania ti impadto ni Zacarias maipapan iti panagkaykaysa ti naespirituan nga Israel ken dagidiay addaan iti naindagaan a namnama?

¹⁶ Ni Zacarias a maysa kadagiti nagsubli impadtona met ti panagkaykaysa dagiti naespirituan a Judio ken dagiti addaan iti naindagaan a namnama. Imbagana a “10 a tattao . . . kadagiti nasion” ti ‘kumpet a naimbag iti bado ti maysa a Judio,’ ken ibagada: “Kayatmi ti kumuyog kadakayo ta nangngegmi nga adda kadakayo ti Dios.” (Zac. 8:23) Ti nailadawan a “Judio” tukoyenna, saan a ti maymaysa a tao, no di ket maysa a grupo ti tattao, “kadakayo,” nga iladawan ita ti nadutokan a natda, wenno naespirituan a Judio. (Roma 2:28, 29) Iladawan ti “10 a tattao” dagidiay addaan iti naindagaan a namnama. “Kumpetdanto a naimbag” kadagiti nadutokan ken ‘kumuyogda’ kadakuada. (Isa. 2:2, 3; Mat. 25:40) Ipaganetget ti sasao a “kumpetdanto a naimbag” ken “kumuyog” ti naan-anay a panagkaykaysa dagitoy dua a grupo.

17. Kasano ti panangiladawan ni Jesus iti panagkaykaysatayo ita?

¹⁷ Mabalin a ti padto ni Ezekiel maipapan iti panagkaykaysa ti pampanunoten ni Jesus idi inladawanna ti bagina kas maysa a pastor, a babaen ti panangaywanna, dagiti karnerona (dagiti nadutokan) ken dagiti ‘sabsabali a karnero’ (dagidiay naindagaan ti namnamada) agbalinda a “maymaysa nga arban.” (Juan 10:16; Ezek. 34:23; 37:24, 25) Nagsayaat ketdin dagita a sasao ni Jesus ken dagiti nagkauna a propeta a mangiladawan iti nakaskasdaaw a naespirituan a panagkaykaysatayo ita, aniaman ti namnamatayo iti masanguanan! Bayat a nasinasina ti ulbod a relihion iti nagadu a grupo, mapadpadasantayo ita ti nakaskasdaaw a panagkaykaysa.

18. Sigun iti Ezekiel 37:28, apay a napateg ti panagbalin ti ili ti Dios a ‘saan a paset ti lubong’?

¹⁸ Ti maudi a sasao iti padto ni Ezekiel a panagkaykaysa itampokna no ania ti mangipasigurado a saan a pulos a madadael ti panagkaykaysatayo. (Basaen ti Ezekiel 37:28.) Agkaykaysa ti ili ni Jehova gapu ta adda “iti tengngada” ti santuariona, wenno ti nadalus a panagdaydayaw. Agtalinaed met kadakuada ti santuariona no la ket ta agtalinaedda a nasantuan wenno naisina iti lubong ni Satanas. (1 Cor. 6:11; Apoc. 7:14) Inyunay-unay ni Jesus ti kinapateg ti saan a panagbalin a paset ti lubong. Idi naimpusuan nga inkararaganna dagiti adalanna, kinunana: “Nasantuan nga Ama, pangngaasim ta aywanam ida . . . tapno agkaykaysada koma . . . Saanda a paset ti lubong . . . Pagbalinem ida a nasantuan  babaen ti kinapudno.” (Juan 17:11, 16, 17) Paliiwenyo no kasano a pinagkonektar ni Jesus ti ‘panagkaykaysada’ ken ti panagbalinda a ‘saan a paset ti lubong.’

19. (a) Kasanotayo a maipakita a ‘tultuladentayo ti Dios’? (b) Iti maudi a rabii sakbay ti ipapatay ni Jesus, ania ti impaganetgetna a napateg a kinapudno maipapan iti panagkaykaysa?

¹⁹ Dayta laeng ti kakaisuna a naisurat a panangawag ni Jesus iti Dios kas “Nasantuan nga Ama.” Ni Jehova ket naan-anay a nadalus ken nalinteg. Imbilin ni Jehova iti nagkauna nga Israel: “Masapul nga agbalinkayo a nasantuan, ta nasantuanak.” (Lev. 11:45) Gapu ta ‘tultuladentayo ti Dios,’ kayattayo ti agtulnog iti dayta a bilin iti amin nga ar-aramidentayo. (Efe. 5:1; 1 Ped. 1:14, 15) No tattao ti matuktukoy, “naisina” ti kaipapanan ti “nasantuan.” Impaganetget ngarud ni Jesus bayat ti maudi a rabii sakbay ti ipapatayna nga agtalinaed nga agkaykaysa dagiti adalanna no la ket ta agtalinaedda a saan a paset daytoy a lubong ken saanda a makiraman iti panagsisina a mapaspasamak iti dayta.

20, 21. (a) Ania ti mangpadakkel iti panagtalektayo iti proteksion ni Jehova? (b) Ania ti determinasionmo?

²⁰ Ti nagpaiduma a panagkaykaysa a nalawag a makita kadagiti Saksi ni Jehova ita ti ebidensia a sinungbatan ni Jehova ti kiddaw ni Jesus: “Protektaram ida iti daydiay managdakdakes.” (Basaen ti Juan 17:14, 15.) Wen, dumakkel ti panagtalektayo iti proteksion ni Jehova ta makitatayo a napaay ni Satanas a mangdadael iti panagkaykaysa ti ili ti Dios. Iti padto ni Ezekiel, imbaga ni Jehova nga agbalin a maymaysa ti dua a baston iti imana. Isu a milagro a pinagkaykaysa a mismo ni Jehova ti ilina iti mangprotektar nga imana​—a di madanon ni Satanas.

²¹ Ania ngarud ti determinasiontayo? Itultuloytayo nga ikagumaan nga aramiden ti pasettayo a mangtaginayon iti napateg a panagkaykaysatayo. Ania ti napateg nga aramiden ti tunggal maysa kadatayo? Regular a makipaset iti nadalus a panagdaydayaw iti naespirituan a templo ni Jehova. Makitatayo kadagiti sumaruno a kapitulo no ania ti karaman iti kasta a panagdaydayaw.