AGDEPDEPENDETAYO iti enerhia tapno papudoten ken palamiisen ti balaytayo, paandaren dagiti lugantayo, ken leppasen ti adu nga inaldaw nga aktibidadtayo. Ngem iti intero a lubong, adu ti agprobproblema iti enerhia.

Dakkel a problema ken Gary, a taga-South Africa, ti “nguminngina a gasolina.” Parikut met ni Jennifer, a taga-Pilipinas, ti agkurkurang a suplay ti enerhia ta “kanayon nga agawan ti koriente.” Maseknan met ni Fernando, a taga-El Salvador, “iti epekto dagita iti aglawlaw.” Iti adu a parte ti lubong, mangyeg iti polusion dagiti planta ti enerhia.

Isu a normal laeng a maisaludsodmo, ‘Kasano a sanguek dagitoy a problema iti enerhia?’

Mabalintayo amin a pilien nga usaren a naimbag ti enerhia. Adu ti pagimbagan ti panaginut ken nasayaat a panangusar iti dayta. Makainut iti kuarta no bassit laeng ti usarentayo nga enerhia. Makatulongtayo pay iti panangprotektar iti aglawlaw ta makissayan ti dumakdakkel a panagkasapulan iti enerhia.

Kitaentayo ti tallo nga aspeto a mabalintayo a pangusaran a naimbag iti enerhia: iti balay, iti transportasion, ken iti inaldaw nga aktibidadtayo.

Agusar laeng iti pangpapudot ken pangpalamiis no kasapulan. Sigun iti panagadal iti Great Britain, ti panangibaba iti heater iti uray two degrees laeng bayat ti winter ti maibilang a kadakkelan a panaginut iti enerhia iti intero a tawen. Umanamong dita ni Derek a taga-Canada. Kunana: “Makainut ti pamiliami no ag-sweater-kami bayat ti winter imbes a mabayag nga agusarkami iti heater.”

Agaplikar met dayta a prinsipio iti panagpalamiis kadagiti lugar a napudpudot ti klima. Kanayon a sigsiguraduen ni Rodolfo, a taga-Pilipinas, a saan unay a nababa ti temperatura ti aircon-da. Apay? Kunana, “Makainutkami iti kuarta ken enerhia.”

Iserra ti tawa ken ridaw no pappapudoten wenno palpalamiisen ti balay. * Makissayan ti masayang nga enerhia no saan a rummuar ti napapudot wenno napalamiis nga angin. Kas pagarigan, no nalamiis ti paniempo ket mabaybay-an a nakalukat ti ridaw, ad-adu nga enerhia ti kasapulan tapno mapapudot ti maysa a patakder.

Malaksid iti panangirikep kadagiti tawa ken ridaw, adda dagidiay mas nakainut babaen iti panangikabilda iti balayda iti nasaysayaat nga insulasion ken kadagiti tawa a makatulong iti panaginut iti enerhia.

Agusar iti silaw a nain-inut iti enerhia. Kuna ni Jennifer a nadakamat itay, “Sinuktanmi dagiti incandescent bulb kadagiti baro a bombilia a nainut iti enerhia.” Agpayso a  nanginngina dagiti baro a silaw a nainut iti enerhia, ngem basbassit met ti mausarda nga enerhia agingga a mapundi isu a dakdakkelto met la ti mainutmo.

No posible, aglugan iti pangpubliko a transportasion. Kuna ni Andrew, a taga-Great Britain, “Agtren wenno agbisikletaak a mapan iti trabaho no kabaelak.” Ipalagip kadatayo ti libro nga Energy: What Everyone Needs to Know a “di kumurang a mamitlo a dakdakkel ti enerhia nga usaren ti tunggal pasahero iti kotse no ikompara kadagiti pasahero iti bus ken tren.”

Iplanom ti biahem. No agplanoka a nasaksakbay, posible a makissayan ti kaadu ti panagsakaymo isu a makainutka iti enerhia, tiempo, ken kuarta.

Adda ti eksakto a binulan a badyet ni Jethro, a taga-Pilipinas, para iti gasolina ti luganna. Kunana, “Gapu iti daytoy, nasaysayaaten ti panangiplanok kadagiti biahek.”

Kissayam ti us-usarem a napudot a danum. Sigun iti maysa a panagadal, “agarup 1.3% ti amin nga enerhia a maus-usar kadagiti siudad iti Australia ti us-usaren dagiti residente iti panagpapudot iti danum wenno 27% iti pakadagupan ti us-usaren nga enerhia ti maysa a pagtaengan.”

Nagastar iti enerhia ti panangpapudot iti danum isu a makainutka iti enerhia no bassit ti usarem a napudot a danum. Kuna ni Victor, a taga-South Africa: “Bassit laeng ti usarenmi a napudot a danum no agdiguskami.” Sigun iti sientista a ni Steven Kenway, adda tallo a pagsayaatan ti panaginut iti napudot a danum—makainut iti danum ken enerhia, makainut ti kompania nga agpatpataud iti enerhia ken danum, ken makainut iti kuarta dagiti residente.

Iddepem. Ti ania? Ti silaw, appliances, ken elektroniko nga alikamen, kas iti TV ken kompiuter. Uray no naiddep dagita ngem nakasaksak met, aggasgastarda latta iti enerhia. Irekomenda ti dadduma nga eksperto nga uksoten iti saksakan dagita wenno agusar iti adda switch-na nga ekstension tapno maiddep dagita uray nakasaksak ket mas makainut iti enerhia. Kasta ti ar-aramiden ni Fernando a nadakamat itay. Kunana: “Iddepek dagiti silaw, ken ikkatek iti saksakan dagiti appliances a diak us-usaren.”

Bassit man ti maaramidantayo iti presio ti enerhia wenno iti dakes nga epekto iti aglawlaw ti panangpataud iti enerhia, mabalintayo a pilien nga usaren a naimbag dayta. Iti intero a lubong, agbirbirok dagiti tattao kadagiti pamay-an a mangaramid iti kasta. Agpayso nga agkasapulan iti ad-adu a panagporsegi ken panagplano tapno makainut iti enerhia, ngem panunotem dagiti pagimbagan dayta. Kuna ni Valeria, a taga-Mexico, “Makainutak iti kuarta ken maprotektarak ti aglawlaw.”