“TI SEKSUAL a pannakaabuso iti kinaubing ket . . . makaringbaw, makadadael, ken nakababain a panangraut iti panunot, kararua, ken bagi ti maysa nga ubing . . . Ti pannakaabuso rautenna ti isuamin a paset iti panagbiag ti maysa a tao.” Kasta ti kunaen ti The Right to Innocence, ni Beverly Engel.

Saan nga amin nga ubbing agpapada iti panagtignayda iti pannakaabuso. * Dagiti ubbing addaanda iti nagduduma a personalidad, nadumaduma nga abilidad a mangsaranget iti parikut, ken nadumaduma a rikrikna a mabalin a pagpannurayan no kasapulan. Adut’ agpannuray met iti relasion ti ubing iti manangabuso, ti kinakaro ti pannakaabuso, no kasano kapaut ti pannakaabuso, ti edad ti ubing, ken dadduma pay a bambanag. Kasta met, no maibutaktak ti panangabuso ket ti ubing makaawat iti naayat a tulong, masansan a mapabassit ti pannakadangran. Nupay kasta, adu a biktima ti agsagaba iti nasasaem a nadangran a rikrikna.

Mangipaay ti Biblia iti pannakaawat no apay a mapasamak ti pannakadangran. Kuna ti Eclesiastes 7:7: “Pudno a ti pannakailupitlupit pagmaagenna ti masirib a tao.” No pudno daytoy iti nataengan a tao, panunotenyo laengen ti epekto ti naranggas a pannakailupitlupit ti maysa a bassit nga ubing—nangnangruna no ti manangabuso ket maysa a taltalken a nagannak. Masapul a laglagipen, a ti umuna a sumagmamano a tawen iti biag ket napategda iti emosional ken naespirituan a panagdakkel ti ubing. (2 Timoteo 3:15) Bayat dagidiay a naganus pay a tawtawen a mangrugi ti agtutubo a mangpataud kadagiti moral a pagbeddengan ken ti pannakarikna iti personal a kinapateg. Babaen iti pannakaisinggalutna kadagiti dadakkelna, masursuro ti ubing ti kaipapanan ti ayat ken ti panagtalek.—Salmo 22:9.

“Kadagiti ubbing a naabuso,” kuna ni Dr. J. Patrick Gannon, “daytoy a pannakaibangon ti panagtalek madeskaril.” Ti manangabuso dinadadaelna ti isuamin a panagtalek ti ubing; inikkatna ti  aniaman a pakakitaan iti kinatalged, panagsolsolo, wenno panagraem iti bagina ket inusarna kas maysa laeng a banag a maipaay iti bukodna a pannakapnek. * Saan a maawatan dagiti babassit nga ubbing ti kaipapanan dagiti imoral nga ar-aramid a naipilit kadakuada, ngem kaaduanna masarakanda a makaupay, nakabutbuteng, nakababain ti kapadasan.

Ngarud maawagan ti panangabuso ti ubing a “kadadaksan a panangliput.” Mapalagipantayo maipapan iti saludsod ni Jesus: “Asino ti tao nga adda kadakayo a no ti anakna dumawatto iti tinapay—isu ikkannanto aya ti maysa a bato?” (Mateo 7:9) Ngem ti manangabuso itedna iti ubing, saan a ti ayat ken panangipateg, no di ket ti kadadaksan iti amin a “bato”—seksual a pannakaraut.

Kuna ti Proverbio 22:6: “Iruammo ti ubing iti dalan a rebbengna a papanan; ket uray inton lakayen saannanto a pagpanawan.” Nalawag, ti impluensia ti nagannak agpaut aginggat’ tungpal-biag. Ngem, ania ngay no nasanay ti ubing nga awan ti gawayna a manglapped iti seksual a pannakaraut? Ania ngay no nasanay a mangaramid iti kinalulok a maisukat iti “ayat”? Ania ngay no nasanay a mangmatmat iti bagina nga awan ti mamaayna ken narugit? Saan kadi a mangiturong dayta iti aginggat’ tungpal-biag a makadangran a kababalin? Ti pannakaabuso iti kinaubing dina ikalintegan ti di umiso a kababalin ti nataengan kamaudiananna, no di ket makatulong dayta a mangilawlawag no apay a dagiti biktima ti panangabuso mabalin a naiduma ti panagtignayda wenno panagriknada,

Adu a biktima ti panangabuso ti agsagaba iti adu a nagduduma a sintomas, agraman ti panagliday. Dadduma marurodda iti kankanayon ken no maminsan makaringbaw a rikna iti basol, bain, ken pungtot. Dadduma a biktima mabalin nga agsagabada ti kinaawan panagrikna, ti di pannakaiyebkas wenno pannakarikna iti emosion. Ti nababa a panangmatmat iti bagi ken pannakarikna nga awan gaway saplitenna met ti adu. Ni Sally, nga inabuso ti pangamaenna, malagipna: “Tunggal molestiaennak mariknak nga awan gawayko ken di makakuti, nabibineg, simmikkil, mariribukan. Apay a mapaspasamak daytoy a panangabuso?” Ireport ti sikologo a ni Cynthia Tower: “Ipakita dagiti panagadal a masansan a dagiti naabuso idi ubbingda pay matmatanda ti bagida kas biktima iti intero a panagbiagda.” Mabalin a makiasawada iti manangabuso a lalaki, makisarita a kasla maam-amak, wenno mariknada nga awan pannakabalinda a mangidepensa iti bagida no agpeggadda.

Gagangay, dagiti ubbing addaanda iti 12 wenno ad-adu pay a tawen nga agsagana maipaay kadagiti emosion a matignay bayat ti pubertad. Ngem no dagiti narugit nga ar-aramid maipilitda iti agtutubo, mabalin nga isut’ maringbawan dagiti natignay a rikna. Kas impakita ti maysa a panagadal, daytoy mabalin a lapdanna ti kabaelanna a mangtagiragsak iti kinasinged iti panagasawa. Impudno ti maysa a biktima a managan Linda: “Masarakak a ti seksual a paset ti panagasawa ti karirigatan a banag iti biagko. Mariknak ti nakaam-amak a rikna a ni tatangko ti kadendennak, ket agamakak.” Dadduma a biktima mabalin nga agtignayda iti kasunganina ket makapataudda ti inkapilitan nga imoral a tartarigagay. “Nalulok ti panagbiagko ket makidennaak kadagiti naan-anay a ganggannaet,” kuna ni Jill.

Dagiti biktima ti panangabuso marigatanda met a mangsalimetmet iti nasalun-at a relasion. Masarakan dagiti dadduma a marigatanda a makilangen  kadagiti lallaki wenno iti tao nga addaan autoridad. Dadduma gagaraenda a dadaelen ti pannakipagayam ken ti panagasawa babaen iti panangabuso wenno panangtengngel. Ket dagiti dadduma liklikanda nga interamente ti nasinged a relasion.

Addada pay dagiti biktima a mangdangran a mismo iti bagbagida. “Kagurak ti bagik gapu ta timmulok iti pananggargari iti panangabuso,” inamin ni Reba. Nakalkaldaang, ti saksakit iti pannangan, ti kapilitan a panagtartrabaho, ti panangabuso ti alkohol ken droga, gagangayen kadagiti biktima iti panangabuso—ti nagagar a panangikagumaan a manglipat iti rikriknada. * Dadduma iparangarangda ti pananggurada iti bagida iti ad-adda a direkta a pamay-an. “Sinugatko ti bagik, kineddelko ti takkiagko, sininitko ti bagik,” kuna ni Reba. “Mariknak a maikariak a maabuso.”

Nupay kasta, dikay ikeddeng a nasapsapa ti pagbanaganna a siasinoman a makarikna wenno agtignay iti kasta a pamay-an ket seksual a naabuso. Mabalin a mairaman ti dadduma a pisikal wenno emosional a bambanag. Kas pangarigan, kunaen dagiti eksperto a dagiti umasping a sintomas gagangayen kadagiti adulto a dimmakkel kadagiti di nasayaat panangtaripatoda a pampamilia—a sadiay dagiti dadakkelda ti nangmalmalo kadakuada, nangtagtagibassit ken nangibabain kadakuada, dida inkankano dagiti pisikal a kasapulanda, wenno dagiti dadakkelda ket adikto iti droga wenno alkohol.

Ti makaallilaw unay nga epekto a mabalin nga ipaay dayta a pannakaabuso iti kinaubing isut’ mabalin a pannakadangran iti naespirituan. Ti pannakamolestia ket “kinarugit iti lasag ken espiritu.” (2 Corinto 7:1) Babaen ti panangaramid iti kinalulok iti ubing, babaen ti pananglabsing iti pisikal ken moral a pagalagadanna, babaen ti panangdadael iti talekna, ti manangabuso minulitanna ti espiritu ti ubing, wenno ti kangrunaan a panagpampanunotna. Daytoy mabalin a lapdanna kamaudiananna ti moral ken naespirituan nga irarang-ay ti biktima.

Ti libro a Facing Codependence, ni Pia Mellody, kunana pay: “Aniaman a nakaro a pannakaabuso . . . ket pannakaabuso met iti naespirituan, ta mulitanna ti panagtalek ti ubing iti Nangatngato a Pannakabalin.” Kas pangarigan, maysa a Kristiano a babai a managan Ellen ti nagimtuod: “Kasano ti panangpanunotko ken Jehova kas maysa nga Ama no pampanunotek nga addaanak ti maysa a naranggas, nauyong a naindagaan nga ama?” Kuna ti sabali pay a biktima, a managan Terry: “Diak pulos nakilangen ken Jehova kas maysa nga Ama. Imbilangko kas Dios, Apo, Soberano, Namarsua! Ngem kas Ama, saan!”

Dagita nga indibidual saanda a nakapuy iti naespirituan wenno agkurangda iti pammati. Maisupadi ketdi, ti kankanayon a panangikagumaanda a mangsurot kadagiti prinsipio ti Biblia ti mangpaneknek iti naespirituan a kinabilegda! Ngem panunotenyo no kasano ti panagrikna ti dadduma no mabasada ti maysa a teksto ti Biblia a kas ti Salmo 103:13, a kunaenna: “Kas panangngaasi ti maysa nga ama kadagiti annakna, kasta ti panangngaasi ni Jehova kadagiti agbuteng kenkuana.” Mabalin a maawatan ti dadduma daytoy. Ngem no awan ti nasayaat a pannakaawat iti no ania ti kaipapanan ti maysa nga ama, mabalin a narigatda a maawatan ti emosional a kaipapanan daytoy a teksto!

Mabalin a narigat a makita ti dadduma no kasano ti agbalin a “kas maysa nga ubing” iti imatang ti Dios—awan gawayna, napakumbaba, managtalek. Mabalin a medmedanda ti pudno a rikriknada iti Dios no agkarkararagda. (Marcos 10:15) Mabalin nga agkedkedda a mangiyaplikar iti sasao ni David idiay Salmo 62:7, 8 iti bagida: “Adda iti Dios ti pannakaisalakanko ken dayawko. Ti nabileg a bato ken kamangko adda iti Dios. Agtalekkayo kenkuana iti amin a tiempo, dakayo nga umili. Ibukbokyo ti pusoyo iti sanguananna. Ti Dios isu ti kamang a maipaay kadatayo.” Dagiti rikna iti pannakabasol ken ti di pannakaikari mabalin a pakapuyenna pay ti pammatida. Kinuna ti maysa a biktima: “Mamatiak unay iti Pagarian ni Jehova. Nupay kasta, pudno a diak marikna a nakasaysayaatak tapno agnaed sadiay.”

Siempre, saan nga amin a biktima kasta ti riknada. Dadduma ti nagbalin a nasinged ken Jehova kas maysa a naayat nga Ama ket dida marigatan a makilangen kenkuana. Aniaman ti kaso, no biktimakayo iti seksual a panangabuso iti kinaubing, mabalin a dakkel ti pategna kadakayo ti pannakaawat no kasano ti panangapektar dayta iti panagbiagyo. Mabalin a dadduma kontentodan a mangawat iti kasasaad. Ngem no matmatanyo a dakkel unay ti pannakadangran kadakayo, dikay maupay. Mabalin a maagasan ti pannakadangranyo.