Lubong a Sangbayan ti Amin

“Tangay dagiti nagkamang ket parikut ti intero a lubong, masapul a ti intero met laeng a lubong ti agbirok kadagiti solusion.”​—Gil Loescher, propesor iti internasional a panaglalangen.

KASIPNGETAN ti rabii idi immakar ti agtutubo a pagassawaan. Gapu ta maseknan iti kinatalgedda, di nagimberna ti asawa a lalaki uray no adda bassit nga anakda. Nadamagna a pangpanggepen ti narungsot a diktador ti pagilian ti makapapatay a panangraut iti ili. Kalpasan ti narigat a panagdaliasatda iti nasurok a ginasut a kilometro, nakaballasiw met laengen ti pamilia iti beddeng agingga a natalgeddan.

Idi agangay, limmatak daytoy a pamilia iti intero a lubong. Jesus ti nagan ti ubing, ket da Maria ken Jose ti dadakkelna. Saan a pinanawan dagitoy a nagkamang ti pagilianda tapno agsapulda iti material a kinabaknang. Imbes ketdi, immakarda gapu ta nagpeggad ti kasasaad ti biagda. Ngamin, ti anakda ti puntiria ti panangraut!

Kas iti adu a sabsabali pay a nagkamang, nagsubli ni Jose ken ti pamiliana idi agangay iti pagilianda idi a simmayaaten ti napolitikaan a kasasaad. Ngem di pagduaduaan a ti naintiempuan nga ipapanawda ti nakatulong iti pannakaispal ti biag ti anakda. (Mateo 2:13-16) Ti Egipto, a pagilian a nagkamanganda, ket adda pakasaritaanna nga umaw-awat nga agpadpada kadagiti nagkamang gapu iti politika ken iti ekonomia. Adu a siglo a nasaksakbay, dagiti inapo ni Jesus ket nagkamangda idiay Egipto gapu iti bisin a nakaigapuan ti panaglangalang ti pagilianda a Canaan.​—Genesis 45:9-11.

Natalged Ngem Di Mapnek

Paneknekan dagiti nainkasuratan agraman moderno-aldaw a pagarigan a mabalin a makaispal iti biag ti panagkamang iti sabali a pagilian. Nupay kasta, makadidigra pay laeng a kapadasan para iti asinoman a pamilia no panawanda ti pagtaenganda. Nupay nanumo, mabalin a ti pagtaenganda ti mangirepresentar iti adu a tawen a naipuonan a tiempo ken kuarta. Ken mabalin met a dayta ti tawid ti pamilia a manginaig kadakuada iti kultura ken pagilianda. Kasta met a mabalin a manmano, no adda man, ti maitugotda a sanikua. Isu a kaaduanna, mabalin a maisagmak dagiti nagkamang iti kinapanglaw, aniaman ti dati a kasasaadda.

No nakapagkamangdan, mabalin a mabiit laeng a mapukaw ti damo a pannakarikna iti bang-ar no ti laeng panagbiag iti kampo a pagkamangan ti manamnama a masakbayanda. Ket agbalinen a narigrigat ti kasasaad no agpaut ti nagkamang a kasasaadda, nangruna no dida makalangen dagiti lokal a tattao. Dagiti nagkamang, kas iti dadduma, kayatda nga adda permanente a sangbayanda. Ti kampo a pagkamangan ket sigurado a di nasayaat a lugar a pangpadakkelan iti pamilia. Addanto pay kadi tiempo a maaddaanto met laengen ti amin a tao iti lugar a maawaganna a pagtaenganna?

Pannakaisubli Kadi iti Dati a Pagilian ti Solusion?

Bayat ti dekada 1990, agarup siam a milion a timmalaw iti lugarda ti nagsubli idi agangay kadagiti pagtaenganda. Para iti adu kadagitoy a tattao, naragsak daydi nga okasion, ket sigagagar a rinugianda manen nga imbangon ti biagda. Ngem para iti dadduma, kayatdan ti sumuko. Nagawidda gapu laeng ta didan maibturan ti kasasaad iti pagilian a nagkamanganda. Nakaro unay dagiti parikut a napasaranda idi naidestieroda isu nga inkeddengda a nasaysayaat laengen no agawidda, nupay sigurado a di natalged ti kasasaad a sarangtenda.

Uray kadagiti kasayaatanen a kasasaad, narigat ti panagawid ta masapul a naan-anay a  mangabaruananka manen iti maikadua a daras. “Kakuykuyog ti tunggal iyaakar ti pannakapukaw ti pamastrekan, kas iti daga, trabaho, pagtaengan ken taraken,” ilawlawag ti The State of the World’s Refugees 1997-98. “Ket tunggal iyaakar rugianna ti narigat a panangabaruanan.” Impadamag ti maysa a panagadal kadagiti nagawid a nagkamang idiay sentral nga Africa a “para kadagiti nagkamang a natulongan idi naidestieroda, mabalin a narigrigat ti panagawid ngem ti pannakaidestiero a mismo.”

Ngem nakarkaro pay ti kasasaad ti minilion a nagkamang a mapilitan nga agawid iti pagilianda a dida pagayatan. Ania dagiti kasasaad nga agur-uray kadakuada? “Mabalin nga agbiag dagiti nagawid iti kasasaad a dandani awan ti linteg, nasaknap ti panagtakaw ken naranggas a krimen, dagiti naikkat a soldado gundawayanda dagiti sibilian ken nalaka laeng a magun-odan ti tattao dagiti nalag-an nga armas,” kinuna ti report ti United Nations. Nabatad a ti kasta a narungsot nga aglawlaw dina penneken ti kinatalged a kasapulan dagiti tattao a pimmanaw iti lugarda.

Panangipasdek iti Lubong a Sadiay Natalged ti Amin

Ti kapilitan wenno di boluntario a panagawid dina pulos risuten dagiti parikut no di marisut dagiti kangrunaan a makagapu. Kinuna ni Mrs. Sadako Ogata a dati a United Nations High Commissioner for Refugees idi 1999: “Dagiti pasamak iti daytoy a dekada​—ken kinapudnona, dagiti napasamak iti napalabas a tawen​—ti nabatad a mangipamatmat a di mapagsasaritaan dagiti isyu maipapan kadagiti nagkamang no di mapagsasaritaan ti kinatalged.”

Ket saan a natalged ti minilion a tattao iti intero a globo. Ilawlawag ni Kofi Annan a sekretario-heneral ti United Nations: “Iti dadduma a paset ti lubong, narbek dagiti pagilian gapu iti panagrurupak iti pagilian ken iti komunidad, isu a napaidaman dagiti umili iti aniaman a nasayaat a pannakasalaknib. Iti amin a lugar, ti kinatalged ti tao ket pinagpeggad dagiti gobierno a dida kayat nga ipaay ti pagimbagan ti kaaduan, a mangidadanes kadagiti kabusorda ken mangdusa kadagiti inosente a miembro ti grupo dagiti minoria.”

Dagiti gubat, panangidadanes, ken kinaranggas iti puli​—ti kangrunaan a pakaigapuan ti di kinatalged a dineskribir ni Kofi Annan​—ket gagangay a gapu iti pungtot, panangidumduma, ken kinaawan hustisia. Saan a nalaka a maikkat dagitoy a kinadakes. Kayatna kadi a sawen a kumaronto pay ti parikut maipapan kadagiti nagkamang?

No maipabiang laeng iti tao ti pannakataming dagiti bambanag, mabalin a kastanto ti mapasamak. Ngem iti Biblia, inkari ti Dios a “pagsardengenna dagiti gubat agingga iti ungto ti daga.” (Salmo 46:9) Babaen ken mammadtona nga Isaias, deskribirenna met ti panawen inton dagiti tattao “pudno unay a mangbangondanto iti balbalay ket agnaedda; ket pudno unay nga agmuladanto kadagiti kaubasan ket kanenda ti bungada. . . . Saandanto nga agbannog iti awan kapapay-anna, saandanto met a mangyanak maipaay iti riribuk; agsipud ta isuda ti putot a buklen dagidiay bendito ni Jehova, ken dagiti kaputotanda a maikuyog kadakuada.” (Isaias 65:21-23) Kinapudnona dagita a kasasaad sigurado a pukawenna ti parikut maipapan kadagiti nagkamang. Maibanagto kadi dagitoy?

 “Tangay mangrugi dagiti gubat iti isip ti tattao, masapul a maipasdek iti isip ti tattao dagiti pangsalaknib iti talna,” kuna ti preambulo wenno panggep ti United Nations Educational, Scientific, and Cultural Organization. Ammo unay ti Namarsua kadatayo a masapul a mabaliwan ti panagpampanunot. Dayta met la a mammadto ilawlawagna no apay a tunggal maysa agtaengdanto a sitatalged ditoy daga: “Saandanto a mangaramid iti aniaman a panangdangran wenno mangpataud iti aniaman a panangdadael iti intero a nasantuan a bantayko; agsipud ta ti daga sigurado a mapnonto iti pannakaammo ken Jehova kas iti dandanum abbonganda ti mismo a baybay.”​—Isaias 11:9.

Naammuanen dagiti Saksi ni Jehova a ti pannakaammo ken Jehova maparmekna ti panangidumduma ken gura. Iti internasional a trabahoda a panangasaba, ikagumaanda nga itandudo dagiti makaay-ayo a Nakristianuan a prinsipio a mangipasagepsep iti ayat imbes a gura, uray kadagiti aggugubat a pagilian. Mangipapaayda met iti aniaman a tulong a kabaelanda kadagiti nagkamang.

Iti kasumbangirna, mabigbigda a ti naan-anay a solusion ti parikut maipapan kadagiti nagkamang ket agpannuray iti dinutokan ti Dios nga Ari a ni Jesu-Kristo. Sigurado a maawatanna no kasano a ti gura ken kinaranggas ket nagbiit a mangdadael iti panagbiag ti tattao. Ipasigurado kadatayo ti Biblia nga ukomenna dagidiay nanumo buyogen ti kinalinteg. (Isaias 11:1-5) Iti sidong ti nailangitan a turayna, matungpalto ti pagayatan ti Dios ditoy daga, a kas idiay langit. (Mateo 6:9, 10) Inton agbannawag dayta nga aldaw, awanton ti agbalin a nagkamang. Amin ket maaddaandanto iti lugar a mabalin nga awaganna a pagtaenganna.

[Kahon iti panid 12]

Ania ti Kasapulan Tapno Marisut ti Parikut Maipapan Kadagiti Nagkamang?

“Ti panangpennek iti kasapulan dagiti tattao iti lubong a napilitan a pimmanaw iti lugarda​—nagkamang man ken dagiti napilitan a pimmanaw iti mismo a lugarda​—ket narikrikut nga amang ngem ti basta panangipaay iti apagbiit laeng a kinatalged ken tulong. Umuna, ramanenna ti panangrisut iti pannakaidadanes, kinaranggas ken panagdadangadang a nakaigapuan ti kapilitan nga ipapanaw. Ramanenna ti panangbigbig kadagiti natauan a kalintegan ti amin a lallaki, babbai ken ubbing a mangsagrap iti talna, kinatalged ken dignidad a di kasapulan a panawanda dagiti pagtaenganda.”​—The State of the World’s Refugees 2000.

[Kahon/Dagiti Ladawan iti panid 13]

Ania ti Solusion nga Ipaay ti Pagarian ti Dios?

“Maaramid ti kinalinteg ken kinahustisia iti amin a lugar iti pagilian. Agsipud ta umiso ti aramiden ti amin, adda agnanayon a talna ken talged. Awan ti pakadanagan ti ili ti Dios, isu a natalna ken natalged ti pagtaenganda.”​—Isaias 32:16-18, Today’s English Version.