Panangamiris a Naimbag Kadagiti Puttot

NUPAY NAIDAYAW IDI DAGITI PUTTOT A SOLUSION iti kasapulan a danum ken koriente, saan unayen a nasayaat ti panangmatmat ti adu a pagilian iti dayta. “Mapagduaduaanen ti dati a pagarup nga ad-adu ti pagimbagan ngem iti pagdaksanna,” kuna ti magasin a World Watch. “Ita ta nasurok nga 45,000 a dadakkel a puttot (nasurok a 15 a metro ti kangatoda) ti naaramiden iti intero a lubong, umad-adu ti nasirarakan a mangipasimudaag a mabalin nga ad-adu nga amang ti pagdaksan dagitoy ngem iti impagarup ti adu.” Ania ti sumagmamano kadagitoy a pagdaksan?

Ti kangrunaan a pagdaksanna isut’ panagpeggad ti kasasaad ti ekolohia ti agarup 60 a porsiento kadagiti karayan iti lubong. Kuna ti World Watch: “No ekolohia ti pagsasaritaan, mararaut dagiti karayan. Maatianan, mabaliwan ti pagayusanda, makontaminaran, ken matambakan dagitoy iti kapartak a namagpeggaden iti ekolohia ti danum a tamnay iti intero a lubong. Tangay napasardeng ti panagayus ti nasurok a kagudua kadagiti karayan iti lubong gapu iti di kumurang a maysa a dakkel a puttot . . . , dakkel ti naaramidan dagiti puttot iti panagpeggad ti kasasaad ti ekolohia kadagiti karayan. Kas pagarigan, agpegpeggad itan a maungaw wenno naungawen ti di kumurang a kakalima kadagiti lames iti danum a tamnay iti lubong.” Naapektaran met dagiti ikan iti taaw a kas iti salmon, ta malapdan ti panagpasurongda tapno agbugida koma.

Mapagduaduaan metten uray ti panangmatmat idi ti kaaduan nga awan ti polusion a patauden ti koriente nga aggapu iti bileg ti danum. Apay? Gapu ta ti organiko a banag a makadanon kadagiti pagurnongan iti danum ket mangiruar iti nagadu a gas a pakaigapuan ti panagbara ti globo. Adda met pagdaksanna iti kagimongan. Gapu kadagiti puttot, 40 a milion agingga iti 80 a milion a tattao ti napilitan a pimmanaw kadagiti dati a pagnanaedanda​—ad-adu ngem iti populasion ti adu a pagilian​—​a masansan a naggapu iti sumagmamano kadagiti kadam-egan a daga iti lubong.

Umad-adun dagiti mangbalbaliw iti panangmatmatda iti kinapateg dagiti puttot. Kas pagarigan, ti Estados Unidos, nga addaan iti 75,000 a nagduduma ti kadakkelda a puttot ken adda dagitoy iti intero a karayan ti pagilian, isu itan ti mangidadaulo iti lubong iti pannakaikkat ken pannakarebba dagiti puttot. Kinissayan payen ti World Bank ti panangpondona kadagiti proyekto a panagaramid kadagiti puttot.

Wen, adda sumagmamano a nasayaat a maaramidan dagiti puttot, ket nalabit agtultuloy a kasta. Ngem kas iti nagadu pay a proyekto, ti awan sarday a panangaramid ti sangatauan iti puttot ti pakakitaan nga agkurang iti sirib ken kinamanagsakbay, a mangpatalged iti kinuna ni mammadto Jeremias a “saan a kukua ti tao a magmagna uray ti panangiturong iti addangna.”​—Jeremias 10:23.

[Picture Credit Line iti panid 31]

FOTO: MOURA