Bangbanglo iti Intero a Pakasaritaan ti Tao

BABAEN TI MANNURAT TI AGRIINGKAYO! IDIAY MEXICO

Nabayagen ti pakasaritaan ti bangbanglo. Maipagarup a nangrugi ti nagkauna a panagaramid iti bangbanglo babaen ti pananguram kadagiti tutot ken resina para iti insenso kadagiti narelihiosuan a seremonia. Idiay Egipto ti naggapuan ti maysa a kadaanan a rekord maipapan iti bangbanglo. Idi nalukatan ti tanem ni Faraon Tutankhamen, adda nasurok a 3,000 a pagkargaan ti bangbanglo a nasarakan ket nabanglo pay laeng dagitoy kalpasan ti nasuroken a 30 a siglo!

Sangapulo ket lima a gasut a tawen sakbay ti Kadawyan a Panawen, “ti kasayaatan a bangbanglo” ket maysa kadagiti inted Dios a pormula para iti nasantuan a lana a pangpulot nga usaren dagiti padi nga Israelita. (Exodo 30:23-33) Dagiti nabanglo a sapsapo nga inusar dagiti Hebreo kas kosmetiko ken agas, agraman ti panangisagana iti pannakaitanem dagiti natay​—di pagduaduaan a nagserbi a pangikkat iti mikrobio ken iti nabangsit nga angot. Kas pagarigan, nangitugot dagiti babbai kadagiti especia ken nabanglo a lana iti tanem tapno usarenda iti bangkay ni Jesus. (Lucas 23:56; 24:1) Iti pagtaengan ti Israelita, ti panangisapsapo iti nabanglo a lana kadagiti saka ti sangaili ket naibilang idi a panangipakita iti kinamanagpadagus.​—Lucas 7:37-46.

Idi immuna a siglo, nagusar kano ti Roma iti agarup 2,800 a tonelada nga olibano ken 550 a tonelada a mira iti makatawen. Naisagut idi ti kasta a nabanglo a ramen iti ubing a ni Jesus. (Mateo 2:1, 11) Idi 54 K.P., nangbusbos kano ti Emperador ti Roma a ni Nero iti katupag ti $100,000 tapno mausar a bangbanglo iti maysa a padaya. Dagiti nailemmeng a tubo kadagiti siled a panganan ti nangipugsit iti nabanglo a danum kadagiti sangaili. Nanipud maikapito a siglo K.P. ken agpatpatuloy, nagusar dagiti Tsino iti bangbanglo, agraman babassit a supot a nagkargaan iti dayta. Kabayatan ti Edad Media, nausar dagiti bangbanglo iti kultura dagiti Islam, nangruna dagiti kaasping ti ayamuom ti rosas.

Pimmigsa unay ti industria ti bangbanglo idiay Francia bayat ti maika-17 a siglo iti naarian a sangakabbalayan ni Louis XV a naawagan nabanglo a naarian a sangakabbalayan. Nabangbangluan saan laeng a ti kudil no di ket uray dagiti kawes, guantes, paypay, ken muebles.

Ti cologne, a naimbento idi maika-18 a siglo, ket nausar iti pagdigus a danum, nailaok iti arak, naikabil iti makan a nagtukel nga asukar kas pagdalus iti ngiwat, ken nausar a labatiba ken tapal. Idi maika-19 a siglo, napataud dagiti sintetiko a bangbanglo. Isu a nangrugin a nailako dagiti immuna a bangbanglo a di maitutop a pangagas. Ita, ti panagaramid iti bangbanglo ket maysan a negosio a binilion a doliar ti pategna. *

[Footnote]

[Ladawan iti panid 31]

Egipto, pagkargaan iti bangbanglo manipud iti tanem ni Tutankhamen, maika-14 a siglo K.K.P.

[Credit Line]

Werner Forman/Egyptian Museum, Cairo, Egypt/Art Resource, NY

[Ladawan iti panid 31]

Grecia, maika-5 a siglo K.K.P.

[Credit Line]

Musée du Louvre, Paris

[Ladawan iti panid 31]

Francia, maika-18 a siglo K.P.

[Credit Line]

Avec lʹaimable autorisation du Musée de la Parfumerie Fragonard, Paris

[Ladawan iti panid 31]

Moderno a botelia ti bangbanglo