Kea​—Bulagaw iti Kabambantayan

BABAEN TI MANNURAT TI AGRIINGKAYO! IDIAY NEW ZEALAND

MAYSA a kalangay (parrot) ti kea nga agnanaed iti kabambantayan ti pagilian a New Zealand. Buyogen ti di malapdan a pagragsakanna, nanglinglingay ken nangparagsak​—wenno nangparuroden​—gapu iti bulbulagaw a kinaalikutegna.

Ipapantayon a nagmalmalemka a simmang-at iti kabambantayan. Simmangpetka a nabambannog iti maysa a balay iti bantay. Kalpasan ti naimas a pannangan, ti laeng kayatmo nga aramiden ket agidda ken tagiragsaken ti makapainana a pannaturog. Ngem sabali ti pampanunoten ti pamilia dagiti kea. Agdissoda iti balay ket pagay-ayatda ti aguyas iti atep a galba. Kasla musika kadakuada ti karasikis dagiti kawwetda iti galba. Tapno maipakita a kaay-ayoda unay daytoy, siraragsak nga agkiakda bayat nga aguy-uyasda. Kalpasanna, agkayabkabda nga agsubli sada uliten dayta a kinaarimbangawda.

Nupay kasta, kadagiti managayat iti ragragsak a kea, maumada met iti dayta a panagay-ayam, isu a sabalianda ti pamay-an ti panangray-awda iti bagida. Ita, mangipatulidda kadagiti bato iti atep, sada aguyas met a sumurot, kabayatan ti kanayon a makatitileng a panagkiakda. Tapno makitada ti reaksion dagiti adda iti balay, agbalinsuekda a sumirip iti tawa. Kasla pagarupenda a dagiti nabannogan nga immuli iti bantay ket maragsakan iti kastoy a pabuya “iti atep.” Ngem sakbay nga ibagam no  dagitoy a kalangay iti kabambantayan ket rumbeng a maawagan a bulagaw, ammuentayo bassit ti maipapan kadakuada.

Napanaganan daytoy iti kea gapu iti naariwawa a kiakna a kee-a no agtayab. Katutubo dagitoy ditoy New Zealand ket masarakanda laeng iti kabambantayan ti South Island. Gapu ta agnanaedda kadagiti nangatngato a paset ti kabakiran, nga awanen ti agtubo a mulmula, bin-ig a bukbukel ken saringit ti kanenda.

Dagiti kea ket nasippukel ken nabileg a tumatayab. Ti kalakian ket agtimbang agingga iti 1.2 a kilo ken 50 a sentimetro ti kaatiddogna. Berde ti kangrunaan a kolorda. Nupay kakolkolorda ti pagnanaedanda a kabakiran, kaskasdi a nakadkadlaw unay dagitoy a tumatayab. Naidumada iti dadduma a tumatayab gapu iti kinaamo, naidumduma a kiak, kadakkel, ken kinalabaga ti sirok dagiti payakda.

Masansan nga agay-ayamda iti tangatang, ta gundawayanda ti kanayon nga agbaliwbaliw a kapigsa ti angin iti kabambantayan a pagnanaedanda. Nakapimpintas ti panagalindayagda kadagiti akikid a ginget, nga agkikinnamat ken aglulumbada a mangliklik iti maysa ken maysa. Maibilangda a maysa kadagiti kalalaingan a tumatayab iti lubong. Nalabit daytoy a kinalaingda ti makagapu a managragragsakda.

Pagay-ayatda ti Agay-ayam

Ti kinaalikuteg ket maysa kadagiti kangrunaan a kababalinda. Gapu ta dida mapnek ti kinausiusoda, usisaenda ti amin a banag iti teritoriada, nangruna ti kabarbaro wenno karkarna kadakuada. Saanda laeng a buyaen ti maysa a banag no di ket suboken ken tuktokenda dayta babaen iti nabileg a sippitda agingga a maabutan wenno madadael dayta.

Iti maysa nga estasion ti tren iti bessang, napaliiw ti maysa nga usioso a kea ti dua a lata a napno iti gatas a naikabil iti pagurayan dagiti pasahero. Linukatan ti natured a kea ti kalub ti maysa sa nagrukob tapno uminum. Nabugaw ti tumatayab, ket adda naikabil a landok iti dua a pagiggaman tapno di malukatan ti kalub. Nupay kasta, saan a naupay ti kea isu a nagsubli. Maysa wenno dua a minuto a sinukimatna ti “kinatalged ti kalub,” ket kalpasanna sisisigo nga inuyosna ti landok kadagiti pagiggaman babaen ti sippitna. Kalpasanna, situtured a linukatanna ti kalub ket imminum manen. Aliwegwegda ngem nakaay-ayatda!

Dagiti Kea ken Dagiti Agkampo

Dagiti agkampo nga adda iti asideg a sidadaan a mangsalaknib kadagiti alikamenda ket maay-ayoda iti kinagantil dagitoy karkarna a tumatayab. Nupay kasta, no panawam ti pagkampuam nga awan ti agbantay, mabalin a dandani di nakappapati ti madadael. Babaen kadagiti nabileg a sippitda, marigisrigisda ti tolda. Ti dati a pagturturogam a bag ket mabiit laeng a malukatanda ket maiwaris ti amin a kargana a dutdot.

Para kadagiti kea, aniaman a nagtimbukel ket nagsayaat nga ipatulid iti kaasitgan a turod. Ipatpategda ti aniaman a nasileng. Kaay-ayoda nga ay-ayamen dagiti kordon ti sapatos. Ti sabali pay a kaay-ayoda nga ay-ayam ket ti panangpidut iti bambanag sada itinnag manipud iti nangato a lugar, a kunam la no pagay-ayatda a buyaen ti pannakatnag dagitoy.

Dagiti kea, a di mangigaggagara iti panagbulagaw ken panagpabuyada, ket pagay-ayat ti amin a naaddaanen iti gundaway a nangpaliiw kadakuada. No usigen dagitoy a kinagantilda, di pakasdaawan a naawagan dagitoy a tumayab a sunggo iti New Zealand.

Dagiti Kea ken Dagiti Ag-ski

Pagay-ayat dagiti kea ti agtitipon kadagiti lugar nga adda agbuybuya kadakuada, kas kadagiti pagay-ayaman iti ski. Ti makuna a bulagaw iti kabambantayan ket makita itan a maysa kadagiti makaallukoy kadagiti ag-ski. Kasla kayatda met ti makipaset iti panagraragsak. Surotenda dagiti ag-ski babaen ti panaglagtolagtoda nga agrikus ken agsala. Ti panagpauyas iti salogan ti nangruna a kaay-ayoda.  Bayat nga aramidenda daytoy, bumannayatda no agkayangda a kas ti aramiden dagiti ag-ski. Kasla iparparammag dagiti kea kadatayo a ti niebe ket saan laeng a pagragsakan ti tattao.

Ti kaay-ayoda a kinaalikuteg ken nakakatkatawa a panagragragsak ket mabalin a panangrurod agingga iti bassit a panangdadael. Sigun kadagiti mangtartarawidwid iti pagay-ayaman iti ski, masapul a ‘salaknibanda kadagiti kea ’ ti amin nga alikamenda. Masapul a makaluban wenno mabalkut ti amin a napateg nga aruaten. Uray pay dagiti tali ket masapul a masukatan iti barut. Ti ‘nasalakniban kadagiti kea ’ a pagbasuraan a lata ket masapul a maimbento pay laeng. Tapno masalakniban dagiti alikamenda kadagiti nakaay-ayat nga aliwegweg, masapul nga annuroten dagiti ag-ski ti sumagmamano a simple a panagannad. Kas pagarigan, no baybay-am ti kameram, agbalin dayta a baro nga ay-ayam ti kea.

Dagiti ag-ski ket masapul a salaknibanda dagiti kotseda iti maitutop nga abbong. Apay? Kasla masapul a sukimaten ti kea ti kalidad ken kinalagda ti amin a kita ti de motor a lugan. Awan sabali a pagay-ayatda a dadaelen no di dagiti windshield-wiper blade ken ti goma a molding sada buongen dagiti plastik a silaw iti likud. No nabaybay-an a silulukat ti tawa ti lugan, sumrek ti mangdadael a grupo dagiti kea. Agtugawda iti lugan nga agragragsak bayat ti sistematiko a panangdadaelda iti aniaman a banag a di natalged. Maitutop ngarud ti pannakaawagda a dagiti kakaisuna a masalsalakniban a bunggoy ti managdadael iti New Zealand.

Kadagiti Lugar a Pagibangonan

Dagiti lugar a pagibangonan ti sabali pay a pagay-ayat dagiti kea a pangipakitaan iti kinaalikutegda. Idi adda baro a balay a maibangbangon para iti nalatak a Milford a pagpasiaran iti New Zealand, naginteres dagiti kea sadiay. Rinugian ti maysa ti nagtakaw kadagiti lansa. Bayat a binugaw ti narurod nga agibangbangon ti nagtakaw, adda sabali pay a nangtakaw kadagiti sigariliona. Bayat a pinirpirsay ti tanawataw a kea ti tabako ken papel, nakalalaaw a nagkiak ti kakaduana kas pananganamong. Gapu iti panagusiuso ken kinaturedna, maibilang ti kea a nausiuso unay ken katuturedan kadagiti amin a dutdotan a parsua. Apaman a makita dagiti kea a kanayon a mapan dagiti tattao iti lugarda, agtataripnongda ket surotenda ida a kunam la no maamakda a takawen dagiti tattao ti sanikuada.

Basta sukimaten ken sukisokenda ti amin a banag iti aglawlawda. Dagiti kinaalikuteg a nakaay-ayat kadagiti manmano a makapalpaliiw ket makapasuron kadagiti kanayon a makakitkita kadagitoy. Kanayon a nakaay-ayat ken makaparurod dagiti kea. Nupay kasta, di mailibak a naparagsit ken mannakigayyem dagitoy a tumatayab. Gapu ta masalsalaknibanda, dagitoy ti maawagan a primera klase nga umili iti kabambantayan.

Bulagaw iti Kabambantayan

No makitamto dagitoy managayat iti ragragsak ken nalaing a tumatayab, umanamongkanto a pudno a bulagawda. Kaay-ayoda ti makikadua iti amin nga agpasiar iti kabambantayan, ket paneknekanda daytoy babaen ti panagbulagawda. Talaga a nakaay-ayat a buyaen ti panagayatda iti biag ken ti abilidadda nga agay-ayam.

Kinapudnona, ti nainkasigudan, naragsak, masansan a bulbulagaw a kababalinda ti mangipalagip kadatayo a dagitoy ket paset dagiti pinarsua ni Jehova, ti naragsak a Dios.​—1 Timoteo 1:11.

[Ladawan iti panid 19]

Daddadaelen ti maysa a kea ti payong

[Ladawan iti panid 20]

Daddadaelen dagiti kea ti maysa a kotse

[Picture Credit Line iti panid 18]

Courtesy of Willowbank Wildlife Reserve, Christchurch, New Zealand