Lames ni San Pedro

NO MANGRESTAWRANKA iti igid ti Baybay ti Galilea * idiay Israel, mabalin a masdaawka a makakita iti putahe a “lames ni San Pedro.” Mabalin nga ibaga kenka ti serbidor a daytat’ maysa kadagiti kalatakan a putahe, nangruna kadagiti turista. Naimas dayta no kapritprito. Ngem apay a nainaig ni apostol Pedro iti dayta?

Ti maysa a pasamak a nadeskribir iti Biblia idiay Mateo 17:24-27 ti mangsungbat. Maammuantayo sadiay a bayat a sumarsarungkar idi ni Pedro iti ili ti Capernaum iti igid ti Baybay ti Galilea, nayimtuod kenkuana no nagbayad ni Jesus iti buis iti templo. Idi agangay, inlawlawag ni Jesus a kas Anak ti Dios, saan nga obligado nga agbayad iti kasta a buis. Ngem tapno di maitibkol ti dadduma, imbaonna ni Pedro iti dan-aw tapno agbanniit, sana alaen iti ngiwat ti umuna a lames a nabanniitanna ti sensilio a pagbayadna iti buis.

Ti nagan a “lames ni San Pedro” ket naadaw iti daytoy a pasamak a nailanad iti  Biblia. Ngem ania a kita ti lames ti nabanniitan ni Pedro?

Dan-aw a Naruay iti Lames

Maipagarup nga iti dandani 20 a kita ti lames iti Baybay ti Galilea, 10 laeng a kita ti lames ti mabalin a nabanniitan ni Pedro. Dagitoy a sangapulo ket nabingay iti tallo a grupo a napateg iti komersio.

Ti kaaduan a grupo ket ti maysa a kita ti tilapia a maawagan musht, a “sagaysay” ti kaipapananna iti Arabe, gapu ta adda marasagaysay a pigar iti lima a kitana. Ti maysa a kita ti musht ket dumakkel agingga iti agarup uppat a pulo ket lima a sentimetro ken agarup dua a kilo ti timbangna.

Ti maikadua a grupo ket ti maysa a kita ti bilis iti Kinneret (Baybay ti Galilea), a kaasping ti bassit a tamban. No kaadu daytoy a kita ti bilis, adu a tonelada ti makalap iti kada rabii, nga agdagup iti agarup sangaribu a tonelada iti kada tawen. Nanipud idi un-unana, mapreserba daytoy a kita ti bilis babaen ti asin ken suka.

Ti maikatlo a grupo ket ti biny, a naammuan met kas ti barbel, a miembro iti pamilia dagiti karpa. Ti tallo a kitana ket addaan kadagiti kasla iming iti nagsulian ti ngiwatna, isu a “buok” ti kaipapanan ti Semitiko a naganna a biny. Agkaan dayta kadagiti bisukol, ken babassit a lames. Ti atiddog ti ulona a barbel ket dumakkel iti kaatiddog a 75 a sentimetro ken nasurok a 7 a kilo ti timbangna. Nalasag dagiti barbel isu a nalatak dagitoy a putahe dagiti Judio no Sabbath ken piesta.

Ti kanduli, a kadakkelan a lames iti Baybay ti Galilea, ket di karaman iti tallo a grupo a napateg iti komersio. Uppat a pie ti kaatiddogna ken sangapulo ket maysa a kilo ti timbangna. Ngem awan siksik ti kanduli isu a narugit dayta sigun iti Linteg Mosaiko. (Levitico 11:9-12) No kasta, saan a kanen dayta dagiti Judio, ket mabalin a saan a dayta ti kita ti lames a nabanniitan ni Pedro.

Ania a Lames ti Nabanniitan ti Pedro?

Bueno, ti musht ti lames a gagangay a maakseptar kas ti “lames ni San Pedro,” ket maidasdasar dayta kadagiti restawran nga asideg iti Baybay ti Galilea. Gapu ta addaan iti medio sumagmamano a babassit a siit, nalaka nga iluto ken kanen. Ngem talaga kadi a dayta ti lames a nabanniitan ni Pedro?

Ni Mendel Nun, maysa a mangngalap nga agnanaed iti igid ti Baybay ti Galilea iti nasuroken a 50 a tawen ket mararaem nga autoridad maipapan kadagiti lames iti lugarna. Ipatuldona: “Ti musht ket agkaan kadagiti nagbabassit nga animal ken mula iti danum ket dida magustuan ti dadduma pay a taraon. Iket ngarud ti pagkalap kadagita, ken saan a mabannitan.” Saan ngarud a dayta ti nabanniitan ni apostol Pedro. Lalo pay a di mabalin a ti kita ti bilis nga adda sadiay, ta nagbassit unay dayta.

Ti nabatbati la ngaruden ket ti barbel, nga ibilang ti adu kas ti nasaysayaat a pagpilian kas ti kita ti lames a maawagan a “lames ni San Pedro.” Kinuna ni Nun: “Nanipud pay idi un-unana, dagiti mangngalap [iti Baybay ti Galilea] ket agus-usarda iti banniit a naappanan iti bilis tapno mabanniitanda dagiti barbel, nga agkaan iti padada a lames nga adda iti tukok ti dan-aw.” Ti konklusionna ket “dandani sigurado a ti barbel ti nabanniitan idi ni Pedro.”

Apay ngarud a ti musht ti maidasar kas ti “lames ni San Pedro”? Kastoy ti sungbat ni Nun: “Maymaysa ti mabalin a mangilawlawag iti makariro a panangsukat iti nagan. Dakkel a panguartaan dayta iti turismo! . . . Bayat nga agsangpet idi dagiti peregrino a naggapu kadagiti addayo a rehion, di pagduaduaan a kasla makagunggona iti negosio no ti musht ket mapanaganan kas ti ‘lames ni San Pedro’ nga idasar dagiti nasapa nga aglukat a restawran iti igid ti dan-aw. Ti kalatakan ken ti kalakaan nga isagana a lames ti nakagun-od iti nagan a makaay-ayo iti adu a kustomer!”

Nupay ditay masinunuo no ania a lames ti nabanniitan ni Pedro, sigurado a naimas a putahe ti aniaman a lames a maidasar kenka kas ti “lames ni San Pedro.”

[Footnote]

[Ladawan iti panid 19]

“Musht”

[Ladawan iti panid 19]

Barbel

[Picture Credit Line iti panid 19]

Garo Nalbandian