Panangmatmat iti Lubong

Inggat’ Tungpal Biag a Sentensia​—Iti Balay ti Uyokan

“Nakapataud dagiti uyokan iti Africa iti karkarna ngem epektibo unay a taktika a pangtamingda kadagiti nagbasakbasak iti balayda,” kuna ti magasin a New Scientist. “Ibaludda dagitoy kadagiti selda iti uneg dagiti balayda. Daytoy a pagannurotan a panangibalud ti mamagtalinaed kadagiti parasito, ket no kasapulan, maikkan ti kolonia iti panawen nga aglibas.” Dagiti managsirarak “inadalda no kasano a salakniban dagiti uyokan iti Abagatan nga Africa ti bagida maibusor iti rimmaut a bassit nga Aethina tumida nga abal-abal nga agarup kas iti kagudua iti kadakkel ti maysa nga uyokan.” Deskribiren ti maysa kadagiti managsirarak a ni Peter Neumann, a ti abal-abal ket “naaramid a kas iti tangke.” Isu a ti panangibaludda kadagiti abal-abal ti kakaisuna a salaknib dagiti uyokan. “Nupay dadduma nga uyokan ket agaramid iti pagbaludan, dadduma ti agtultuloy a mangbantay kadagiti abal-abal tapno dida makatalaw,” inlawlawag ni Neumann. Ti materiales a pagbangon dagiti uyokan ket ti urnongenda a resina ti kayo. Agpaut iti uppat nga aldaw ti panagbangonda. Awanan iti kastoy nga estratehia dagiti uyokan a naggapu Europa, a pakairamanan dagiti uyokan iti Amianan nga America. Isu nga idi ti abal-abal a di naigagara a naiserrek idiay Estados Unidos agarup lima a tawenen ti napalabas ket rimmaut iti maysa kadagiti balay dagiti uyokan, dayta a balay ket “naikeddeng idin a madidigra.”

 Maammuan Dagiti Animal ti Kinakaro ti Polusion

Dagiti alumbayad ket nagsayaat nga organismo a pakaammuan iti kinakaro ti polusion iti angin ken daga, kuna ti eksperto kadagiti animal a ni Steve Hopkin. Adu ken nalaka dagitoy nanumo nga animal ken nasaysayaat ti maaramidanda ngem kadagiti sopistikado nga artipisial nga alikamen. Ti gagangay a kappo ket maus-usar a pangammo iti kalidad ti danum. Ti musselmonitor​—maysa nga alikamen a kas iti kadakkel ti timba ken addaan iti walo a sibibiag a kappo ket napaneknekanen nga epektibo a pangammo iti kinakaro ti polusion iti karayan Rhine ken Danube. “No kellaat nga immadu ti mangkontaminar, maammuan dayta dagiti kappo,” kinuna ti nangdisenio iti alikamen a ni Kees Kramer. No adda rinibu a nadumaduma a kemikal a mangkontaminar, ikaem dagiti kappo ti balayda, a mangtignay iti alarma iti musselmonitor. Ti kangrunaan a pagimbagan dagitoy a monitor ket maammuanda ti epekto ti kontaminasion kadagiti sibibiag nga organismo, kuna ti El País ti España.

Ubbing a Soldado

“Nasurok a 300,000 nga ubbing​—daddumat’ agtawen pay laeng iti 7​—ti makiruprupaken kas soldado iti 41 a pagilian iti intero a lubong,” sigun iti impadamag ti Associated Press. Kaaduan ket agtawen iti 15 agingga iti 18. “Malaksid ti pannakausar dagiti ubbing kas kangrunaan a maipasango iti paggugubatan, maus-usarda met a mangammo iti ayan dagiti bomba a naimula iti daga ken kas espia, para itulod ken adipen iti prostitusion, sigun iti Coalition to Stop the Use of Child Soldiers.” Masansan a mapagdroga dagiti ubbing tapno tumuredda. Mapapatay dagidiay agkitakit, kinuna ti maysa a rebelde a soldado idiay Sierra Leone nga agtawen iti 14. Maipapan iti pannakidangadangna idi 1999 idi 15 pay laeng ti tawenna, impadamag ti maysa nga agtutubo idiay Amianan nga Africa: “Amin dagiti agtawen iti 15 ken 16 ti kangrunaan a naipasango iti paggugubatan bayat nga agsansanud dagiti buyot. Maysaak kadagiti 40 nga ubbing. Makidangdangadangak iti 24 nga oras. Idi nakitak a taltallon kadagiti gagayyemko ti nabati a sibibiag, nagsanudak.” Sigun iti report ti Coalition, agala dagiti gobierno iti ubbing gapu “kadagiti mismo nga inuubingan a kalidadda​—mabalin a nalakada, nabiit a masukatan, ken nalaklakada a maisuro a pumatay a situtured ken agtulnogda latta a didan pampanunoten ti pagtungpalan dagiti aramidenda.”

Baro a Kangatuan a Bilang Dagiti Naipatarus a Biblia

“Iti kompleto wenno sumagmamano a pasetna, magun-odan itan ti Biblia iti dagup a 2,261 a pagsasao. Immadu dayta iti 28 nanipud iti napalabas a 12 a bulan,” kuna ti Britain’s Bible Society. “Ti kompleto a porma [ti Biblia] ket magun-odanen iti 383 a pagsasao, ad-adu iti 13 pay ngem iti napalabas a makatawen.” Ti kompleto a tomo ti Hebreo man wenno ti Griego a Kasuratan, a maawagan met a Daan ken Baro a Tulag, ket magun-odanen iti 987 a pagsasao.

Baro a Nakadagdagsen a Kemikal

Addaanen dagiti kemiko iti “baro a pagaramid iti grupo dagiti aramidenda: ti maysa a nadagsen a metal a maawagan hassium,” kuna ti Aleman a periodiko a Süddeutsche Zeitung. Iti damo a gundaway, dagiti sientista iti Gesellschaft für Schwerionenforschung (Heavy Ion Research Center) idiay Darmstadt, Alemania ket nagballigi a nangilaok kadagiti atomo ti hassium iti oksihena, isu a nakapataudda iti baro a kemikal a kombinasion. Saan a natural a tumaud ti hassium a naipasurot iti nagan ti Hesse nga estado ti Alemania. Dagiti nuklear a pisiko idi 1984 ti kaunaan a nangpataud iti dayta. Ti hassium ken ti baro a kombinasionna ket agpadpada a radioaktibo, agbaliwbaliw, ken di agpaut isu nga awan ti dagus a praktikal a pakausaranna.

Dagiti Peggad ti Panangyalison iti Dara

“Maaramid ti maysa iti tallo a panangyalison idinto ta iti sidong dagiti pagannurotan ti [New South Wales] Health, saan koma a maaramid dayta,” kuna ti Sydney Morning Herald ti Australia. “Sigun kadagiti pagannurotan, ti pasiente ket mayalisonan iti dara no ti hemoglobin-na ket pito wenno nababbaba.” Inlawlawag ti nangidaulo iti panagadal a ni Dr. Ross Wilson, maipapan iti pannakausar ti dara, a ti “di kasapulan a panangyalison ket makapapatay iti pasiente gapu iti epektona a panagpalia ti puso.” Sigun iti innem a tawen a nasaksakbay a panagadal nga indaulo ni Dr. Wilson, “agarup 18,000 [nga Australiano] iti kada tawen ti natay gapu kadagiti komplikasionda kas direkta nga epekto ti medikal a pannakaagasda.” Isingasing ni Dr. Wilson a mapalagipan koma dagiti doktor kadagiti pagannurotan iti salun-at a nainaig iti panangyalison iti dara iti tunggal gundaway a kiddawenda ti panangyalison ken mapakaammuan met koma dagiti pasiente maipapan kadagiti pagannurotan tapno mabalinda a saludsodan a direkta ti doktorda.

Nadagsen a Dusa para iti Pornograpia iti Internet

“Impakaammo ti kangrunaan a korte ti Alemania a mangtamtaming kadagiti kriminal a kaso . . . a ti panangiwaras iti pornograpia ti ubbing babaen ti Internet ket kaasping ti panangiwaras iti kasta a material iti nayimprenta a porma ken pakasentensiaan iti aginggat’ 15 a tawen a pannakaibalud,” kuna ti Associated Press. Inlawlawag ti artikulo a “ti paglintegan ti Federal Court of Justice ti nangipasdek iti annuroten ti Alemania, nga idi ket awanan iti nainget a legal a pagannurotan maipapan iti pannakadusa ti tattao a mangiwarwaras kadagiti pornograpiko a ladawan ti ubbing babaen ti Internet.” Binaliktad ti nangato a korte ti nasaksakbay a pammilin ti korte ti estado a ti panangiwaras iti pornograpia ti ubbing babaen ti Internet ket saan a nadagsen a basol a nainaig iti sekso a kas iti panangiwaras iti kasta a material a nayimprenta.

Marihuana ken ti Puso

“Dagiti agtawen iti agarup 40 agingga iti agarup 60 ken agus-usar iti marihuana ket maminlima nga ad-adu ti risgo a maatakeda iti puso iti uneg ti maysa nga oras kalpasan a nagsigarilioda iti droga,” kuna ti Globe and Mail ti Canada iti report maipapan iti baro a panagadal. “Ti panagsigarilio iti marihuana ti mangpapartak iti panagpitik ti puso​—masansan a doblienna dayta​—bayat a balbaliwanna ti presion ti dara . . . Mabalin a dayta met ti pakaigapuan ti pannakaatake ti puso babaen ti itataud ti mangbará iti panagayus ti dara iti masel ti puso.” Kinuna ni Dr. Harold Kalant iti University of Toronto: “Kadagiti natataengan a tattao, ti ad-adu nga aramiden ti puso ti maysa a pakaigapuan ti pannakaatake.” Napegpeggad pay ti cocaine, kuna ti report, gapu ta paaduenna ti risgo a maatake ti puso iti agarup mamin-25-a-daras kabayatan ti umuna nga oras kalpasan ti panagusar.

Ania a Nagan ti Rosas?

Gapu iti kinaadu ti nadumaduma a mula a mabalin a paaduen, nagbalin a dakkel a karit ti panangpanagan kadagiti baro a kita. “Addan napanaganan nga agarup 100,000 a lirio a maawagan day lily,” kuna ti The Wall Street Journal, “di kumurang a kasta met ti bilang dagiti rosas ken nasurok a 14,000 a dalia. Iti dandani amin a posible a kombinasion, nausar ken nairehistron ti amin a nabatad a mangidaniw a pangnagan ken mangdeskribir a sasao kas iti napintas, lumabbasit, nakaay-ayat, arapaap, dayag, reyna, ileleggak ti init, ilelennek ti init, nalamuyot, nabanglo, makaay-ayo ken makakayaw. Ita, dagiti mangpampanagan iti mula ket mapilitan nga agpanunot ken agpartuat ken sumurotda iti nababbaba a pagalagadan iti komersial a panangpanagan.” Kas pagarigan, “kadagiti tiendaan iti panaghardin ita,” kuna ti Journal, “mabalinmo ti gumatang iti Taco Supreme iris, Macho Man rose, Abba Dabba Do hosta, Primal Scream day lily wenno Kung Fu dahlia.” Mabalin pay ketdin a maipanagan kenka ti maysa a sabong​—no agbayadka. Maysa a kompania idiay California ti mangipalubos kenka a panaganam ti maysa a rosas no agbayadka iti $10,000 ken no la ketdi ta napintas dayta a nagan. Adda pay agpabayad iti $75,000 ngem mangitukon kadagiti ekstra a gunggona, a pakairamanan ti panangilibreda iti magastom no ngudo ti lawasna idiay Los Angeles.