Panaghardin iti Organiko a Pamay-an

MANGRAKEMKA iti daga iti kanatengam. Naslep aya iti pagpatay iti ruot, insekto, utot, ken buot nga uray la a kasla dandani awanen dagiti nabiag nga organismo iti dayta? Wenno aduan kadagiti amin a kita ti alumbayad, insekto, ken mikroorganismo? No nakaad-adu dagiti nabiag iti dagam, mabalin a pagaammom man ken saan, iyap-aplikarmo dagiti prinsipio ti panaghardin babaen ti organiko a pamay-an.

Ti organiko a panaghardin masansan a ramanenna dagiti wagas ti panangpadam-eg iti daga babaen ti panangusar kadagiti natural a guano. Maysa kadagiti panggepna isu ti panangpasayaat iti sistema ti ekolohia tapno makaandur dagiti mula kadagiti peste ken sakit. Kadagiti pagilian a gagangayen ti panagusar kadagiti sintetiko a kemikal iti panaghardin, umad-adu dagiti aginteres iti panaghardin iti organiko a pamay-an. Apay? Gapu iti sumagmamano a rason.

 Umuna iti amin, no dadduma, dagiti tedda a pestisidio kadagiti prutas ken nateng ti pakaigapuan dagiti nakaro a sakit. Kas pagarigan, impadamag ti libro a Pesticide Alert nga “idi kalgaw ti 1985, dandani 1,000 a tattao iti sumagmamano nga estado ti Makinlaud [nga Estados Unidos] ken Canada ti nasabidongan kadagiti tedda ti pestisidio a Temik nga adda kadagiti sandia.”

Mainayon pay, adut’ makabigbig a ti organiko a panaghardin ket maysa a wagas ti panangsalaknib iti aglawlaw. Adda dagiti peste a makaandur iti agkaraulit a panangusar kadagiti pestisidio, isu a nangaramid dagiti sientista kadagiti napegpeggad pay a sabidong. Simlep dagitoy nasamay a kemikal agingga iti danum iti uneg ti daga ket minulitanda ti nakapatpateg a suplay a danum.

Ti sabali pay a pagimbagan ti organiko a panaghardin ket basbassit ti maitambak a basura. Kasano a mapasamak dayta? Kaaduan a basuratayo ket dagiti tedda a taraon ken ruot iti hardin. Imbes a maibellengda, mapempen dagitoy nga organiko nga elemento ket mabaybay-an ida nga agrupsa, isu a mapataud ti nabaknang nga aglalaok a substansia a maawagan ganagan. Mabalin a saan a makaay-ayo a panunoten ti kasta a ganagan, ngem para iti mula, nasustansia a taraon dayta!

Kamaudiananna, para iti dadduma, ti organiko a panaghardin ket maysa a pamay-an ti panagehersisio, panangtagiragsak iti silnag ti init, panangsukay iti daga, ken panangbuya iti panagtubo dagiti babassit a bukel nga agbalin a nasalun-at a mulmula. Magustuam kadi ti organiko a panaghardin? No kasta, rugiantayon! Umuna, sukimatentayo ti daga iti hardinmo.

Kasano nga Agpatubo ti Hardinmo?

Adu a hardin ti addaan iti napigket a daga wenno panaraten a daga. Dadakkel ti binukel ti panaraten a daga ket napartak a maubo ti danum ken sustansia, isu a di unay maagsep dagiti ramut. Ti napigket a daga, iti kasumbangirna, ket buklen ti napino a daga a nakapigpigket nga uray la di sumlep ti danum iti rabawna, isu a mayayus, wenno sumlep ngem mapupok, ket malpes ti ramut dagiti mula.

Agbiag dagiti mula iti daga a kalkalainganna ti kapino ken agneb a mangbabasa kadagiti ramut tapno di agmaga ket mayayus ti sobra a danum. Naruka a daga ti awag dagiti hardinero iti daytoy. Iti kasta a daga, agrikus a naimbag ti angin, isu a makapagtrabaho dagiti mikroorganismo a mangpadam-eg iti daga.

Adu a ganagan ti masapul nga inayon iti napigket ken panaraten a daga tapno adda kinatimbeng. No mailaok ti ganagan iti daga, padam-egenna ti daga. Tangay kas iti espongha, taginayonenna ti agneb, din kasapulan ti kanayon a  panangsibug. Ti ganagan aduan kadagiti makatulong a bakteria nga agtultuloy a mangrupsa iti banag tapno agbalin a sustansia a kasapulan dagiti mula tapno lumasbangda. Ti ganagan timbengenna met ti daga tapno kalkalaingan ti alkaline ken alsemna.

No maimula iti daga dagiti nauneg ti ramutda a mula a kas iti clover ken alfalfa, parukaen ken padam-egenda ti daga. Ti alep-ep​—kas pagarigan, a naarbas a ruot wenno nagragadian a maiparabaw  iti daga​—ket nagsayaat a mangbalbaliw iti kasasaad ti daga.

Ti nakaskasdaaw nga alumbayad ket naisangsangayan ti panangpasayaatna iti daga ti hardinmo. Bayat ti panangikalina iti bagina iti daga​—agingga iti 4 a metro​—ti alumbayad paanginanna ti daga, ipangatona ti nadumaduma a mineral iti rabawna, ken pasayaatenna ti pannakaatian ti danum. Kabayatanna, mangibati met kadagiti ibleng a, sigun iti libro nga Step by Step Organic Vegetable Gardening, “maminlima nga ad-adu ti nitrohena, phosphorus, ken potassium-na ngem ti daga iti aglikmutna.”

Dagiti Tukak, Tumatayab, ken Abal-abal​—Gagayyem ti Hardinmo

‘Dagiti ngay peste iti hardin?’ nalabit maisaludsodmo. ‘Kasano a mapaksiatko dagitoy a diak agusar iti pestisidio?’ Laglagipem a saan laeng a dagiti peste ti patayen dagiti pestisidio. Patayenda met dagiti makatulong nga organismo a kas iti alumbayad ken buot. Laglagipem met, a dagiti tukak ket pagimbagan ti hardin. Nasurok a 10,000 a peste nga insekto ti maibus ti tukak iti las-ud ti tallo a bulan. Saan a napili dagiti tukak. Ti taraonda ket pakairamanan dagiti kabusor ti mula a kas kadagiti kuriat, dangaw ti karabasa, nadumaduma nga arabas, igges, ken slug a kabagian ti biruruko.

Dagiti tumatayab ket nagsayaat met a mangkontrol kadagiti peste. Maysa a wren a billit iti balay ti napaliiw a mangipakpakan iti “500 a lawwalawwa ken arabas kadagiti sibongna bayat ti maysa a malem iti kalgaw,” sigun iti libro a Gardening Without Poisons. No kayatmo nga umay iti hardinmo ti sumagmamano a billit a wren wenno dadduma a billit a mangan iti insekto, mangibitinka iti taraon ti billit wenno material a pagaramid iti umok iti lugar a nalaka a makita. Di agbayag, makitam nga umarakdan! Ket dagiti ngay insekto? Adu a nasayaat nga insekto ti mangan kadagiti agdadael nga insekto. No gumatangka kadagiti abal-abal ket ikabilmo dagitoy iti hardinmo, birokenda a dagus dagiti aplat a paboritoda a taraon. Magatang met dagiti itlog ti wasaywasay ket maikabil iti hardin. No agpessa dagitoy, kanen dagiti wasaywasay ti dandani amin nga insekto a masalapunda.

Dagiti Mula ken Pangkontrol iti Peste

Mabalinmo nga usaren dagiti mula a pangkontrol iti peste iti hardinmo. Idennam dagiti mula a masapul a salakniban kadagiti mula a liklikan dagiti peste. Kas pagarigan, dagiti igges a klase nematoda, a mangdadael kadagiti ramut ti mula, adaywanda dagiti ahito. Ket dagiti puraw a kulibangbang adaywanda ti romero, sage, wenno thyme, no dagitoy ket maidenna iti repolio. Ngem masapul ti panagannad: Adda dagiti mula nga araken ti peste.

Adda pagimbagan ti panagsusublat dagiti imula tapno makontrol ti peste ken sakit. Imbes a maymaysa a lugar ti pangimulaan iti isu met laeng a mula iti kada tawen, mabalin a kayatmo a pagsusublaten dagiti mula iti hardinmo. Iti kasta sumardeng ti itatanor ti sakit ken peste.

Makakarit ti organiko a panaghardin, ta kasapulan ti tiempo ken anus. Mabalin nga adu a bulan ti kasapulan tapno mapadam-eg ti dagam babaen ti organiko a pamay-an. Mabalin a makapaupay, ket no kasta, mabalin a kayatmo nga ispreyan ti kemikal dagiti mulam. Ngem sakbay nga aramidem dayta, panunotem ti napaut a pagsayaatan ti panangliklik kadagiti kemikal. Ngem no aganuska, di agbayag mabalin nga addaankanto iti hardin a pagapitam iti naimas a nateng a nataripato babaen ti panangusar iti ganagan. Saan unay a kapten daytoy ti peste ken sakit a kas iti sabsabali. Dina kayat a sawen nga awan pagparikutam iti hardinmo, ngem maragsakankanto kadagiti resultana. Isu a no pagragsakam ti aghardin, apay a dimo padasen ti organiko a panaghardin?

[Ladawan iti panid 17]

Napigket a daga

[Ladawan iti panid 17]

Panaraten

[Ladawan iti panid 17]

Naruka

[Dagiti Ladawan iti panid 18]

Dagiti Gayyem ti Hardinmo

Nasurok a 10,000 a peste ti maibus ti tukak iti las-ud ti tallo a bulan

Maysa a wren a billit iti balay ti napaliiw a mangipakpakan iti “500 a lawwalawwa ken arabas kadagiti sibongna bayat ti maysa a malem iti kalgaw”

Ti alumbayad paanginanna ti daga ken ipangatona ti nadumaduma a mineral iti rabaw ti daga

Dagiti aplat nga insekto nga agdadael iti mula ti taraon a paborito dagiti abal-abal

[Ladawan iti panid 18]

No mailaok ti ganagan iti daga, dumam-eg ti daga