Apay a Pampanawan ti Tattao Dagiti Namulagatanda a Relihion?

DAGITI RELIHION NGA AGKUNKUNA a naibasar kano dagiti pannursuroda iti pannursuro ni Jesu-Kristo adda agarup 1.7 a bilion a pasurotda. Naibilang ti Kakristianuan a kadakkelan a relihion iti lubong, ta artapanna pay ti bilang dagiti nalatak a relihion a kas iti Budismo, Hinduismo, ken Islam. Ngem ipakita dagiti report, nga iti adu a pagilian nga agkunkuna a Kristianoda, kumapkapuyen ti panangkontrol ti Kakristianuan kadagiti tattao.

 Dagiti tattao iti amin a kasasaad ti kagimongan pampanawandan dagiti relihionda. Kinuna ti managsukisok idiay University of Michigan ken direktor iti World Values Survey a ni Ronald F. Inglehart a kumapkapuyen ti impluensia ti relihion kadagiti nabaknang a pagilian. Kastoy ti imbagana nga inadaw ti magasin a Bible Review: “Saan laeng a bimmassit unay ti makimismisa iti kada lawas, no di ket mangibabaon itan dagiti pagilian iti Latin America kadagiti misionero tapno mangispal iti biag dagiti dati a nangkolonia kadakuada.” Imbagana a nangnangruna a madlaw ti “pannakarbek ti relihion” iti dadduma a makin-amianan a pagilian iti Europa. Idiay Norway ken Denmark, lima laengen a porsiento iti populasion sadiay ti kanayon a makimisa. Idiay Sweden, ti bilang ket nakababbaba nga 4 a porsiento, ken 2 a porsiento idiay Russia.

Ipakita dagiti report manipud Alemania a nanipud iti tawen 1984 agingga iti 1993, sigun iti opisial a rekord dagiti Katoliko, bimmassit ti bilang dagiti mannakimisa manipud 25.3 a porsiento agingga iti 19 a porsiento. Idi 1992, 4 a porsiento laeng kadagiti Protestante ti kanayon a makigimong no Domingo. Idi 1999, impadamag ti Christianity Today: “Maysa laeng kadagiti sangapulo nga Aleman ti makimisa iti kada lawas.”

Maipapan iti ibabassit ti bilang dagiti manamati idiay Britania, kuna ti periodiko a The Guardian: “Awan idi ti kastoy a dakes a kasasaad ti Kristianidad.” Kuna ti artikulo a “para kadagiti papadi ken obispo, ti 1950-2000 ti kadaksan iti ngalay dagiti siglo.” Iti panangdakamatna iti espesial a report maipapan iti relihion idiay Britania, ipakita ti periodiko a saan laeng a dagiti agtutubo ti kumapkapuy ti pammatida iti organisado a relihion no di pay ket dagiti lallakay ken babbaket. Kunana: “Dagiti lallakay ken babbaket kumapuyen ti pammatida iti Dios bayat a lumaklakay ken bumakbaketda. Patpatalgedan dagiti baro a panagsukisok a ti uso kigtotenna dagiti naapektaran unay a relihion iti Britania, nga agingga ita ibilbilangda dagiti lallakay ken babbaket a kas natibker a sadiri ti bumasbassiten a kongregasionda.”

Kasta met laeng ti uso a masarakan idiay Europa. Kas pagarigan, kuna ti Alberta Report a magasin ti Canada a mapaspasaran ti Canada ti “pannakarbek ti naipasdeken a pammati ken panagdayaw” ken “mamitlo ti kaadu dagiti taga Canada nga ad-adda a mangannurot iti bukodda nga ideya maipapan iti Dios ngem ti mamati iti masnup a kredo.”

Adu a tattao ti basta di makarikna a mapabilegda iti naespirituan wenno malawlawaganda no makimisa wenno makigimongda. Sigun iti Maclean’s a magasin ti Canada, agpadpada ti opinion dagiti Judio ken Katoliko a napagsaludsodan iti ashram, wenno narelihiosuan a pagkararagan dagiti Hindu idiay Himalaya: “Saankamin nga interesado kadagiti makapauma a ritual.” Kinapudnona, uray kalpasan ti adu a tawen a matalek a pannakimisa, dadduma ti agpampanunot, ‘Ania a talaga ti nasursurok iti simbaan? Kas resultana, nasingsingedak kadin iti Dios?’ Kas kuna ti autor a ni Gregg Easterbrook, di pakasdaawan nga “iti Laud, ti naespirituan a kinapanglaw sinukatannan ti namaterialan a kinapanglaw kas ti kangrunaan a pagkurangan iti panawentayo.”

Siempre, adu pay dagiti makimismisa iti adu a pagilian. Nupay kasta, ti pannakimisa dina kanayon a kaipapanan a sisusungdo a maal-alagad dagiti pannursuro ti simbaan. Kas pagarigan, kuna ti The Age a periodiko ti Australia nga iti Laud, “napartak ti ibabassit ti bilang dagiti Kristiano a mangal-alagad iti relihionda. Iti kaaduan a paset ti Africa, Asia, ken Latin America, ti Kristianidad ket maysa nga abungot a mangilinged iti panangitultuloy dagiti tattao kadagiti agkakanat a pammati ken kulto dagiti tribu a di mainaig iti kadawyan a Nakristianuan a sursuro ken masansan a maikontra pay ketdi ken opisial a nabaybay-anen iti adu a tawen.”

Apay a nakaad-adu a tattao, agtutubo man, lallakay ken babbaket, ti mangpampanaw iti relihionda? Kasla ti pannakaupay ti kangrunaan a makagapu.

Ti Makapaupay a Pakasaritaan ti Relihion

Kastoy ti kapaliiwan ti The Guardian: “Ti relihion a Romano Katoliko ket addaan iti nakaam-amak a rekord a pannakikumplotna iti facismo iti intero a maika-20 a siglo, manipud iti panangpadayawna ken Franco kalpasan ti guerra sibil dagiti Español, agingga iti nabiit pay a panangikagumaanna a makikappon ken Heneral Pinochet.” Nadlaw met ti Guardian a ti papa idi panawen ti gubat a ni Pius XII, “situtulok a nakikappon ken [Hitler] ken liniklikanna ti posible a pannakaibabain a kas iti panangkondenarna iti Holocaust.”

Kuna ti The Age: “Iti adu nga okasion, saan nga agpayso ti ibagbaga ti Kristianidad. Saan a nataginayon  dagiti Kristiano ti panagkakappia ken panagtutunosda. . . . Ti adu a gubat ti panangsamsam ken panangparmek nga imbagada a nainkalintegan tapno makomberte dagiti agbalin a Kristiano ti mangpaneknek iti dayta. Mabalin a ti pammati, namnama, ken ayat dagiti kangrunaan a Nakristianuan a prinsipio, ngem mapagduaduaan dagidiay agkunkuna a mangitantandudo kadagitoy a natan-ok a prinsipio, ta nalakada met a mapukawan iti namnama a kas kadagiti di Kristiano, ken nalabit saanda a naparparabur. . . . Kristiano a pagilian ti manungsungbat iti Holocaust ken maysa pay a Kristiano a pagilian ti nangpataud iti panagaligaget gapu iti atomiko a pannakigubat idiay Japan.”

Mabalin nga ikalintegan ti dadduma a nabayagen nga itantandudo ti Kakristianuan dagiti naimbag a kababalin a kas iti kinamanakem, kinatibker, kinamanagparbeng, ken kinahustisia. Nupay kasta, kuna ti The Age: “Ngem kaaduanna, us-usaren dagiti Kristiano idiay Europa, kontinente ti Amianan nga America ken Australia ti ad-adu a kinabaknang iti Daga ngem iti maiparbeng a bingayda ket itultuloyda a panuynoyan ti panangrarit, panangirurumen ken panangdadael iti aglawlaw dagiti nakapkapuy a kaarrubada tapno mapennek dagiti tarigagayda.”

No maipapan iti masakbayan ti Kakristianuan, kuna ti The Age: “No saan a naurnos ti pannakataming ti bambanag, di manamnama ti Kristianidad a maisublina ti pannakabalinna a mangkontrol iti kagimongan a kas kadagidi napalabas a siglo. Mabalin a dakes wenno naimbag daytoy, sigun iti panangmatmat ti maysa a tao. Ngem dayta ti agpayso a maipaspasango iti Kristianidad kadagiti umay a tawen.”

Kas resulta ti kasta a panagkapuy ti organisado a relihion iti lubong, adu ti mangpampanaw kadagiti naipasdeken a relihion. Ngem talaga kadi a dagiti naisukat mapennekda dagiti kasapulanda? Dayta kadi ti solusion?

[Dagiti Ladawan iti panid 7]

Marikna ti adu a tattao a di mapennek dagiti aglablabes a seremonia ti espiritualidadda

[Ladawan iti panid 7]

Adu ti pimmanawen kadagiti namulagatanda a relihion gapu iti panangsuportar dagitoy kadagiti gubat ken mangirurumen a napolitikaan a turay

[Credit Line]

foto: age fotostock