Manangitandudo iti Gubat Wenno Promotor iti Talna?

BABAEN TI MANNURAT TI AGRIINGKAYO! IDIAY SWEDEN

Kada tawen, magunggonaan iti premio Nobel dagiti tattao wenno organisasion a naisangsangayan dagiti naitulongda a pagimbagan ti sangatauan iti nadumaduma a tay-ak. Kaano a nangrugi daytoy a tradision, ket kasano a nainaig dayta iti panangsapul iti sangalubongan a talna?

NAINAIG ti naganna iti pannakapasayaat ti sangatauan, ngem bimmaknang unay gapu iti panaglakona kadagiti armas ti gubat. Siasino daytoy a tao? Isu ni Alfred Bernhard Nobel, maysa nga industrialista ken kemiko a taga Sweden. Maidaydayaw ni Nobel gapu kadagiti panagreggetna a mangitandudo iti pagimbagan ti sangatauan, ngem maaw-awagan met “a komersiante ni patay.” Apay? Agsipud ta ni Nobel ti nangimbento iti dinamita, ket bimmaknang unay idi sibibiag pay laeng gapu iti panagaramid ken panaglakona kadagiti makapapatay nga eksplosibo.

Nupay kasta, kalpasan ti ipapatay ni Nobel idi 1896, adda nakaskasdaaw a natakuatan. Sigun iti testamentona, masapul a mailatang ti $9 a milion ket iti kada tawen ti maurnong nga interes daytoy a gatad ti maited a gunggona ti tattao a nakaaramid kadagiti naisangsangayan a gapuanan iti pisika, kemistria, medisina, literatura, ken talna.

Idi damo, adu a tattao ti nasdaaw. Apay a ti maysa a negosiante kadagiti eksplosibo ket nagagaran unay a mangted iti premio kadagiti nasayaat ken natalna pay ketdi a gapuanan? Pagarupen ti dadduma a nakonsiensia ni Nobel gapu iti makapapatay nga inimbentona idi sibibiag pay laeng. Nupay kasta, patien ti dadduma a sipud pay idi damo, ikagkagumaanen ni Nobel a sapulen ti talna. Kinapudnona, kasla patienna idi a bayat a pumigpigsa dagiti makapapatay nga armas, manmanon a mapasamak ti gubat. “Nalabit dagiti paktoriak ti mamagpatingga iti gubat a nasapsapa ngem iti panamagpatingga dagiti mammandayyo iti linteg,” ti naipadamag nga imbagana iti maysa a mannurat, sana innayon: “Inton kellaat nga agpipinnatay ti agsumbangir a kampo dagiti soldado, nalabit agaligaget ti amin a sibilisado a pagilian isu a pagawidendanton dagiti buyotda.”

Pimmayso kadi ti impakpakauna ni Nobel? Ania dagiti leksion a nasursurotayo kabayatan ti napalabas a siglo kalpasan ti ipapatay ni Nobel?

[Blurb iti panid 3]

“Kayatko koma ti agimbento iti nakapigpigsa a substansia wenno makina a mangpapatay iti adu tapno agnanayon nga awanton ti gubat”​—ALFRED BERNHARD NOBEL

[Picture Credit Lines iti panid 3]

Panid 2: Missile: U.S. Navy photo; rebbek ti pasdek: UN PHOTO 158178/J. Isaac; panid 3: Nobel: © Nobelstiftelsen