Padasentayo ti Luau Dagiti Taga Hawaii

BABAEN TI MANNURAT TI AGRIINGKAYO! IDIAY HAWAII

DAGITI sabong a kuentas, ti sala a hula, ken dagiti agpalpallayog a puon ti niog. Dagitoy ti malagip ti maysa a tao no dakamatenyo ti Hawaii ken dagita a banag. Gapu kadagitoy, minilion a sangaili manipud iti intero a lubong ti agpasiar ditoy Hawaii tapno makitada dagitoy ken makipaskenda met iti agdinamag iti lubong a luau, wenno padaya dagiti taga Hawaii. *

Iti nabara ken makaay-ayo a sardam, lumlumneken ti init iti Taaw Pasipiko ditoy Hawaii bayat a mayat ti pul-oy ti angin manipud iti taaw. Kayatmi a sangailiendakayo iti maysa kadagiti otelmi a kanayon a mangangay kadagiti kadawyan a luau dagiti taga Hawaii. Makitak a magagarankayo, ta dagiti lallaki ket nakakawesen iti tradisional a sabongsabongan a kamisadentro ket nakakawes metten dagiti babbai iti nagpipintas, atiddog ken napatak ti kolorda a bestida a maawagan muumuu. Medio nasapatayo, isu nga intay kitaen no kasano ti pannakaisagana ti taraontayo.

Bayat a dumap-awtayo iti pakaangayan ti luau, kablaawannatayo ti maysa a balasang a nakapalda iti bulong ti maysa a kita ti lirio a maawagan iti ti. Kalpasanna, ikkanna ti tunggal maysa kadatayo iti kuentas a sabong ken tropikal nga inumen a mangpalamiis kadagiti mawaw a karabukobtayo. Kanayon a makarepresko dayta kalpasan ti agmalem a panagpasiar wenno panagkainaran kadagiti aplaya. Kadagiti lamisaan, naidasar dagiti naimas a putahe a kas iti poi, bagas ti kamote, lomilomi a salmon, ken dadduma pay a nalatak a taraon ditoy.

Madlawtayo nga adda bunton ti daga nga agal-alingasaw iti medio pangadaywen manipud iti panganantayo. Mapaliiwtayo nga adda sumagmamano a nabaked a lallaki sadiay a dagiti lomoda laeng ti nakawesan. Siaannad nga iyak-akarda ti daga ken dagiti natuontuon a bulbulong iti igid ti bunton. Di agbayag, makitatayon ti intero a napulpog a baboy nga inruarda manipud iti abut. Dayta ti kangrunaan a putahe iti luau-tayo. Nalabit mayimtuodyo, ‘Kanentayo kadi daytoy? Naimas ti ayamuomna, ngem saan a makapaganas wenno nadalus ti langana.’ Nupay kasta, sakbay a panunotenyo ti agawid gapu iti daytoy, palubosandak a mangilawlawag no kasano ti pannakaisagana ti taraon, ket makitayonto a saan gayam a narugit dayta. Ammok a ramananyonto daytoy naimas a sample ti kadaanan a panagluto dagiti taga Hawaii, apaman a maawatanyo ti pamay-an daytoy naisangsangayan nga estilo ti panagluto.

Ania ti Imu?

Ti imu ket inusar dagiti nagkauna a taga Hawaii iti panaglutoda iti nadumaduma a taraonda. Iti simple unay a pannao, dayta ket pugon iti uneg ti daga. Malaksid kadagiti baboy, iti imu met ti naglutuanda kadagiti ikan, manok, ken babbabassit a tumatayab agraman dagiti bagas ti kamote, aba,  rimas, ken sinalapusopan. Maus-usar iti panagluto uray dagiti bulong ti kamote ken aba.

Dagitoy babbabassit a banag ket mabalin a naibalkut iti bulong ti ti sa napasngawan ti pannakapulpogda. Laulau ti pangawag iti daytoy a panagluto. “Kalua,” a “ti abut” ti literal a kaipapananna, ti pangawag iti intero a proseso ti panagluto iti imu. Gapuna, maawagan a kalua a baboy ti kangrunaan a putahetayo. Kinaagpaysuanna, daytoy a panagluto ket agpadpada a panangpulpog ken panangsalapusop, kas makitatayto.

Dagiti nagkauna a taga Hawaii ket nagkali iti dakkel nga abut nga umanay a pakaipisokan ti amin a maluto. Gagangay a maaramid dayta iti bigbigat tapno nakasaganan ti taraon a pangrabii. Masalansan ti sungrod iti lansad ti abut, nga umasping iti wagas ti panaglutotayo iti kannag no agkampotayo. Mabukbokan dayta iti pagpasged a kas iti gas, sa siaannad a manayonan iti adu a sungrod nga umdas iti tallo wenno uppat nga oras.

Maurnos dagiti tarikayo iti aglawlaw ti maysa a ruting a diretso ti pannakaipalokna. Inton agangay, maikkat ti ruting, ken dagiti umas-asuk a dapo ti maikabil iti apuy tapno mapasgedan. Mapasgedan dagiti kayo babaen ti panangrisirisda iti dua a ruting. Kalpasanna, dagiti nalinis a bato a basalto ket maiparabaw iti kayo. Basalto ti nausar agsipud ta mabalin a bumara ngem di maburak. Mabalin a kas iti gemgem ti kadakkel dagiti bato agingga iti kadakkel ti bola a maus-usar iti bowling. Talaga nga adu a bato ti kasapulan ta dagitoy ken ti dadduma pay a beggang ti mangpabara iti intero a proseso ti panagluto. Bumara dagiti bato agingga a bumeggangda. Kalpasanna, maikkat ti aniaman a di napuoran a kayo.

No naikkaten ti dapo kadagiti bato, dadduma kadagitoy ti maipisok iti tian ken barukong ti naasinan a baboy tapno masierto a maluto a naimbag dayta. Dagiti babbabassit ken sukog apa a bato ket mabalin met a maipisok iti tian dagiti manok. Kalpasanna, maiwaras ti nabatbati a bato ken beggang iti lansad ken sikigan ti abut sa maabbongan iti natuontuon a ruot ken bulong ti saba wenno ti. Mabalin met a marumek dagiti puon ti saba sa maiparabaw kadagiti bato. Gapu iti daytoy, saan a makset ti taraon uray nakabarbara ken mangpaagneb tapno mapulpog ken masalapusop pay dayta.

Kalpasan a naabbonganen ti abut ti umdas a bulbulong, maidisso ti baboy iti rabaw dagitoy, agraman ti dadduma pay a taraon. Maabbongan manen ti amin iti adu a bulong. Ti lupot a tapa a naaramid iti ukis ti kayo a paper mulberry wenno ikamen a naaramid iti nalaga a lauhala ti sumaganad a mayarpaw kadagiti bulong tapno saan a pulos a marugitan ti taraon. Kalpasanna, magaburanen ti intero a bunton, tapno di agalingasaw ti imu. No dadduma, ti bunton ket mawarsian iti danum tapno agtalinaed a naagneb. No maminsan, adda lungog a kawayan a maiserrek iti abut no kasapulan dayta iti panagluto, tapno ad-adu a danum ti mainayon.

Ti oras ti panagluto ket agpannuray iti nadumaduma a banag, kas iti kaadu ken kita ti taraon a maipisok iti imu ken ti bilang dagiti bato a nausar. Mabalin a sumagmamano nga oras ti kasapulan  tapno maluto a naimbag ti baboy, depende iti kadakkelna. No maikeddeng nga umdasen ti naglabas nga oras, siaannad a maikkat ti bunton ken dagiti ikamen, tapno maadaw ti naluton a taraon. Maikabil dagiti taraon iti pagkargaan, mapalamiisan, ken maidasar a nalamiis. Dagiti di naluto a karne ket maiwa ken mailuto iti sabali a gundaway wenno iti sabali a putahe, kas iti panangituno wenno pananglauya kadagitoy.

Gapu ta dagiti nagkauna a tattao ket awananda kadagiti di mauram nga alikamen, ti malauya wenno mailingta a taraon ket maipisok iti kayo a malukong a nakargaan iti danum, sa naipisok iti dayta dagiti bumegbeggang a bato. Mabalin met a maasinan ti di naluto a karne ken mapreserba iti daytoy a pamay-an tapno adda pay maluto inton agangay. Narigat ti agluto isu a lallaki ti agaramid iti dayta. Gapu kadagiti nabatad a makagapu, mamin-adu a mausar ti imu. Masansan nga adda dayta iti nalinongan a disso, nga agbalin a permanente a kosina a mausar no dakes ti paniempona.

Ti Imu Ita

Ita, kadagiti luau-tayo, madlawyo a saan unay a nagbalbaliw dagiti kasasaad iti panagusar iti imu. Nalabit mausar ti barut tapno saan nga agsisina ti lasag ti baboy bayat a maad-adaw manipud iti abut. Ngamin, iti panagluto iti kalua, literal a maisina ti lasag kadagiti tulang. Nasukatanen dagiti nalaga nga ikamen wenno lupot a tapa kadagiti bag a sinamay. Ngem malaksid kadagitoy babassit a panagbalbaliw, nagtalinaed ti imu agpapan pay iti adu ken dadduma pay a panagbalbaliw ti kultura ti Hawaii.

Kalpasan a naisinan ti karne manipud kadagiti tulang, manayonan iti ad-adu nga asin sigun iti panagraman. Kalpasanna, nakasaganan a kanentayo ti kalua a baboy. Rugiantayon ti luau! Mabalinyo ti agtugaw ditoy nga ikamen ken mangankayo iti nababa a lamisaan wenno agtugawkayo iti sango ti lamisaan kadagiti mas tradisional a silia dagiti taga Laud. Aniaman ti kayatyo, ammomi a maragsakankayo a makipasken kadakami.

[Footnote]

[Kahon iti panid 27]

Din Kasapulan nga Agkalikayo iti Abut

No kayatyo a padasen daytoy a pasken dagiti taga Hawaii, nalabit kayatyonto ti umay ditoy Hawaii tapno padasenyo ti agpayso a luau. Ngem no kaykayatyo ti medio kaaspingna, mabalinyo a lutuen ti kalua a baboy iti mismo a kosinayo.

Uray ditoy Hawaii, awan tiempo ti dadduma kadakami nga agusar iti imu kada kayatmi ti mangan iti kalua a baboy. Isu a nagaramidkami iti sumagmamano a panagbalbaliw tapno dikam unay mataktak ken mabannog. Imbes a sangabukel a baboy, mabalin a kaykayatyo ti patong ti baboy wenno dadduma a pasetna a mabalin nga ituno. Tapno saan unay a nataba, nalabit kaykayatyo pay ketdi ti manok wenno pabo. Aniaman ti mapiliyo, pulagidanyo ti intero a karne iti sangakutsara a rekado a maawagan liquid smoke iti kada kagudua a kilo ti karne. Agbalin nga agat’ asuk ken nananam ti karne gapu iti daytoy a rekado.

No makaalakayo kadagiti berde a bulong ti ti, balkutenyo ti karne kadagitoy. Ipisokyo dayta iti slow cooker, ta kaasping unay daytoy ti naagneb a bara ti imu. No awanankayo iti slow cooker, umdasen ti gagangay a pugonyo. Tapno agtalinaed ti kaaduan nga agnebna, kalubanyo ti karne iti foil kalpasan a binalkutyo dayta iti bulbulong ti ti. Pabaraenyo ti pugon iti temperatura a 160 degree Celsius laeng, ken lutuenyo agingga a naluknengen. Masapul a nalaka a malapgis ti karne manipud kadagiti tulang. Pirsapirsayenyo ti karne, ken nayonanyo iti digona, tapno mababasa dayta. Ita, nakasaganan ti kalua a baboy nga inlutoyo iti balayyo para iti luau-yo.

Kalpasan a pinadasyo daytoy sample ti panagluto dagiti taga Hawaii, mabalin a kayatyonto ti umay ditoy ken ramanan ti agpayso a kalua a baboy.

 [Ladawan iti panid 25]

Nalabaga a gumamela

[Ladawan iti panid 25]

Mairaman kadagiti nalatak a taraon iti isla ti poi, bagas ti kamote, ken lomilomi a salmon

[Ladawan iti panid 25]

Ti hula

[Credit Line]

Ron Dahlquist/SuperStock

[Ladawan iti panid 25]

Tradisional a panangabrasa babaen kadagiti sabong a kuentas

[Ladawan iti panid 26]

Panangadaw iti kalua a baboy manipud iti “imu”