Nagbalin a Neutral a Kristiano ti Dati nga Aktibista iti Politika

KAS INSALAYSAY NI LADISLAV ŠMEJKAL

Kalpasan a nasentensiaanak, pinagsublidak iti seldak. Dagus a rinugiak a pinatit ti diding kas panangtulad iti panangyallatiw iti mensahe babaen ti Morse code tapno mapakaammuak ti gayyemko nga adda iti maikatlo a kadsaaran manipud iti seldak. Kayatna a maammuan ti sentensiak.

Impatitko ti mensahe a, “sangapulo ket uppat a tawen.”

Saan a mamati. Isu nga inyimtuodna: “Sangapulo ket uppat a bulan?”

“Saan,” kinunak. “Sangapulo ket uppat a tawen.”

TAWEN 1953 idi idiay Liberec, Czechoslovakia (Czech Republic itan). Sangapulo ket siam ti tawenko idi ken maysaak nga aktibista nga agsapsapul iti panagbalbaliw iti politika. Dakami nga aktibista inwaragawagmi dagiti panangmatmatmi babaen ti panangiwarasmi kadagiti polieto a mangbabalaw iti agturturay idi a Partido Komunista. Naibilang a nakaro a panangliput ti aramidmi, isu a napaut ti sentensiak.

Agarup makatawen idin nga addaak iti pagbaludan sakbay a nasentensiaanak. Dua a balud ti maipupok iti maysa a selda sakbay a masentensiaanda, ket sagpaminsan a mapiringanda tapno mapalutpot. Pinaritandakami nga agtutungtong iti seldami, isu a nagiinnarasaas wenno nagsasaritakami babaen ti panagpatitmi a kas iti Morse code.

Iti saan a nabayag, naammuak a Saksi ni Jehova ti adu kadagiti naibalud. Iti nakaibaludanmi, kadawyanen a masukatan dagiti balud iti selda iti kada bulan wenno dua a bulan. Gapu ta interesadoak iti Biblia, maragsakanak idi agangay ta naipanak iti selda ti maysa a Saksi. Nagbanaganna, nakipagadalak iti Biblia kadagiti Saksi.

Makunak a panagadal iti Biblia ti panagtungtongmi, nupay awan ti Bibliami wenno literatura a naibasar iti Biblia. Kinapudnona, iti intero a panagbiagko, diak pay pulos idi nakakita iti Biblia. Ngem no agtungtongkami​—ilawlawag ti Saksi dagiti kabesadona a suheto iti Biblia​—ket isuratko met dagiti imbagana. Naaramid amin daytoy bayat a nakatugawkami nga agin-innarasaas.

Pagilo laeng a tisyu ken sagaysay dagiti intedda a suplaymi. Inusarko ti sagaysay a pagsurat iti pagilo a tisyu. Inkabesak ti adu a nagsasaritaanmi a teksto. Insuro met dagiti Saksi a nangyadal  kaniak dagiti kanta ti Pagarian. Imbaga ti maysa a Saksi kaniak: “Naibaludka ita kas kriminal gapu iti politika, ngem iti masakbayan mabalin a maibaludka gapu ta maysaka kadagiti Saksi ni Jehova.”

Kamaudiananna, kalpasan ti kanayon a panagpalutpot, nasentensiaanak ken impandak iti kampo a pagtrabahuan iti asideg ti ili ti Jáchymov. Ammok idin nga addanto aldaw nga agbalinak a maysa kadagiti Saksi ni Jehova.

Adu a Tawen a Pannakaibalud

Idi simmangpetak iti kampo a pagminasan iti uranium, dagus a binirokko dagiti Saksi. Ngem di nagbayag, naammuak a naipanda iti sabali a lugar. Ngem adda maysa a Saksi a nabati agsipud ta kosinero. Pinabulodannak iti daan unayen a Biblia a nailemmeng iti adun a lugar. Isu a nabasak dagiti teksto a kabesadokon. Kinunak iti bagik bayat a basbasaek, ‘Wen, apag-isu daytoy a kas iti insuro kaniak dagiti kakabsat.’

Kalpasan ti agarup makabulan, nayakarak iti kampo ti Bytiz, nga asideg iti ili ti Příbram. Naam-ammok sadiay ti dadduma pay a Saksi. Idiay Bytiz, kanayon a makaawatkami kadagiti naipuslit a literatura a naibasar iti Biblia. Nupay pinadas ti administrasion iti kampo nga ammuen no kasano a nakagteng kadakami dagiti literatura, dida pulos naammuan. Sangapulo ket uppatkami a balud a siaaktibo a mangaskasaba kadagiti sabsabali. Bautisado a Saksi ti kagudua kadagitoy, ket kas kaniak ti kagudua, a namati iti pammati dagiti Saksi bayat ti pannakaibaludmi.

Adu kadakami ti mayat a mangisimbolo iti dedikasionmi iti Dios babaen ti panagbautisar. Ngem gapu ta kurang ti danum​—wenno, iti kinapudnona, gapu ta awan ti dakkel a pagkargaan iti danum​—narigat a mayurnos ti pannakaitaneb. Isu a kadagidi nga aldaw, adu ti masapul nga aguray agingga a mawayawayaanda tapno mabautisaran. Ngem idiay kampo ti Bytiz, adda dadakkel a torre a pagpalammiisan kadagiti compressor ti pagminasan, wenno dagiti makina a mangsensen iti gas. Idi ngalay ti dekada 1950, sumagmamano kadakami ti nabautisaran iti pagurnongan a tangke iti maysa kadagidiay a torre.

Sumagmamano a tawen kalpasanna, idi Marso 1960, sinukonnak ti maysa a polis a mangay-aywan kadagiti naibalud gapu iti politika. Imbagana a no ibagak kenkuana ti ar-aramiden dagiti dadduma a balud, iyurnosna a mapaababa ti sentensiak. Idi nagkedkedak, pinagsasawannak. “Pinukawmo ti gundawaymo a mawayawayaan,” imbugkawna. “Siertuek a dikanto pulos makaawid! Mataykanto ditoy.” Ngem dua a bulan kalpasanna, naikkanak iti amnestia, ket nakaawidak kalpasan ti walo a tawen a pannakaibaludko.

Apagbiit a Pannakawayawaya

Maiparit ti trabaho dagiti Saksi ni Jehova ditoy Czechoslovakia manipud pay idi Abril 1949, isu a naammuak a ti panagserbi iti Dios a siwayawaya ket interamente a naiduma no naibaludka. Kalpasan a nawayawayaanak, adda manen sabali a problemak. Tunggal lalaki iti pagilianmi ket inkapilitan idi nga agsoldado iti dua a tawen.

Naipalubos a di agsoldado ti dadduma a lallaki nga agtartrabaho iti pagminasan ti Gobierno. Kas pagarigan, saan nga agsoldado dagidiay agtartrabaho kadagiti pagminasan iti karbon. Gapu ta napadasak idin ti kasta a trabaho, nagtrabahoak iti maysa kadagiti pagminasan. Sibabara a pinasangbaydak sadiay. Imbagada kaniak:  “Saanmo a pagdanagan ti agsoldado. Saan a problema kadakami ti mangkiddaw iti saanmo a panagsoldado.”

Dua a bulan kalpasanna, idi naawatko ti pakaammo nga agsoldadoak, impanamnama manen dagidiay agtartrabaho iti administrasion ti pagminasan a saanak a mapagsoldado: “Dika agdanag, nalabit kamali laeng dayta. Agsuratkami laeng iti komander ti militar, ket awanton ti problema.” Ngem saan a kasta ti napasamak. Idi agangay, maysa nga opisial ti immay nagpadispensar kaniak: “Ita pay laeng a napasamak daytoy, ngem masapul nga agsoldadoka.” Idi agkedkedak nga agsoldado gapu iti diktar ti konsiensiak a diak makigubat, naarestoak ket impandak iti kaasitgan a kuartel.​—Isaias 2:4.

Iti Saklang ti Pangukoman

Kalpasan a naibaludak iti ili ti Kladno idi Enero 1961, inkagumaandak a kombinsiren nga agsoldadoak. Nangangay iti miting ti manangaywan nga opisial. Impandak iti kuarto a pagmimitingan nga addaan iti dakkel, nagtimbukel a lamisaan a nalikmut kadagiti komportable a tugaw nga addaan kadagiti lalat a pasamano. Di nagbayag, simmangpeten dagiti opisial ket nagtugawda iti aglawlaw ti lamisaan. Inyam-ammo kaniak ti manangaywan ti tunggal maysa kadakuada. Kalpasanna, nagtugaw sana kinuna: “Ita, ibagam kadakami ti maipapan iti relihionmo.”

Kalpasan ti apagbiit ken naulimek a panagkararag, kinasaritak ida nga agim-imdeng idi a naimbag kaniak. Di nagbayag, nagturong metten iti ebolusion ti saritaanmi, ket imbagada nga agpayso a siensia ti ebolusion. Iti kampo a pagtrabahuan a nakaibaludak kasakbayanna, inadalko ti polieto nga Evolution Versus the New World. * Nasdaaw dagidiay nga opisial ti militar, ta napaneknekak a ti ebolusion ket maysa a teoria a saan a mapasingkedan.

Kalpasanna, nagsao ti maysa a major a nalawag nga adda ammona maipapan iti relihion a Katoliko. “Kasano ti panangmatmatmo ken Birhen Maria?” inyimtuodna. “Ken ania ti panangmatmatmo iti nasantuan a Misa?” Sinungbatak dagiti saludsodna, ket kalpasanna kinunak: “Apo, maysakayo la ketdi a manamati, ta naiduma dagiti saludsodyo kadagiti sabsabali.”

“Ay, saan, saan, saan! Saanak a manamati!” kinunana a silalaaw. Iti Gobierno a Komunista, saan a mararaem wenno saan a maikkan iti takem dagiti makuna a Kristiano. Isu a kalpasan dayta a saritaan, saanen a pulos a nakipaset ti opisial iti saritaan. Agyamanak unay ta naaddaanak iti gundaway a mangilawlawag iti pammati dagiti Saksi ni Jehova kadagidiay a lallaki.

Ad-adu Pay a Gundaway a Mangasaba

Sumagmamano nga aldaw kalpasanna, naipanak iti maysa a pasdek ti militar idiay Prague sadak ginuardiaan. Nasdaaw ti damo a nadutokan a mangguardia kaniak gapu kadagiti espesial a pannakaguardiak. “Ita pay laeng a masapul a guardiaanmi ti maysa a tao,” kinunana, isu nga inlawlawagko no apay a naibaludak. Gapu itoy, naginteres isu a nagtugaw. Inkabilna ti paltogna iti baet dagiti tumengna sa nagimdeng. Kalpasan ti dua nga oras, simmublat ti sabali manen a soldado, ket kasta met laeng ti inyimtuodna isu a nagsaritaanmi manen ti maipapan iti Biblia.

Kadagiti simmaganad nga aldaw, nakasaritak dagiti nangguardia kaniak ken ti dadduma pay a  balud idi impalubos dayta dagiti guardia. Linukatan pay ketdi dagiti guardia ti adu a selda ket pinalubosanda dagiti balud nga agtataripnong tapno makapagsasaritada maipapan iti Biblia! Idi agangay, madanaganak di la ket ta maduktalan dagiti guardia a palpalubosandak a makitungtong iti dadduma pay a balud ket dakesto ketdi ti pagbanagak. Ngem interamente a nailimed dayta.

Idi agangay, idi naipanak iti korte tapno masentensiaan, pinaregtadak dagidiay nakasaritak maipapan iti pammatik. Nasentensiaanak iti dua a tawen. Nainayon daytoy iti innem a tawen a diak pay naikaro a sentensiak gapu iti pannakaamnestiak. Kaipapananna a maibaludak iti walo pay a tawen.

Ammok a Tultulongannak ti Dios

Sangkapanunotko a tultulongannak ti Dios bayat ti kanayon a pannakayakarko iti nadumaduma a kampo ken pagbaludan ditoy Czechoslovakia. Idi simmangpetak iti pagbaludan ti Valdice, sinaludsod ti komander no apay nga addaak sadiay. “Diak ngamin kayat ti agsoldado,” kinunak. “Maikontra iti pammatik ti makigubat.”

“Nasayaat koma no kasta ti kapanunotan ti amin,” kinunana a siaasi. Ngem kalpasan a nagpanunot iti sumagmamano a kanito, kinunana: “Nupay kasta, gapu ta saan a kasta ti panagpampanunot ti kaaduan a tattao, masapul a dusaendaka iti nakaro!”

Impandak iti departamento a pagtabasan iti sarming. Dayta a departamento ket pagdusaan iti pagbaludan. Laglagipenyo a nupay nasentensiaanak gapu ta diak kayat ti agsoldado kas maysa kadagiti Saksi ni Jehova, maibilangak pay laeng a naibalud gapu iti politika isu a narigrigat ti trabahok. Narigat a trabaho ti agtabas kadagiti sarming a mausar kadagiti kandelero ken dadduma pay a nangina a sarming ta masapul nga awan depekto dagitoy a produkto. Gagangayen nga ited dagiti balud ti nalpasda, ngem maammuanda kabigatanna a naisubli dayta tapno matarimaan. Isu a nakarigrigat nga iringpas ti naituding a leppasen a produkto.

Idi aldaw a simrekak iti departamento a pagtabasan iti sarming, masapul nga urayek nga umuna ti manangaywan iti departamento. Idi simmangpet, rinugiannan a bugkawan dagiti balud a sigun kenkuana ket dida agtartrabaho a sigagaget. Linabsanna dagiti balud sanak inasitgan ken kinunana: “Sika met ngay? Apay a dika agtartrabaho?”

Imbagak a kasangsangpetko sadiay kas balud. Inkuyognak iti opisinana ket inyimtuodna dagiti gagangayen a maisaludsod no apay a naibaludak. Idi nailawlawagko ti kasasaad, kinunana: “No kasta, maysaka kadagiti Saksi ni Jehova?”

“Wen,” kinunak.

Nagbalbaliw ti kababalinna. “Dika agdanag,” kinunana. “Adun ti nagtrabaho ditoy a Saksi ni Jehova. Raemenmi ida amin, agsipud ta nagaget ken desenteda a tattao. Siertuek a maikkanka iti trabaho a kabaelam a turposen.”

Nasdaawak unay iti nagbalbaliw a kababalin ti manangaywan iti trabaho. Agyamanak ken Jehova ken kadagidiay diak am-ammo a kapammatiak a nakaibati iti nagsayaat a reputasion dagiti Saksi iti dayta a pagbaludan. Kinapudnona, nariknak ti naayat a tulong ni Jehova iti intero a pannakaibaludko.

Kasano man karigat ti kasasaadko, kanayon a siguradok a maam-ammokton dagiti Kristiano a kakabsatko. Iti kasta makitakton dagiti makaay-ayo nga isemda ken maparegtadakton. No awanda, mabalin a narigrigat pay koma nga ibturan ti pannakaibaludko.

Kasla panagibales ti bin-ig a pampanunoten ti adu a balud gapu iti napasaranda a kinaranggas, ngem diak pulos pinanunot ti kasta. Naamirisko nga agsagsagabaak gapu ta sursurotek dagiti nalinteg a prinsipio ti Dios. Isu nga ammok nga iti  kada aldaw a kaaddak iti pagbaludan, kabaelan ni Jehova nga ipaay ti di mabilang adu a naimbag nga aldaw iti biag idiay Paraiso iti baro a daga.​—Salmo 37:29; 2 Pedro 3:13; Apocalipsis 21:3, 4.

Agyamanak Kadagiti Bendision Itatta

Nawayawayaanak met laengen idi Mayo 1968, kalpasan ti sangapulo ket lima a tawen a pannakaibaludko. Idi damo, mabainak a makisarita kadagiti tattao, a gagangay a rikna dagidiay nabayagen a nakipulpulapol kadagiti padada a balud wenno kadagiti guardia. Ngem idi agangay, adu a kakabsat ti timmulong kaniak a makipaset iti panangasaba, a siempre, maibambanag pay laeng idi iti sidong ti pannakaiparit.

Sumagmamano a lawas kalpasan a nawayawayaanak, naam-ammok ni Eva. Nupay nakaro ti ibubusor ti pamiliada, situturedda ken ni manongna a nangitandudo iti kinapudno a linaon ti Biblia agarup tallo a tawenen sakbayna. Di nagbayag, agkakaduakamin a mangaskasaba. Tumultulongkami met a mangaramid kadagiti literatura a naibasar iti Biblia. Sililimed a naaramid dagitoy kadagiti nalmeng a pagimprentaan. Ket idi Nobiembre 1969, nagkallaysakami.

Naipasngay ti inauna nga anakmi a ni Jana idi 1970. Idi agangay, kadagiti ngudo ti lawas nagserbiak kas agdaldaliasat a ministro dagiti Saksi ni Jehova, nga agbisbisita tapno mangipaay iti naespirituan a pammaregta. Bayat ti panagbisitak idi 1975, naarestoak isu a naibaludak manen. Ngem naibaludak iti sumagmamano laeng a bulan. Kalpasanna, naipasngay ti baromi a ni Štěpán idi 1977.

Idi agangay, idi Setiembre 1, 1993, ti Czech Republic opisial a binigbignan dagiti Saksi ni Jehova. Iti simmaganad a tawen, ti balasangmi a ni Jana ket nakikallaysa ken ni Dalibor Dražan a maysa a Kristiano a panglakayen. Ket idi 1999, ti baromi a maysa a ministerial nga adipen, inkallaysana ni Blanka, nga agserserbi iti amin a tiempo. Dakami amin ita ket miembro dagiti kongregasion ditoy Prague. Segseggaanmi ti tiempo inton dumtengen ti baro a lubong​—ngem ti kangrunaan nga il-iliwek ket ti panawen inton awanen dagiti pagbaludan iti sadinoman a lugar.

[Footnote]

[Dagiti Ladawan iti panid 20]

Sagaysay ti pinagsuratko kadagiti teksto iti Biblia

[Ladawan iti panid 23]

Ti aldaw ti kasarmi

[Ladawan iti panid 23]

Ni Eva ken siak, a kaduami da Štěpán ken ni Blanka iti kannigid ken da Jana ken Dalibor iti kannawanmi