Panangmatmat iti Lubong

Agiinnuna Dagiti Utot ken Tattao a Manggun-od iti Taraon

Sigun iti Australian Commonwealth Scientific and Industrial Research Organization (CSIRO), adda sangapulo nga utot a maipasngay iti kada tao a maipasngay iti intero a lubong. Iti kada aldaw, ag-360,000 a tattao ti masapul a mataraonan, ngem 3,600,000 a kappasngay nga utot ti agkasapulan met iti taraon. Kas pagarigan, agarup 230 a milion a tattao ti populasion ti Indonesia, ket 60 a porsiento kadakuada ti agpannuray iti innapuy para iti enerhia a kasapulanda iti kada aldaw. Ngem iti dayta a pagilian, agarup 15 a porsiento iti pagay ti kanen dagiti utot iti kada tawen. “Kaipapananna a dagiti utot ket mangmangan iti pagay nga umdas a pagtaraon ti nasurok a 20 a milion a taga Indonesia iti makatawen,” kuna ti sientista iti CSIRO a ni Dr. Grant Singleton.

 Sopas a Manok​—Natural a Pangagas iti Panateng

Ti sopas a manok ket nabayagen nga us-usaren ti nadumaduma a kaputotan a pangagas kadagiti sakit iti aangsan a kas iti panateng. Kas naipadamag iti libro a Food​—Your Miracle Medicine, inlawlawag ni Dr. Irwin Ziment, nga espesialista iti bará ti University of California idiay Los Angeles, no kasano ti kinabirtudna: “Ti manok, kas iti dadduma a taraon nga addaan protina, ket aglaon iti natural nga amino acid a maawagan iti cysteine, a rummuar no aglutoka iti sopas. Ti cysteine ket addaan iti naisangsangayan a kemikal a kaasping ti agas a maawagan iti acetylcysteine, nga ireseta dagiti doktor kadagiti pasienteda nga addaan brongkitis ken impeksion iti aangsan.” Daytoy nga agas, nga idi damo ket nagtaud kadagiti dutdot ken kudil ti manok, ket maysa a mucolytic, kayatna a sawen, padaruyen ken papartakenna ti pannakairuar ti plema manipud iti agong, karabukob, ken bará. Kasta met laeng ti aramiden ti sopas a manok. Tapno mas epektibo ti sopas a pangagas iti letleten, isingasing ni Dr. Ziment a nayonam dayta iti bawang, lasona, ken nagasang a rekado a kas iti nagasang a sili.

Dagiti Pranses ken ti Datdatlag

Nupay agdinamagda kas rasionalista, wenno tattao a ti rason ti pangibasaranda iti opinion ken kababalinda, adu a Pranses ti kaskasdi a mamati iti datdatlag. Sigun iti naipadamag iti Pranses a periodiko a Le Monde, natakuatan dagiti managsukisok a “kakatlo iti populasion ti mamati a dagiti kababalin ti tao ket maammuan babaen kadagiti pagilasinan iti astrolohia, idinto ta kakapat ti mamati kadagiti ipadles ti horoscope.” Agarup 50 a porsiento ti mamati iti panangagas gapu iti pammati ken telepathy, wenno direkta a pannakikomunikar ti isip ken rikna iti dadduma, a din kasapulan ti panagsao, panagsurat, panangsagid, wenno dadduma pay a gagangay a pamay-an. Nakaskasdaaw ta impalgak ti panagsirarak a nupay interesadoda iti siensia, kaskasdi a mamatida iti datdatlag. Maisupadi iti dayta, dagidiay nagbassit ti nasientipikuan a pannakaammoda dida unay mamatpati uray addan ebidensia ngem kadagidiay aduan iti pannakaammo iti siensia.

Makapapatay a Heatstroke

Iti panagkomentona maipapan iti ipapatay ti nalatak nga umaayam idiay E.U. a ni Korey Stringer gapu iti heatstroke, inlawlawag ti magasin a Time a no nabara ken naagneb ti paniempo, mabalin a saan a dagus nga agalingasaw ti ling-et tapno lumamiis ti bagi kabayatan ti nakaro a panagbannog isu a rumsua ti heatstroke, a madlaw babaen ti kellaat a makapapatay a panagbara ti bagi. Ti pannakaulaw, panagsakit ti ulo, panagrurusok, panagkapuy, napartak a panagpitik ti pulso, pannakariribuk, ibabara ken ilalabaga ti kudil ket karaman kadagiti mamakdaar a pagilasinan. Rumbeng a mapalamiisan a dagus ti bagi babaen ti danum a nalaokan iti yelo, lupot wenno bag a nakargaan iti yelo, wenno dadduma pay a pamuspusan tapno masalbar ti biktima. Ngem nasaysayaat ti pananglapped ngem iti panangagas. Isingasing ti Time: “Padasem ti di agehersisio iti kapupudotan nga oras ti aldaw. Agkaweska iti nalawa tapno mayat ti sirkulasion ti angin iti bagim, ket siertuem nga uminumka iti adu a likido,” nangruna ti danum. “Ti arak, tsa ken karbonato nga inumen, nga agserbi a pagpaisbo, mabalin nga aktual nga ibusenda a dagus ti pluido iti bagim.”

Ti Mapagduaduaan nga Aramid Dagiti Kompania ti Sigarilio

Ti nagadu a nalimed a dokumento dagiti kompania ti sigarilio ti mangipalgak nga “inggagara [dagitoy a kompania] nga allilawen dagiti mannigarilio iti panagpanunot a basbassit ti alkitran ken nikotina ti sigarilioenda ngem iti agpayso a kaadu dagitoy,” kuna ti magasin a New Scientist ti Britania. No dakamaten ti maysa a pagarigan, imbilin ti maysa a direktiba ti European Union idi 1990 a malimitaran iti 15 a miligramo ti alkitran agraman ti nikotina ti tunggal sigarilio. Ngem tapno masurot dagidiay a limitasion maipapan iti alkitran ken nikotina, ipalgak dagiti dokumento ti maysa a kompania nga imbes a balbaliwanna dagiti sigarilio, inggagara ti kompania a minanipular dagiti pagannurotan babaen ti panangbalbaliwna iti pamay-an ti pannakarukod dagiti substansia. Kasanoda a nagballigi a dida nadusa? “Naaramid dagiti kompania daytoy agsipud ta sieepektibo a konkontrolenda ti komite ti sigarilio [a] mangibilbilin kadagita a pannubok,” kuna ti New Scientist. Kuna ni Stella Bialous iti World Health Organization: “Daytat’ pakakitaan nga awan serserbi dagitoy a pagannurotan maipapan iti pannakasalaknib ti publiko.”

Kabayaganen nga Anunsio a Nayimprenta

Natakuatan dagiti Tsino nga arkeologo ti agdinamag a kabayaganen nga anunsio a nayimprenta iti papel, kuna ti China’s People’s Daily Online. Iti maysa a tanem idiay Probinsia ti Hunan sadi China, adda nakalida a dua a piliego ti pagbalkut a papel, a napetsaan nga agarup 700 ti tawenna ken nabatad a nausar a pangbungon iti lana a pagkolor iti pintura. “Adda 70 a Tsino a karakter iti makinngato a kannawan ti papel a nangdeskribir iti kinanadumaduma, kalidad ken pakabigbigan ti tagilako, sa nayimprenta met iti papel ti address ti tiendaan,” kuna ti report. Dadduma a nadakamat iti anunsio ket kaasping unay dagiti anunsio iti kaaldawantayo. Kastoy ti mabasa iti sumagmamano a pasetna: “No idilig iti dadduma a pintura a lana, ti kolor ti produktomi ket naidumduma.” Kinuna ti report idi naamirisna a ti papel ket nakadanon idiay Europa idi maika-12 a siglo ken idi laeng maika-15 a siglo nga inimbento ni Gutenberg ti tipograpia: “Idiay China, nangrugi idi AD 105 ti panagaramid iti papel, idi damo nga inaramid ni Ts’ai Lun ti maysa a piliego a papel; no maipapan iti panagimprenta, addaanen ti China iti kayo a bloke a pagimprentaan idi maika-9 a siglo.”

Komersio ti Relihion

Gapu ta di umad-adu ti bilang dagiti makimisa ken bumasbassit ti maaw-awat a donasion, mangluklukat dagiti relihion iti intero nga Estados Unidos kadagiti sekular a negosio a makatulong a manglitup kadagiti babayadanda. “Dayta ti masakbayan ti tunggal manangipamuspusan a relihion,” kuna ni Stephen Munsey, nangato ti saadna a pastor ti Family Christian Center idiay Munster, Indiana. Sigun iti The Wall Street Journal, dagiti nakomersialan nga aktibidad dagiti relihion ket manipud iti panaglako iti kape ken tinapay iti paraangan ti simbaan agingga iti panangimaneharda iti kompleto ti serbisiona a restawran iti terasa ti simbaan. Adda relihion idiay Jacksonville, Florida, a nanglukat iti maysa a shopping mall iti asideg ti simbaanna. Iti uneg ti mall, adda met dagiti ahensia iti panagbiahe, beauty salon, ken restawran a pakaidasaran ti taraon dagiti nangisit nga Americano. Kuna ti nangpundar iti relihion ken ti obispona a ni Vaughn McLaughlin: “Kayat ni Jesus nga alaentayo dagiti sagut nga it-itedna, ken agala iti interes.” Kunana pay nga idi 2000, nakapastrek ti negosio ti relihion iti nasurok a dua a milion a doliar.

Saan a Makadangran ti Cannabis?

“Nadadael dagiti damag a saan kano a makadangran ti cannabis gapu iti baro a damag a mamakdaar nga ad-addan a makadangran ti droga ken pakaigapuan ti napaut a pannakadangran ti salun-at,” kuna ti The Independent ti London. Kuna ni propesor Heather Ashton iti Newcastle University, England: “Apektaran ti cannabis ti dandani amin a sistema ti bagi. Nagpupunipon iti dayta ti amin nga epekto ti arak, pangpakalma, droga nga addaan opium ken droga a mangpaammangaw.” Naammuan a nakarot’ panangdadaelna iti kinalaingmo nga agmaneho. Mabalin met a pakaigapuan ti nakaro a sakit ti isip, agraman ti schizophrenia; maminlima nga ad-adda a dadaelenna ti bará ngem iti maaramidan ti sigarilio; mabalin a pakaigapuan dagiti manmano a kita ti kanser iti karabukob ken nakaro a pannakaatake ti puso iti dadduma nga ubbing nga agus-usar iti dayta. Idi dekada 1960, ti maysa a gagangay a sigarilio a marihuana ket addaan iti 10 a miligramo a THC, maysa a kemikal a mangapektar iti utek. “Ita, gapu iti narangrang-ay a panagmula ken panangpaadu iti mula, ti maysa a sigarilio a marihuana ket mabalin nga addaanen iti 150 aginggat’ 300 a miligramo a THC no nalaokan iti lana ti hashish,” ilawlawag ti periodiko.

Maawatam Aya ti Doktormo?

“Adda problema iti pannakikomunikar dagiti doktor kadagiti pasiente,” kuna ti Folha de S. Paulo ti Brazil. Idi nasurbey ti pang-emerhensia a siled dagiti pasiente nga ubbing iti maysa nga ospital idiay São Paulo, 25 a porsiento kadagiti nagannak a nangkuyog kadagiti annakda ti pimmanaw iti opisina ti doktor a dida man la naawatan ti napasamak sadiay, dida mabasa ti 24 a porsiento kadagiti reseta agsipud ta naalas ti pannakaisuratda, ken din malagip ti 90 a porsiento kadakuada ti nagan ti doktor. Adda sumagmamano a makagapu iti daytoy a parikut. Ramanen dagitoy ti “dagus ken di napakpakadaan” a panagpadoktor isu a dagiti pasiente ket “di agtalek ken mapnek iti dayagnosis ti doktor,” aglablabes ti pannakausar dagiti di maawatan a termino iti medisina, ken ti kinapudno a gapu kadagiti kabaruan a medikal a panangeksamen, saanen a nasken nga adu ti iyimtuod dagiti doktor a kas iti dati nga ar-aramidenda. Sigun iti report, nadakamat ti maysa a doktor a mangag-agas kadagiti sakit iti isip ti maysa pay a makagapu​—ti “emosional a tubeng” a patauden ti adu a doktor “tapno masalaknibanda ti bagida maibusor iti ut-ot, panagsagaba, tuok, ken panagamak iti ipapatay.”