Ti Panangmatmat ti Biblia

Pornograpia​—Maysa Laeng Aya a Di Makadangran a Pagpalpaliwaan?

IDI maikadua a ngalay ti maika-19 a siglo, rinugian dagiti arkeologo ti sistematiko a panagkabakabda kadagiti kadaanan a rebbek ti Pompeii. Naklaatda iti nakabakabda. Iti tengnga dagiti produkto ti arte ken nagpipintas a lamina a naaramid kadagiti napalitadaan a diding, nagkaiwara ti adu a lamina ken eskultura a sibabatad a mangipanayag kadagiti lamolamo a bagi wenno seksual nga aramid. Gapu ta nadismaya dagiti autoridad kadagiti makapakigtot a buya, indulinda dagitoy kadagiti sekreto a museo. Pinartuatda ti termino a “pornograpia”​—a naibasar iti Griego a sasao a pornē ken graphos a “panagsurat maipapan kadagiti balangkantis” ti kaipapananna​—tapno maklasipikar dagitoy a nakababain a produkto ti arte idi un-unana. Iti kaaldawantayo, madepinar ti pornograpia kas “ti pannakailadawan ti erotiko a kababalin kadagiti libro, ladawan, estatua, pelikula, kdp., a naigagara a mangabbukay iti seksual a gagar.”

Kadagitoy nga aldaw, nakasaksaknap ti pornograpia ken sibabatad a maakseptar ti kaaduan iti moderno a kagimongan. Nupay daytat’ mabuya laeng idi kadagiti naalas ti pakasarsaritaanda a pagsinean ken distrito nga ayan dagiti establisimiento a mangitantandudo kadagiti seksual nga aramid, daytat’ gagangayen iti adu a komunidad. Idiay Estados Unidos laengen, makapastrek ti pornograpia iti nasurok a sangapulo a bilion a doliar iti kada tawen!

Ti pornograpia ket itandudo ti dadduma a promotor kas maysa a pamay-an a mangpaganaygay iti makauma a panagasawa. Kuna ti maysa a mannurat: “Guyugoyenna ti aktibo nga imahinasion. Isurona ti seksual a kinaragsak.” Kuna ti dadduma a daytat’ mangiparparegta iti kinaprangka maipapan kadagiti seksual nga aramid. “Babbai ti mabenepisiaran iti pornograpia,” kuna ti mannurat a ni Wendy McElroy.

Ngem saan nga umanamong ti amin. Masansan a nainaig ti pornograpia iti agkakanat ken adu a makadangran a pagtungpalan ken kababalin. Kuna pay ketdi ti dadduma nga adda pagnaigan ti pornograpia ken panangrames agraman ti dadduma pay a kita ti kinaranggas a maibusor kadagiti babbai ken ubbing. Ti nagdakes ti pakasarsaritaanna a ni Ted Bundy nga agsasaruno dagiti pinatayna a tattao iti agpapada a pamay-an ti nangamin “a magustuanna unay ti naranggas a pornograpia.” Kunana: “Daytoy a kasasaad ket saan a dagus a makita wenno madlaw ti maysa a tao kas dakkel a problema. . . . Ngem daytoy a paginteresan . . . ti mangisungsong kadagiti naranggas a seksual nga aramid. Kayatko nga iyunay-unay nga in-inut a kumarkaro daytoy. Saan nga apagbiit dayta.”

Gapu iti patinayon a debate ken kinasaknap dagiti pornograpiko a material iti kaaldawantayo, mabalin a pampanunotenyo, ‘Adda aya aniaman a panangiwanwan ti Biblia maipapan iti daytoy a banag?’

Prangka ti Biblia Maipapan iti Sekso

Sibabatad ken di nakababain ti panangilawlawag ti Biblia kadagiti seksual a banag. (Deuteronomio  24:5; 1 Corinto 7:3, 4) “Agrag-oka iti asawa ti kinaagtutubom,” imbalakad ni Solomon. “Dagiti bukodna a barukong bartekendaka koma iti amin a tiempo.” (Proverbio 5:18, 19) Naipaay dagiti nalawag a balakad ken pammagbaga maipapan kadagiti seksual a relasion, agraman dagiti limitasion a maiparbeng iti panangtagiragsak kadagitoy. Maiparit ti panagdenna ti di agassawa agraman ti amin a kita dagiti dakes ken nagaramugam a seksual nga aramid.​—Levitico 18:22, 23; 1 Corinto 6:9; Galacia 5:19.

Manamnama a maipakita ti panagteppel ken panagraem uray iti las-ud dagitoy a limitasion. “Ti panagasawa nadayaw koma iti tengnga dagiti isuamin,” insurat ni apostol Pablo, “ket ti pagiddaan ti agassawa awan koma ti tulawna.” (Hebreo 13:4) Daytoy a pammagbaga ket naan-anay a naiduma iti panggep ken mensahe ti pornograpia.

Ti Pornograpia Ballikugenna ti Sekso

Imbes nga ipanayagna a ti seksual a relasion ket makaay-ayo ken nasinged a panangyebkas ti panaginnayat ti maysa a lalaki ken maysa a babai iti nadayaw a panagasawa, ti pornograpia ibabain ken ballikugenna ti seksual nga aramid. Maipanayag a makapagagar ken matarigagayan ti pannakidenna iti uray siasino a magustuam ken ti ballikug a sekso. Ti panangpennek iti bagi ti mayunay-unay a manmano wenno pulos a di mangikankano iti sabali a tao.

Maipanayag dagiti babbai, lallaki, ken ubbing kas bambanag nga adda laeng tapno mapennek ti seksual a tarigagay. “Maikeddeng ti kinapintas babaen ti proporsion dagiti paset ti bagi, a mangtubay kadagiti di realistiko a namnama,” kuna ti maysa a report. “Saan a mabalin a madeskribir dagiti babbai a maikarida iti kinaagpapada, dignidad, ken asi no mailadawanda kas di nainaganan, patinayon nga agtarigagay ken agur-uray kadagiti gundaway, awan serserbida a seksual nga ay-ayam ti lallaki, nga aglablabus ken mangipakpakita kadagiti bagida tapno makakuarta ken manglinglingayda,” inngudo ti maysa pay a report.

Iti kasupadina, ti ayat “saan a naalas ti panagtigtignayna,” insurat ni Pablo. “Saanna a sapulen dagiti bukodna a pagimbagan.” (1 Corinto 13:5) Idagadag ti Biblia kadagiti lallaki nga ‘ayatenda dagiti assawada a kas kadagiti bukodda a bagi,’ ken ‘itudinganda ida iti dayaw,’ a dida matmatan dagiti babbai kas bambanag laeng a pangpennek kadagiti seksual a tarigagay. (Efeso 5:28; 1 Pedro 3:7) Talaga aya nga ipakpakita ti maysa a tao, lalaki man wenno babai, a saan a naalas ti panagtigtignayna no kanayon nga agbuybuya kadagiti ladawan nga agdadata a mangipakita iti seksual nga aramid ti dadduma a tattao? Ket agpayso aya a mangipakpakita dayta a tao iti dayaw ken panagraem? Imbes nga ayat, naagum ken managimbubukodan a tarigagay ti iparparegta ti pornograpia.

Adda sabali pay nga usigentayo. Di agbayag, kas iti dadduma pay a di umno a pakaguyugoyan, ti damo a mangabbukay iti maysa a tao ket agbalinen a gagangay. “Inton agangay,” kuna ti maysa a mannurat, “[dagiti kaay-ayoda ti pornograpia] kasapulandan ti ad-adda a nakababain ken dakdakes a material . . . Mabalin nga isungsongda dagiti kaparehada nga agaramid kadagiti lallalo a karkarna a seksual nga aramid . . . , isu a dida unayen maipakita ti [mismo a] kabaelanda a mangyebkas iti pudno a panangdungngo.” Kasla aya di makadangran a pagpalpaliwaan dayta? Ngem adda sabali pay a napateg a rason a liklikantayo ti pornograpia.

Ti Biblia ken ti Derrep

Nupay patien ti adu ita nga awan ti pagdaksan wenno pagpeggadan ti panangparugso kadagiti seksual a pantasia, saan a kasta ti panangmatmat ti Biblia. Sibabatad nga ilawlawagna nga adda nainkasigudan  a pagnaigan ti ipaspastrektayo iti panunottayo ken no kasano ti panagtignaytayo. “Tunggal maysa masuot babaen ti pananggargari ken panangsulbog ti bukodna a derrep,” impatuldo ti Kristiano nga adalan a ni Santiago. “Kalpasanna ti derrep, inton nayinawen, mangipasngay iti basol.” (Santiago 1:14, 15) Imbaga ni Jesus: “Tunggal maysa nga agtultuloy a mangmatmat iti maysa a babai tapno gartemanna nakikamalalan kenkuana iti pusona.”​—Mateo 5:28.

Kas impatuldo nga agpadpada da Santiago ken ni Jesus, agtignay ti tattao sigun iti panangabbukay dagiti tarigagayda. Dagita a tarigagay, no mataraonan ken mapatanor, ket agbalin a nabileg a panagragut inton agangay. Nagrigat a pagkedkedan ti panagragut ken mabalin a manggutugot iti maysa a tao tapno agtignay. Isu a ti ipaspastrektayo iti panunottayo mabalin nga adda nabileg nga epektona iti aramidentayo inton agangay.

Dagiti seksual a pantasia mabalin a direkta a dadaelenda ti panagdayawtayo iti Dios isu a kinuna ni Pablo: “Papatayenyo, ngarud, dagiti kameng ti bagiyo . . . maipapan iti pannakiabig, kinarugit, panaggartem iti sekso, makapasakit a tarigagay, ken kinaagum, a dayta ket idolatria.”​—Colosas 3:5.

Innaig ditoy ni Pablo ti panaggartem iti sekso iti kinaagum, a ti kaipapananna ket ti nalabes a panagtarigagay ti maysa a tao iti banag nga awan kenkuana. * Ti kinaagum ket maysa a kita ti idolatria. Apay? Agsipud ta ipangpangruna ti tao nga agag-agum ti tartarigagayanna a banag ngem iti dadduma pay, agraman iti Dios. Ti pornograpia ket mangabbukay iti derrep ti maysa a tao iti banag nga awan kenkuana. “Kayatmo ti seksual a panagbiag ti sabali a tao. . . . Awan ti sabali a pampanunotem no di ti panagtarigagaymo iti awan kenka. . . . Ti tartarigagayantayo isut’ daydayawentayo,” kuna ti maysa a mannurat maipapan iti relihion.

Mangdadael ti Pornograpia

“Aniaman a bambanag a maay-ayat, aniaman a bambanag a naimbag ti pakasarsaritaanda, aniaman ti adda a kinasingpet . . . , itultuloyyo nga utoben dagitoy a banag,” idagadag ti Biblia. (Filipos 4:8) Ti maysa a tao a tartaraonanna dagiti mata ken isipna iti pornograpia ket ilaklaksidna ti indagadag ni Pablo. Naalas ti pornograpia agsipud ta awanan bain nga ipanayagna iti publiko dagiti kasisingedan ken pribado unay nga aramid. Makapasubkar agsipud ta laisen ken pukawenna ti dignidad ti tattao. Di naayat agsipud ta dina itandudo ti aniaman a pannakipagrikna wenno panangisakit. Bin-ig a ti naagum laeng a derrep ti itandudona.

Babaen ti naalas a panangipabuyana kadagiti imoral ken nagaramugam nga aramid, ti pornograpia pakapuyen wenno dadaelenna dagiti panagregget ti maysa a Kristiano a mangpatanor iti ‘pananggura iti dakes.’ (Amos 5:15) Iparparegtana ti panagbasol ken nabatad a panaglabsing iti pammagbaga ni Pablo kadagiti taga Efeso a “ti pannakiabig ken tunggal kita ti kinarugit wenno kinaagum saan koma nga uray madakamat iti nagtetengngaanyo, kas maitutop kadagiti nasantuan a tattao; uray ti nakababain nga ugali . . . wenno naalas a panagang-angaw, bambanag a di mayanatup.”​—Efeso 5:3, 4.

Talaga a makadangran ti pornograpia. Mananggundaway ken manangdadael dayta. Mabalin a dadaelenna dagiti relasion, ballikugenna ti natural a panangyebkas iti seksual a kinasinged babaen ti seksual a panagpennek ti maysa a tao manipud iti panangbuyana kadagiti mabagbagi ken seksual nga aramid. Sabidonganna ti panunot ken espiritualidad dayta a tao. Itandudona dagiti naagum, managimbubukodan a kababalin ken isursurona kadagiti tattao a matmatanda ti sabsabali kas bambanag a pangpennek laeng iti derrepda. Dadaelenna dagiti panagregget ti maysa a tao nga agaramid iti naimbag ken maaddaan iti nadalus a konsiensia. Kangrunaanna, mabalin a lapdan ken dadaelenna ti naespirituan a relasion ti maysa a tao iti Dios. (Efeso 4:17-19) Kinapudnona, ti pornograpia ket maysa nga epidemia a rumbeng a liklikantayo.​—Proverbio 4:14, 15.

[Footnote]

[Ladawan iti panid 20]

Dadaelen ti pornograpia ti panangmatmat ti maysa a tao iti dina kasekso