Ti Indian Railways​—Nagdakkel a Sistema a Nangsaklaw iti Intero a Pagilian

BABAEN TI MANNURAT TI AGRIINGKAYO! IDIAY INDIA

Nasurok nga 4,000 a tawenen ti napalabas, adda dagiti agar-aramid idi kadagiti ladrilio iti makin-amianan nga India. Ngem dida man la impagarup a dagidiay a ladrilio ti mausar a pagaramid iti nagatiddog ken agkakanaig a riles iti subkontinente ti India.

TI Indian Railways ket nagdakkel a sistema! Dagiti trenna ti kangrunaan a lugan ditoy pagilian ti India a nasurok a maysa a bilion ti umilina. Malaksid iti inaldaw a gagangay a panagbiahe ti kaaduan nga umili, kas panangsurotda iti tradisional a kultura ditoy India, masapul a masansan nga agbiahe ti minilion nga agnanaed iti adayo kadagiti kabagianda gapu kadagiti pasamak iti pamilia a kas iti panagpasngay, pannakatay, panagkasar, wenno panagsakit.

Iti kada aldaw, mapattapatta a nasurok a 8,350 a tren ti mangibiahe iti ag-12.5 a milion a pasahero a lumasat iti dandani 80,000 a kilometro a riles. Nasurok a 1.3 a milion a tonelada a tagilako ti ibiahe dagiti pangkargamento a tren. No madagup, inaldaw a daliasaten dagitoy ti katupag ti distansia a tallo ket kagudua a daras manipud daga agingga iti bulan!

No panunotem ti 6,867 nga estasion, 7,500 a lokomotora, nasurok a 280,000 a pangpasahero a paset ti tren ken bagon, ken ti 107,969 a kilometro a kaatiddog ti riles, agraman ti ababa a riles a konektado iti kangrunaan a riles, maawatam no apay a kasapulan ti Indian Railways ti agarup 1.6 a milion nga empleado, ti kadakkelan a grupo dagiti trabahador iti aniaman a kompania iti lubong. Wen, talaga a nagdakkel!

Kasano a Timmaud ti Nagdakkel a Sistema?

Apay a naaramid ti riles iti India? Kaano a nangrugi daytoy nagdakkel a proyekto? Ket kasano ngay  dagidiay 4,000 ti tawendan a ladrilio?​—Kitaem ti kahon iti ngato.

Idi ngalay ti maika-19 a siglo, nangpataud ti India iti adu a di pay naproseso a kapas, a naibiahe kadagiti kalsada agingga kadagiti sangladan tapno mailako iti sabali a pagilian. Ngem saan a ti India ti kangrunaan a mangsupsuplay iti kapas kadagiti paktoria ti tela idiay Britania; kaaduan kadagiti kapasda ket naggapu kadagiti umabagatan a daya nga estado ti Estados Unidos iti Amianan nga America. Nupay kasta, gapu ta nadadael ti kapas nga apit ti America idi 1846 a sinaruno ti Gerra Sibil nanipud 1861 agingga iti 1865, masapul nga adda sabali a pangalaanda iti suplay. Ti India ti solusion. Ngem rumbeng a naparpartak ti panagbiahe tapno agtultuloy nga agandar dagiti paktoria ti Lancashire idiay England. Dayta ti gapuna a naipasdek ti East India Railway Company (1845) ken ti Great Indian Peninsula Railway (1849). Napirmaan met dagiti kontrata iti English East India Company, dagiti kangrunaan a negosiante iti subkontinente ti India. Napartak ti trabaho, isu nga idi Abril 16, 1853, nangrugin a nagbiahe ti kaunaan a tren ti India iti 34 a kilometro a riles manipud iti estasion a napanaganan iti Bori Bunder idiay Bombay (Mumbai itan) agingga iti ili ti Thāne.

Tapno madanon ti nasulinek a paset ti pagilian manipud Bombay, masapul a ballasiwen ti narangkis a kabambantayan ti Western Ghats. Dagiti Britano nga inheniero ken trabahador, agraman ti rinibu nga Indian a trabahador​—a 30,000 no dadduma​—nagtrabahoda nga awan ti tulong ti moderno a teknolohia. Iti intero a lubong, idi pay laeng ti damo a panagaramidda kadagiti agsikkosikko a dalan tapno maisaadda dagiti riles iti narangkis a turod a pakairamanan ti sasang-atan a 555 a metro iti 24 laeng a kilometro. Nagkalida iti 25 nga usok nga agdagup iti kawatiwat a 3,658 a metro. Idi nadanonda ti patad a rabaw ti bantay Deccan, mabalin manen a mapaatiddog ti riles. Nagbiit a naaramid ti trabaho iti intero a pagilian, saan laeng a gapu iti negosio no di ket gapu ta kasapulan a mayakar a dagus dagiti tropa ken trabahador bayat a dimmegdeg ti panaginteres dagiti Britano iti subkontinente.

Maanusan ti sumagmamano a makabael a biahero ti bara ken tapok no agluganda iti primera klase a tren idi maika-19 a siglo. Ti pribado a pangpasahero a paset ti tren ket addaan iti nanam-ay a kama, kasilias ken pagdigusan, adu a serbidor a mangted iti taraon manipud pammigat agingga iti pangmalem, bentilador nga addaan pagkargaan ti yelo iti sirokna tapno nalamiis ti angin, barbero, ken dagiti estoria manipud iti serye ti Wheeler’s Railway Library, agraman dagiti kabaruan a nobela ti autor a ni Rudyard Kipling a naipasngay idiay India. Imbaga ni Louis Rousselet, a nagbiahe idi dekada 1860, a mabalinna ti “agbiahe iti nakaad-adayo a di unay mabannog.”

Simmaknap ti Nagdakkel a Sistema

Idi 1900, ti agkakanaig a riles ti India ket nagbalinen a maikalima kadagiti kadakkelan iti lubong. Dagiti lokomotora​—a paandaren ti sengngaw, krudo, ken koriente​—ken dagiti adda pilidna a lugan a kukua ken us-usaren ti kompania ti tren agraman dagiti pangpasahero a paset ti tren, a nagatang amin idi iti sabali a pagilian, ket maar-aramid idin ditoy India. Talaga a nagdadakkel ti dadduma kadagiti makina​—adda dagiti lokomotora a 230 a tonelada ti kadagsenda, de koriente a makina nga 6,000 ti horsepower-da, ken ti 123 a tonelada a makina a paandaren ti krudo a 3,100 ti horsepower-na. Idi 1862, nausar iti damo a gundaway ti kaunaan iti lubong a tren a dua ti kadsaaranna. Pagpannakkel ti India ti 833 a metro a kaatiddogan iti lubong a pagurayan iti tren, idiay Kharagpur iti Makinlaud a  Bengal, ken dagiti kaatiddogan a nalinongan a pagurayan iti tren, a sagsa-1,000 a pie ti tunggal maysa, idiay Sealdah idiay Calcutta.

Limmasat dagiti kaunaan a tren kadagiti nalawa ti nagbabaetanda a riles. Idi agangay, tapno makasalimetmet iti kuarta, naaramid ti riles a sangametro ti nagbabaetanda agraman ti riles nga akikid ti nagbabaetanda para kadagiti katurturodan. Idi 1992, nangrugin ti Project Unigauge, ket agingga ita, napalawa ti nagbabaetan ti dandani 7,800 a kilometro a riles manipud iti dati nga akikid ken sangametro a nagbabaetanda.

Dagiti tren iti kaparanget ti Mumbai ket agibibiahe iti minilion a pasahero ken kasla kanayon nga ad-adu ti pasaherona ngem iti malaonna. Ti subway a lumasat iti uneg ti daga ti Calcutta ket inaldaw a makaibiahe iti 1.7 a milion a pasahero. Ti Chennai (Madras idi) ket addaan iti kaunaan nga adelantado a tren ditoy India. Nabiit pay a nainayon ti panangireserba babaen ti computer ken dagiti kiosko a pakaammuan iti multimedia nga impormasion. Okupado ken narang-ay unay daytoy nagdakkel a sistema.

Dagiti Nakaay-ayat ken Babassit a Tren

Tapno maliklikan dagiti Britano a kolonista ti nadagaang a paniempo, pagay-ayatda ti mapan iti kabambantayan. Ti namnama a nabibiit ti idadanon sadiay ti makagapu a naaramid dagiti riles iti bantay agraman dagiti babassit a tren. Nanipud idin, nabibiiten ti biahe no idilig iti panagkabalio a mapan sadiay wenno panagsakay iti lugan nga ibaklay ti tattao. Kas pagarigan, ti bassit a tren iti abagatan nga India, ti mangipan kadagiti pasaherona iti Nilgiri Hills, wenno Blue Mountains. Ag-10.4 a kilometro iti kada oras ti promedio a panagtarayna ket nalabit dayta ti kabuntogan a tren iti India. Ngem talaga a nakaay-ayat a biahe daytoy, ta lumasat kadagiti estado iti kabambantayan a namulaan kadagiti tsa ken kape agingga iti Coonoor iti kangato a 1,712 a metro! Ti riles ket naaramid idi maika-19 a siglo. Sumang-at dayta iti 1 a metro iti kada kawatiwat a 12 a metro ken addaan iti 208 a pagkurbaan ken 13 nga usok. Us-usarenna ti mekanikal a sistema a maawagan Abt pinion rack system. Dagiti baras a landok iti riles a kaasping dagiti ngipen ti agserbi a pannakaagdan a pagsang-atan ti lokomotora, tapno iduron ti makinana nga adda iti likudan. Daytoy a riles ket maysa kadagiti kabayaganen ken kasasagpatan iti lubong nga agus-usar iti teknolohia a pagkebbeng.

Sumang-at ti Darjeeling Himalayan Railway kadagiti riles a dua laeng a pie ti nagbaetanda, a sumagpat iti 1 a metro iti kada 22.5 a metro agingga iti Ghoom, ti kangatuan nga estasion ti India, a 2,258 a metro iti ngatuen ti patar ti baybay. Ti riles  ket addaan iti tallo a pagkurbaan ken innem a pagsikkuan. Iti kalatakan a pasetna nga isu ti pagkurbaan ti Batasia, magutugot dagiti pasahero a tumpuak manipud iti tren, kumalay-at kadagiti naruot a rangkis, sada aglugan iti tren kalpasan a nagkurba dayta. Ti makapagagar unay a paset ti biahe ket ti pannakabuya ti Kanchenjunga, ti maikatlo a kangatuan a bantay iti lubong. Idi 1999, daytoy a riles ket pinagbalin ti UNESCO a maysa kadagiti World Heritage site, isu a sigurado nga ad-adda a masalakniban dayta.

Tapno madanon ti Simla, nga isu ti 2,200 a metro ti kangatona a pagayuyangan ditoy India no kalgaw idi inturayan ti Britania, lumasat ti tren iti 102 nga usok, bumallasiw iti 869 a rangtay, ken mamin-919 nga agkurba iti distansia a 95 laeng a kilometro! Makita ti maysa ti nangayed nga aglawlaw babaen kadagiti dadakkel a tawa ken ti nasaragasag nga atep a naaramid iti fiberglass. Wen, talaga a nakaay-ayat dagiti babassit a tren. Ngem yantangay nagtalinaed a nalaka ti plete, nakalkaldaang a maluglugi dagiti tren iti bantay. Namnamaen dagiti kaay-ayoda ti aglugan iti tren a marisutto daytoy tapno agtultuloy ti serbisio dagitoy nakaay-ayat a tren.

Ti Naunday a Biahe

Addan dagiti nangibaga a ti pannakaaramid dagiti riles iti India ti “namagpatingga iti maysa a panawen ken nangrugian ti sabali” ket “ti riles ti namagkakamang iti India a di naaramidan ti aniaman nga immun-una a gakat.” Anian ti kinaagpayso dayta! No kayatmo, mabalinmo ti aglugan iti tren idiay Jammu, iti arsadanan ti kabambantayan ti Himalaya, saka dumsaag idiay Kanyakumari, ti kaabagatanan a paset ti India, a pagsabatan ti Baybay ti Arabia, Taaw Indiano, ken Luek ti Bengal. Iti dayta a kanito, nakapagdaliasatkanton iti 3,751 a kilometro iti las-ud ti 12 nga estado ken 66 nga oras a nakapagbiahekan iti tren. Uray no maturogka iti nanam-ay a pagiddaan, nalabit awan pay $15 a magastosmo a pletem. Naam-ammomto metten dagiti mannakigayyem, nasao a tattao iti adu a kultura ken talaga nga adunto metten ti napasiarmo iti daytoy makaay-ayo a pagilian. Agpareserbakan​—ken sapay koma ta naragsakto ti panagbiahem!

[Kahon iti panid 14]

Dagidiay Kadaanan a Ladrilio

Kabayatan ti panagturay ti Britania (1757-1947), talaga a dagiti tren iti subkontinente ti India ket nagpateg a pagluganan dagiti tropa kadagiti addayo a distansia. Iti las-ud ti tallo a tawen nanipud idi nainagurasionan ti kaunaan a tren ti India, nagtultuloy a nagaramid dagiti inheniero kadagiti riles iti nagbaetan ti Karachi ken Lahore iti agdama itan a Pakistan. Awan idi ti graba a magun-odan a mailaok iti semento tapno lumagda dagiti riles, ngem iti asideg ti bario ti Harappa, nakasarak dagiti trabahador kadagiti nayurno a ladrilio. Patien idi dagiti inheniero a taga Scotland a da John ken William Brunton a maitutop dagitoy ken nalaka a kasandi ti graba. Bayat nga agkalkali dagiti trabahador iti nagadu a naurnong a ladrilio, natakuatanda dagiti babassit a nadamili nga estatua ken timbre a nakaikitikitan ti di ammo a lenguahe, ngem daytoy ti di nangpasardeng iti kapatgan a trabaho a panagaramid iti riles. Naaramid ti 160 a kilometro a riles babaen kadagiti ladrilio a nasarakan idiay Harappa. Innem a pulo ket lima a tawen kalpasanna, sistematiko a nakakabakab dagiti arkeologo ti lugar ti Harappa, ket nakalida dagiti nakaskasdaaw a tedda ti sibilisasion ti Indus Valley, a nasuroken nga 4,000 a tawen ti napalabas, a kapanawenan ti kadaanan a Mesopotamia!

 [Kahon/Ladawan iti panid 16]

TI KONKAN RAILWAY​—Pagsidsiddaawan iti Kaaldawantayo

Ti Konkan ket benneg ti daga nga agarup 75 a kilometro ti kaakabana iti makinlaud a kosta ti India, iti nagbaetan ti Baybay ti Arabia ken kabambantayan ti Sahyadri. Gapu ta agpaabagatan dayta manipud Mumbai, ti sentro ti komersio iti India, agingga iti kangrunaan a sangladan ti Mangalore, dakkel ti maitulong ti Konkan iti negosio. Adun a siglo a dagiti sangladan iti kosta ti nangkontrol iti daytoy a negosio, iti uneg man ti India ken iti dadduma pay a pagilian. Ngem napeggad idi ti agbiahe iti baybay​—nangruna no panagtutudo a di met mapaglayagan dagiti karayan​—isu a naaramid dagiti manglikaw a kalsada ken riles agingga iti tengnga ti pagilian tapno maliklikan ti adu a tubeng ti nakaparsuaan. Tartarigagayan idi dagiti tattao iti rehion nga adda koma manglinteg a dalan iti kosta tapno dagiti tagilakoda, nangruna dagiti nabiit a malungsot, ket maibiaheda a dagus kadagiti dadakkel a tiendaan. Ania ti solusion?

Ti Konkan Railway ti kadakkelan a proyekto iti panagaramid iti riles iti subkontinente iti maika-20 a siglo. Ania dagiti masapul idi a maaramid? Masapul a maaramid ti 760 a kilometro a riles a 25 a metro ti kangatoda ken kanal a 28 a metro ti kaunegna. Masapul a maaramid ti nasurok a 2,000 a rangtay, agraman ti 64 a metro ti kangatona nga asero a rangtay ti Panval Nadi, ti kangatuan iti Asia, a mangrangtay iti 500 a metro ti kaakabana a tanap ken ti 2.065 a kilometro ti kaatiddogna a rangtay ti Sharavati River. Nasalput dagiti kabambantayan tapno maaramid dagiti nalinteg a riles no mabalbalin babaen ti panagkali iti 92 nga usok, nga 6 kadagitoy ti nasurok a 3.2 a kilometro ti kaatiddogda. Kinapudnona, maysa kadagitoy ti 6.5 a kilometro ti kaatiddogna nga usok iti Karbude, nga isut’ kaatiddogan nga usok iti India agingga ita.

Nakaro idi dagiti problema​—napigsa a tudo, panagreggaay ti daga, ken panagayus ti pitak, agraman ti panangsalput kadagiti solido ken dadakkel a bato. Narigrigat pay ti kasasaad gapu iti daga nga aglaon kadagiti nalukneng a kas man la pila a mineral ken kaolin, a nadeskribir a kasla toothpaste. Masapul a maparmek amin dagitoy a tubeng ti nakaparsuaan babaen ti kinalaing iti inhenieria ken teknolohia. Nagdadakkel a proyekto uray laengen ti pannakaisaad ti nadumaduma a sistema ti bentilasion kadagiti usok, agraman ti dadduma pay a pamay-an tapno natalged ti pannakaaramidda. Masapul a magatang ti daga ti nasurok nga 42,000 a nadumaduma a makinkua isu a nagdakkel a trabaho ti mangipagna kadagiti papeles.

Nupay kasta, idi Enero 26, 1998, kalpasan ti pito laeng a tawen a panagbangon​—a naisangsangayan unay para iti kastat’ kadakkelna a proyekto​—nangrugin a nagbiahe ti kaunaan a tren iti Konkan Railway. Ti biahe manipud Mumbai agingga iti Mangalore ket 1,127 a kilometro nga as-asideg ngem iti dati a nalikaw a ruta, ket nakissayan ti panagbiahe iti 26 nga oras. Gapu iti Konkan Railway, mabalinen a buyaen dagiti biahero iti tren dagiti baro a namarangmang a buya ti aglawlaw. Makapanen dagiti turista kadagiti makapagagar a baro a lugar a sukisokenda, ket simmayaaten ti ekonomia ti minilion a tattao.

[Mapa]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

MUMBAI

Mangalore

[Ladawan]

Ti asero a rangtay ti Panval Nadi ti kangatuan a rangtay iti Asia

[Credit Line]

Dipankar Banerjee/STSimages.com

[Kahon/Ladawan iti panid 16]

TI FAIRY QUEEN

Iti intero a lubong, ti Fairy Queen ti kabayaganen nga agbibiahe a lokomotora a paandaren ti sengngaw. Ti kompania ti inhenieria a Kitson, Thompson ken Hewitson ti nangaramid iti dayta idiay Leeds, England, idi 1855. Dayta ti nangguyod kadagiti tren a nakaikargaan dagiti surat manipud iti estasion ti Howrah nga asideg iti Calcutta, agingga Raniganj idiay Bengal. Kalpasan a nagsardeng ti panagbiahena idi 1909, naigarahe dayta idiay National Rail Museum, New Delhi, a nangparagsak kadagiti tattao a maay-ayo unay iti tren. Tapno maselebraran ti maika-50 a tawen a panagwaywayas ti India, daytoy mapangnamnamaan a lokomotora ket nairuar iti garahena. Nanipud idi 1997, ti Fairy Queen Express ket agbibiahe ken agilugluganen kadagiti turista iti 143 a kilometro manipud Delhi agingga Alwar, idiay Rajasthan.

 [Kahon/Dagiti Ladawan iti panid 17]

KINARANGA KEN KINAPARTAK​—Adda Dagita Idiay India!

KINARANGA Adda kadaanan ken masansan a naranga a pakasaritaan ti India. Dagiti ekslusibo a panagpasiar babaen iti tren ket mangitukon iti nanam-ay, nupay nangina a panangsirpat iti dayta a pakasaritaan. Idi 1982, nangrugi a nagbiahe ti Palace on Wheels, a guyoden ti lokomotora a paandaren ti sengngaw. Mariknam a naarian a tawid dayta gapu kadagiti naranga ti pannakaretubarda a paset ti tren, a nagluganan idi dagiti maharaja, wenno prinsipe dagiti Hindu a nangatngato ngem kadagiti raja, agraman dagiti viceroy wenno gobernador. Nakangayngayed ti kasla perlas a kinapudaw ti tren, ti napusyaw a kayumanggi a didingna, kristal a kandelerona, ken dagiti natayengteng a telana. Talaga a marikna dagiti pasahero a mapalpalamlamanda gapu kadagiti pimmalasio a siled a pagturogan, panganan, sala ken libraria, nagsayaat a pannakaluto dagiti internasional a putahe, ken serbisio dagiti nakauniporme a serbidor.

Idi 1995, gapu ta limmawa ti rukod ti nagbaetan dagiti riles, naaramid ti baro a Palace, isu a saanen a nausar dagiti daan a lugan. Ti baro a naranga a tren, a napanaganan iti The Royal Orient ti agtultuloy a lumaslasat kadagiti daan a sangametro ti baetda a riles kadagiti makinlaud nga estado ti Gujarat ken Rajasthan. Rabii nga agbiahe dagiti tren, ket bin-ig nga agpasiar ti aramiden dagiti pasahero no aldaw. Lumasat dagiti pasahero iti nalawa a desierto ti Thar, nga addaan kadagiti kadaanan a sarikedked, salindeg, ken templo. Mabalin nga aglugan ti maysa a tao iti kamelio a lumasat kadagiti karuburuban ken aglugan iti elepante a mapan iti agdindinamag nga Amber Fort. Ti asideg ket isut’ ayan ti Jaipur, a maawagan iti Pink City, a nabaknang ti historikal a pakasaritaanna ken addaan kadagiti agdinamag a saniata ken produkto nga inaramid ti ima. Mairaman kadagiti pagpasiaran ti disso a pakasalsalakniban dagiti tumatayab, tigre, ken dagiti nabatbati a bulos a leon iti Asia. Siguraduem ti dumagas iti palasio nga adda iti dan-aw ti Udaipur ken, siempre, ti Taj Mahal! Amin dagitoy ken ti dadduma pay ti ad-adda a mangparagsak kenka iti makapagagar a panagpasiarmo babaen iti tren.

KINAPARTAK Saan a maartapan dagiti tren ti India dagiti napartak a tren ti Francia ken Japan. Ngem ti napartak, nanam-ay, ken nawatiwat a panagdaliasat ket posible babaen ti 106 a paris ti nakaparpartak a tren ti Indian Railway iti uneg ti siudad. Dagiti tren a Rajdhani ken Shatabdi, nga agbiahe iti dandani 160 a kilometro iti kada oras ket mangipaayda iti serbisio ken pasilidad a kaasping iti ipapaay dagiti eroplano. Dagiti air-condition a tren ket addaan kadagiti tugaw nga agliad ti sanggirda wenno komportable a pagturogan. Dagiti taraon ken merienda, kubrekama, natalged a danum nga inumen, ken tulong no agsakitka ket nailagumen iti pletem kadagitoy prestihioso a tren.

[Mapa]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

Jaipur

Udaipur

[Dagiti Ladawan]

Hawa Mahal, Jaipur

Taj Mahal, Agra

Ti Royal Orient

Uneg ti “Palace on Wheels”

[Credit Line]

Hira Punjabi/STSimages.com

[Mapa/Dagiti Ladawan iti panid 13]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

NEW DELHI

[Dagiti Ladawan]

Sumagmamano kadagiti kangrunaan a ruta ti tren

Sengngaw, Zawar

Sengngaw, Darjeeling Himalayan Railway (DHR)

Koriente, Agra

Koriente, Mumbai

Krudo, Hyderabad

Krudo, Simla

[Credit Line]

Mapa: © www.MapsofIndia.com

[Mapa/Dagiti Ladawan iti panid 15]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

MUMBAI

[Ladawan]

Churchgate Station, Mumbai

[Credit Line]

Sandeep Ruparel/STSimages.com

[Mapa/Ladawan iti panid 15]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

Nilgiri Hills

[Ladawan]

Ti makina a paandaren ti sengngaw pasagpatenna ti Nilgiri a bassit a tren iti narangkis a pagsang-atan

[Mapa/Dagiti Ladawan iti panid 18]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

Darjeeling

[Dagiti Ladawan]

Ti pagkurbaan ti Batasia, a sadiay a lumasat ti riles iti mismo a ngatuenna

Buya ti Kanchenjunga Mountain manipud iti pagkurbaan ti Batasia

[Picture Credit Line iti panid 14]

Dagiti tren iti panid 2, 13, tengnga ti 15, 16-18: Impalubos ni Richard Wallace a naretrato manen