Golden Wattle​—Mangpasangbay Iti Primavera Idiay Australia

BABAEN TI MANNURAT TI AGRIINGKAYO! IDIAY AUSTRALIA

SAAN nga ordinario ti sabong a nangarkos kadagitoy a panid. Nalatak ken maipatpateg dayta ditoy Australia. Kinapudnona, nanipud idi 1912, naadornuan iti dayta ti kalasag a simbolo ti Australia, ket idi 1988, naideklara kas ti opisial a sabong a simbolo ti Australia. Naikitikit met dayta kadagiti sinsilio ken nailadawan kadagiti selio ditoy. Apay a nakalatlatak?

Mabalin a maammuan ti maysa a makagapu iti daniw a pinutar ni Veronica Mason ken naipablaak idi 1929. Kalpasan a dineskribirna ti makapaliday a maris a “berde-olibo, kayumanggi, ken dapuen” a kaaduan a makita iti aglawlaw no arinunos ti kalam-ekna, siraragsak nga impakaammo ti daniw: “Ngem dimtengen ti Primavera / Agraman dagiti sabong ti Wattle.”

Kasla dandani amin ket maragsakan iti damag nga asidegen ti primavera. Ditoy Australia, mangrugi ti primavera bayat a mangrugi ti otonio iti Makin-amianan a Hemispero. Kaay-ayo ti makin-abagatan a kontinente ti nasapa a pagilasinan nga asidegen ti primavera​—ti kellaat a panagsabong ti golden wattle. Isu a kada Agosto, mabalin a mangngegmo nga idandaniw dagiti ubbing nga ages-eskuela ti pinutar ni Mason. Ket idi 1992, indeklara ti gobernador-heneral ti Australia a National Wattle Day ti Setiembre 1.

Siempre, ti golden wattle saanna laeng a basta ipakaammo ti primavera no di ket makaay-ayo ken nakapimpintas a wagas ti panangipakaammona. Sigun iti berso ni Mason, “makaay-ayo, ken natakneng ti Wattle,” a tuktukoyenna ti kunam la no panagdumog dagiti napnuan sabong a sangsanga ken panagpallayogda gapu iti angin ti primavera. Nupay kasta, saan a wattle ti opisial a nagan daytoy a kayo. Kinapudnona, kabagian dayta ti makapainteres a pamilia a nalatak kadagiti nabara ti paniempona a lugar iti intero a lubong.

Naandur ken Nalatak a Pamilia

Ti botanikal a nagan ti golden wattle ket Acacia pycnantha. Tangay bassit a kayo, 4 agingga iti 8 a metro ti katayagna. Ngem adda agarup 600 agingga iti 1,000 a klase ti akasia ditoy Australia ken wattle ti naganda ditoy. Kinapudnona, ditoy Australia ti pakasarakan iti nasurok a kagudua kadagiti klase ti akasia a naammuan iti lubong. Idiay Europa ken America, ti akasia ket maawagan no  dadduma a mimosa. Masansan a nadakamat iti Biblia ti sabali pay a kabagian ti akasia. Imbilin ti Dios a ti lakasa ti tulag ken dagiti paset ti tabernakulo ket maaramid iti kayo ti akasia.​—Exodo 25:10; 26:15, 26.

Ti maysa a nalatak a miembro iti pamilia ti akasia isu ti naisalsalumina ken sukog-payong a klase a masarakan idiay Africa. Dagiti bulong dayta nga akasia ket paborito a kanen dagiti giraffe. Kinapudnona, awan ti matda iti akasia no saan a gapu iti naisangsangayan a panagtinnulong ti akasia ken ti maysa a kita ti kuton. Ti kayo ti pagbalayan ti kuton ken pakagun-odanna iti nektar a taraonna. Iti kasumbangirna, ti kuton ti mangkagat iti narawet a giraffe, isu nga agsapul ti naamo a higante iti sabali a kayo. Saan aya a ti kasta a panagtinnulong ti naisangsangayan a mangpaneknek nga adda nasaririt a namarsua kadakuada?

Awan kadagiti aniaman a giraffe ti mamagpeggad kadagiti klase ti akasia ditoy Australia. Ngem adda latta dagiti kabusorda, a kas iti tikag, ket para iti daytoy, adda epektibo a depensada. Nakatangtangken ti makinruar nga ukis ti bukel ti akasia ta uray la a masapul nga adda pamay-an a pangdadael iti dayta sakbay nga umagsep ti danum tapno agrusing. Nakatangtangken dagitoy a bukel isu a rumbeng nga iyuper dagiti agmulmula iti agburburek a danum tapno agtubo dagitoy inton maimulada. Dagiti naregreg a bukel ket mabalin a saan nga agtubo iti adu a dekada! Kamaudiananna, makatulong ti uram iti kakaykaywan tapno agtubo ti natangken a bassit a bukel. Isu nga uray iti kakaruan a tikag, adda “pagipempenan iti bukel” ti akasia a sitatalged nga adda iti daga, nga agur-uray laeng nga agtubo.

Adu a tawenen a mailaklako idiay Africa ti sumagmamano a naandur a wattle ti Australia a mabalin nga usaren a gubuayan ti taraon no panawen ti tikag. Ti dakkel a pagimbaganna ket mabalin nga agbiag dagitoy nga akasia iti natikag ken di nadam-eg a daga. Adda dadduma a klase a mabalin pay ketdi nga agbiag iti karuburuban! Dagitoy a kayo ti mamagtitipkel  iti daga, mangsuplay dayta iti nitrohena, mangsarapa iti angin, ken mangpasayaat met ti aglawlaw ti dadduma pay a mula.

Ti Adu ti Pakausaranna a Wattle

Adda dagiti sientista a mangibilang a mabalin a pagtaraon ti sumagmamano a bukel ti wattle, gapu ta naammuanda nga adu a protina ti linaon dagitoy ken indiligda ti sustansiana iti dadduma pay a cereal. No makirog dagiti bukel, nananam ken kasla mani ti ramanda; no mailingta, kasla lentehas ti raman ti dadduma a klase. Magiling dagiti bukel ti wattle a kas arina, maaramid a tinapay ken uray pay pasta. Adda dadduma a kita nga agpataud iti aginggat’ 10 a kilo a bukel iti kada tawen.

Maus-usar ti nabanglo a sabong ti wattle iti panagaramid iti bangbanglo. Kanayonanna, ti kayo ti akasia ket masansan a pagtaraon ti animal ken mangkontrol iti panagreggaay ti daga. Ngem dimi pay unay nadakamat ti adu a pakausaran ti kayo ti akasia.

Dagiti Katutubo ti Australia idi un-unana ket nagaramid kadagiti boomerang manipud iti kayo ti akasia. Naawagan a palaman a raspberry ti maysa a klase ti wattle nga isu ti Acacia acuminata gapu ta ti tarikayona no kapukpukan ket kas iti angot dagiti napis-it a raspberry. Ngem ti pannakausar dagiti akasia iti panagibangon ti makagapu a naawagan dayta iti wattle.

Nabayagen a maus-usar ti termino a “wattle.” Idi un-unana, nausar dayta a mangtukoy iti kayo a nausar iti pamay-an ti panagbangon dagiti Anglo-Saxon idi Edad Media a maawagan iti wattle and daub. Ti damili ket naipalitada kadagiti nalagalaga a sanga a maawagan iti wattle, tapno maaramid dagiti diding para kadagiti pasdek. Nagusar dagiti nagkauna a nangkolonia iti Australia kadagiti kayo ti akasia para iti balbalayda a kastoy ti pannakaibangonna. Idi agangay, dagiti kayo ti akasia ket naawaganen babaen ti kadaanan nga Ingles a nagan a wattle, isu a nagtalinaed dayta a nagan.

Saan aya a nakaskasdaaw ti kinaadu ti pakausaran dagitoy a kayo? Nupay kasta, no dumtengen ti primavera ditoy Australia, saan a ti adu a pakausaran ti wattle ti malagiptayo. Imbes ketdi, bayat a dagiti bakras ti katurturodan ket mapno kadagiti kayo nga addaan iti bimmalitok a sabsabong nga ipalpallayog ti angin, maragsakan ti puso ken maipalagip dagiti daniw. Agpadpada a babaen ti kinapintas ken adu a pakausaran ti kayo, maipalagip kadagiti adu nga agrayo iti dayta ti kinalaing ken kinasaririt daydiay “nangibangon iti amin a bambanag” nga isu ti Dios.​—Hebreo 3:4.

[Dagiti Ladawan iti panid 16, 17]

Dagiti sabong ken addaan bukbukel a bunga ti wattle

[Credit Line]

© Australian Tourist Commission

[Picture Credit Lines iti panid 15]

Wattle: © Copyright CSIRO Land and Water; stamp: National Philatelic Collection, Australia Post; emblem: Used with permission of the Department of the Prime Minister and Cabinet