Natalgedka Aya Kadagiti Aksidente iti Lugan?

“Naannadak nga agmaneho, isu a diak madanagan a maaksidente.” “Dagiti laeng ubbing ken kaskasero nga agmaneho ti maaksidente.” Adut’ mangipagarup a didanto pulos maaksidente. Kastaka met aya? Pagarupem aya a dikanto pulos maaksidente iti lugan?

SIGUN kadagiti rekord, no agnanaedka iti nabaknang a pagilian, mabalin a di kumurang a maminsan iti unos ti panagbiagmo a madangranka iti aksidente iti lugan. Adun ti natay kadagita nga aksidente. Iti intero a lubong, nasurok a kagudua a milion ti matay iti kada tawen gapu iti aksidente iti lugan. Nalabit impagarup ti adu kadagiti natay itay napan a tawen a dida pulos maaksidente. Ania ti maaramidam tapno maliklikam ti maaksidente? Ti pananglapped isut’ solusion. Usigem no kasano a malapdam dagiti aksidente a maigapu iti panagtuglep agraman dagiti epekto ti panaglakay ken panagbaket.

Ti Makatugtuglep a Tsuper

Kuna ti dadduma nga eksperto a ti makatugtuglep a tsuper ket peligroso a kas iti nakainum a tsuper. Sigun kadagiti report, ti makatugtuglep a tsuper ti pakaigapuan ti umad-adu nga aksidente. Nabiit pay nga imbaga ti Fleet Maintenance & Safety Report a bayat ti maysa laeng a tawen, 1 iti kada 12 a motorista idiay Norway ti naipadamag a nakaturog bayat nga agmanmaneho. Sigun iti The Star iti Johannesburg, South Africa, kakatlo kadagiti amin a panagdidinnungpar iti lugan iti dayta a pagilian ket gapu iti pannakapaksuy ti tsuper. Ipakita dagiti report iti dadduma pay a pagilian nga ap-apektaran met ti pannakapaksuy dagiti tsuper iti amin a lugar. Apay a nagadu ti makatugtuglep a tsuper?

Ti okupado unay nga estilo ti panagbiag ti maysa kadagiti makagapu. Nabiit pay nga impadamag ti magasin a Newsweek a dagiti Americano ket mabalin a “kurang iti maysa ket kagudua nga oras ti pannaturogda iti kada rabii ngem idi karugrugi ti maika-20 a siglo​—ket mabalin a kumaro pay ti parikut.” Apay? Kastoy ti ibagbaga ti maysa nga eksperto maipapan iti pannaturog a ni Terry Young, nga inadaw ti magasin: “Ibilang dagiti tattao a ti pannaturog ket maysa laeng a banag a mabalinda a di ikankano. Maibilang a naprogreso unay ti maysa a tao no kabaelanna ti agtrabaho uray bassit ti turogna.”

Makuna a masapul a maturog ti kadawyan a tao iti innem ket kagudua agingga iti siam nga oras iti kada rabii. Kuna dagiti eksperto a no awan ti turog, makautang iti turog dagiti tattao. Kuna ti report nga inwaras ti AAA Foundation for Traffic Safety: “Uray no 30 wenno 40 a minuto laeng ti kurang a turog iti kada rabii iti gagangay a lawas a panagtrabaho, mabalin nga agbanag dayta iti 3 agingga iti 4 nga oras nga utang a turog iti ngudot’ lawas. Umdasen dayta a mangpakaro iti panagtuglep no aldaw.”

No dadduma, mabalin a di nasayaat ti panaginanam iti rabii. Dika makaturog gapu ta alimbasagenka, agay-aywanka iti masakit nga ubing, wenno dadduma pay a banag a dika napakpakadaan. Kabigatanna, mabalin a makatugtuglepkan nga agmanmaneho. Ania ti aramidem no mapasamak daytoy?

Mabalin a dinaka pagridamen dagiti nalatak a pamuspusan a kas iti iyiinummo iti kape, pananglukat iti tawa, panagngalngal iti chewing gum, wenno pannangan iti nasagangasang. Awan kadagitoy a maaw-awagan a pamuspusan ti mangrisut iti agpayso a parikutmo. Masapul a maturogka. Isu nga apay a dika rumidep iti  apagbiit? Insingasing ti The New York Times: “Ti makapabileg a ridep ket saan koma a napapaut ngem 30 a minuto; no nasurok, marnekan ti bagi ket narigaten a mariing.” Mabalin a maladawka a sumangpet iti papanam gapu ta rimmidepka, ngem mabalin a paundayenna ti biagmo.

Ti wagas ti panagbiagmo ket mabalin nga ad-adda a pagbalinennaka a makatugtuglep a tsuper. Adu aya nga oras ti busbusbosem iti Internet, wenno mapuypuyatka aya nga agbuybuya iti telebision? Mapanka aya kadagiti sosial a panagtitipon nga agpaut agingga iti parbangon? Dika koma ipalubos a maawananka iti turog gapu kadagita nga aramid. Naminsan impaganetget ni Ari Solomon ti kinapateg ti “sangarakem nga inana.”​—Eclesiastes 4:6.

Aduan Kapadasan Ngem Lakayen

Dagiti lallakayen a tsuper ti masansan a kaaduan iti kapadasan nga agmaneho. Kasta met a manmano a sarakusokenda ti peggad ken ammoda dagiti limitasionda. Nupay kasta, saan a maipuera dagiti lakayen a tsuper kadagiti panagdidinnungpar iti lugan. Kinapudnona, mabalin a nalaklakada a maaksidente bayat a lumaklakayda. Impadamag ti magasin ti E.U. a Car & Travel: “Siam a porsiento iti populasiontayo ti nasurok a 70 ti edadda, ngem 13 a porsiento kadagitoy ti matmatay kadagiti aksidente iti lugan.” Nakalkaldaang ta umad-adu ti panagdidinnungpar a pakairamanan dagiti lallakay wenno babbaket a tsuper.

Usigenyo dagiti kapaliiwan ni Myrtle, nga agtawen iti 80. * Nasurok nga 60 a tawenen nga agmammaneho nanipud idi nangrugi ket saan pay a pulos a naaksidente. Ngem kas iti adu a sabsabali, marikriknanan dagiti epekto ti kinabaketna a posible nga ad-adda a pakaigapuan ti pannakaaksidentena. Nabiit pay nga imbagana iti Agriingkayo!: “Bayat a lumaklakay wenno bumakbaketka, kasla rumigrigaten ti amin a banag iti biag [agraman ti panagmaneho].”

Ania ti inaramidna tapno maksayan ti risgo a maaksidente? “Bayat ti panaglabas dagiti tawen, nangaramidak kadagiti panagbalbaliw a maibagay iti edadko,” kuna ni Myrtle. Kas pagarigan, kinissayanna ti panawen ti panagmanehona, nangruna no rabii. Daytoy bassit a panagbalbaliw ti tumultulong kenkuana tapno mataginayonna ti natalged a panagmanehona.

Nupay mabalin a narigat nga akseptaren, adda dakes nga epekto ti panaglakay wenno panagbaket iti tunggal maysa. (Eclesiastes 12:1-7) Tumaud ti nadumaduma nga an-annayen, saantay unayen a naalibtak, ken kumapkapuyen ti panagkitatayo. Gapu amin kadagitoy, narigaten ti agmaneho. Nupay kasta, saan a gapu ta lakay wenno baketkan ket dikan maikari nga agmaneho. Ti napateg ket naalibtak pay ti maysa no agmanmaneho. Mabalin a sumayaat ti panagmanehotayo no bigbigentayo dagiti panagbalbaliw ti pisikal nga abilidadtayo ken agaramidtayo kadagiti maitutop a panagbalbaliw iti kadawyan nga ar-aramidentayo.

Mabalin a dika madmadlaw ngem kumapkapsuten ti panagkitam. Bayat a lumaklakay wenno bumakbaketka, umak-akikid ti saklawen ti panagkitam, isu nga ad-adu a lawag ti kasapulan ti retina wenno ti paset ti matam a pakapormaan dagiti ladawan. Kuna ti polieto a napauluan iti The Older and Wiser Driver: “Kasapulan ti tsuper nga agtawen iti 60 ti mamitlo nga ad-adu a lawag tapno makakita a kas iti tin-edyer, ket nasurok a mamindua ti kapaut ti panangibagayna iti panagkitana no aggapu iti nalawag sa mapan iti nasipnget.” Gapu iti daytoy a panagbalbaliw dagiti matatayo, mabalin a narigat ti agmaneho no rabii.

Agtawen ni Henry iti 72  ket nagsayaat ti panagmanehona iti nasuroken a 50 a tawen. Bayat ti panaglabas dagiti tawen, nadlawna a marigatanen nga agmaneho gapu kadagiti makasisirap a silaw dagiti sumungad a lugan no rabii. Kalpasan nga impaeksamenna dagiti matana, naammuanna a masapul nga agpabaro iti antipara a nadisenio a mangkissay iti pannakasisirap no  rabii. “Saanakon a marigatan nga agmaneho uray no rabii,” kuna ni Henry. Para kenkuana, daytoy bassit a panagbalbaliw ket dakkel ti naitulongna iti panagmanehona. Para iti dadduma a kas ken ni Myrtle, mabalin a ti solusion ket didan pulos agmaneho no rabii.

Maapektaran met ti kapartak ti panagtignay ti maysa a tao no lumaklakay wenno bumakbaket. Mabalin a nalalaing ken nasimsimbeng nga agpanunot dagiti lallakay wenno babbaket ngem kadagiti ubbing. Nupay kasta, bayat a lumaklakay wenno bumakbaket ti maysa a tao, nabambannayaten a mangtingiting iti impormasion ken agtignay. Gapu iti daytoy, narigrigat ti agmaneho, ta kanayon nga agbalbaliw dagiti kasasaad ti lugan ken kalsada. Masapul a matingiting a dagus dagitoy a panagbalbaliw tapno makaaramid iti umno a panagtignay iti maitutop a tiempo.

Ipadamag ti magasin a Car & Travel a “ti kadawyan unay a makagapu kadagiti panagdidinnungpar a nakatayan dagiti lallakay ken babbaket a tsuper ket gapu iti dida panangikankano kadagiti senial ti trapiko.” Apay? Ituloy ti report: “Ti parikut . . . ket kasla nainaig kadagiti kasasaad iti kannigid ken kannawan a panagkita ti lakay wenno baketen a tsuper a masapul a tingitingenna sakbay a lumasat iti nagkurosan ti kalsada.”

Kasanom a pakibagayan dagiti nabambannayaten a panagtignaymo? Masapul nga agannadka no sumungsungadkan kadagiti nagkurosan ti kalsada. Iyugalim a kitaen a naimbag ti trapiko sakbay a bumallasiwka. Agannadka a nangnangruna no agkurbaka. Mabalin a makapapatay ti panagkurba kadagiti nagkurosan ti kalsada, nangruna no lumasatka kadagiti masansan a pagkurbaan dagiti lugan.

Idiay Estados Unidos, kadagiti tsuper a nasurok a 75 ti edadda, 40 a porsiento kadagiti makapapatay nga aksidente a napasamak kadagiti nagkurosan ti kalsada ket mainaig iti panagkurba iti kannigid. Isingasing ti AAA Foundation for Traffic Safety kadagiti tsuper iti dayta a pagilian: “No maminsan, mabalin a mamitlo nga agkurbaka iti kannawan imbes nga agkurbaka a dagus iti kannigid.” Mabalin nga ibagaymo dayta nga annuroten iti lugar a pagnanaedam. Babaen ti nasaksakbay a panagplano, mabalin a maliklikam dagiti napeggad ken narigat a ballasiwen a nagkurosan ti kalsada.

Pangngeddeng nga Amirisem

Ania ti makatulong kenka a mangtingiting iti abilidadmo nga agmaneho? Mabalin nga awisem ti maysa a mararaem a gayyem wenno miembro ti pamiliam a makilugan kenka tapno matingitingna ti laingmo nga agmaneho. Kalpasanna, imdengam a naimbag ti aniaman a napaliiwna. Mabalin met nga ikeddengmo ti mangala iti kurso maipapan iti natalged a panagmaneho. Adu nga asosasion iti panagmaneho ti mangituktukon kadagiti kurso a nairanta a nangnangruna kadagiti lallakay ken babbaket a tsuper. Ti naminduan wenno nasursurok pay a dandanin pannakaidungparmo ket mabalin a pakdaar a saan unayen a nasayaat ti panagmanehom a kas idi.

Kinaagpaysuanna, mabalin a pagimbagam no sumardengkan nga agmaneho. Mabalin a makapaupay daytoy a desision. Ammo ni Myrtle a nadakamat itay, nga addanto tiempo a sumardengen nga agmaneho. Bayat nga umas-asideg dayta nga aldaw, masansanen a makilugan. Ania ti makunana maipapan iti panangipasublatna iti panagmaneho iti sabali? “Maganasmo ti aglugan ta dika madanagan nga agmaneho,” kunana.

Kalpasan ti panangtingiting a naimbag iti dayta, mabalin a kasta met laeng ti riknam. Naragragsak ti makitienda, mangasikaso kadagiti bambanag, ken agbiahe a mapan kadagiti tulagan ken kadagiti miting no adda gayyem a kaduam. Nalabit adda gayyemmo a mabalin a mangimaneho kenka babaen ti kotsem. Mabalin a nataltalged ti kasta a panagbiahe ken naragragsak ngem no agmaymaysaka. Ti panaglugan iti pangpubliko a lugan ket mabalin a maysa pay a praktikal a pamuspusan. Laglagipem a ti pategmo ket saan nga agpannuray iti abilidadmo nga agmaneho. Dagiti nasayaat a kalidadmo kas maysa a tao ti mamagbalin kenka a pudpudno a napateg iti pamiliam ken kadagiti gagayyemmo​—ken iti Dios.​—Proverbio 12:2; Roma 14:18.

Maysaka man a lakay, baket, wenno ubing, aduan kapadasanen wenno agdadamo a tsuper, dika maipuera kadagiti peggad dagiti aksidente iti lugan. Bigbigem a serioso a responsabilidad ti panagmaneho. Aramidem dagiti natalged a pamuspusan tapno dika mairaman kadagiti panagdidinnungpar. No aramidem ti kasta, mabalin a masalaknibam ti bagim ken ti sabsabali iti adu pay a panagbiahem iti masanguanan.

[Footnote]

[Ladawan iti panid 12]

Siguraduem a makaturogka a naimbag iti rabii

[Ladawan iti panid 13]

Mabalin a medio mataktakka no rumidepka biit, ngem makaispal dayta iti biag

[Ladawan iti panid 13]

Ad-adu ti kapadasan dagiti lallakay wenno babbaketen a tsuper ngem sarsarangtenda dagiti naisangsangayan a parikut

[Ladawan iti panid 14]

Adu ti pagimbaganna no adda kaduam nga agbiahe