Agbirbirok iti Kappia Dagiti Relihion a Napan Idiay Assisi

“Saanton a mapasamak ti kinaranggas! Saanton a mapasamak ti gubat! Saanton a mapasamak ti terorismo! Iti nagan ti Dios, sapay koma ta ti tunggal relihion ket makaipaay iti kinahustisia ken kappia, panangpakawan, biag, ken ayat ditoy daga!”​—Papa John Paul II.

ASSISI, ITALIA, Enero 24, 2002​—Nagtataripnong dagiti pannakabagi ti adu nga organisado a relihion iti lubong tapno agkararagda a maipaay iti kappia nga agpelpeligro gapu iti terorismo, kinapanatiko, ken kinaawan ti hustisia. Ti taripnong ket inyanunsio ti papa dua a bulan kalpasan ti pannakarbek ti Twin Towers idiay New York City. Sigagagar a pinatgan ti adu a panguluen ti relihion ti awis ti Vatican.

Iti namindua a nasaksakbay nga okasion​—idi 1986 ken idi 1993​—inangay ti papa ti maysa nga aldaw a panagkararag iti dayta met la nga ili ti Italia. * Nasurok a sangaribu a periodista manipud iti intero a lubong ti immay nagpaliiw iti taripnong a naaramid iti 2002. Adu a relihion ti nakipaset iti panagkararag a maipaay iti kappia​—dagiti pannakabagi ti Kakristianuan (dagiti Katoliko, Luterano, Anglicano, Orthodox, Metodista, Baptist, Pentecostal, Mennonites, Quaker, ken dadduma pay), Islam, Hinduismo, Confucianismo, Sikhismo, Jainismo, Tenrikyo, Budismo, Judaismo, dagiti kadawyan a relihion ti Africa, Shinto, ken Zoroastrianismo. Dimmar-ay met dagiti grupo ti dadduma a relihion, agraman ti pannakabagi ti World Council of Churches.

Dagiti Deklarasion a Mangpabor iti Kappia

Nangrugi ti aldaw idi alas 8:40 iti agsapa, idi a nagrubuat ti tren a nagluganan ti delegasion ti kappia iti bassit nga estasion ti Vatican. Ti tren ket buklen ti pito a paset a kompleto kadagiti alikamen nga agpaay iti nanam-ay a panagbiahe. Dua a  helikopter ti nangkuyog iti tren tapno natalged. Ti dua nga oras a biahe ti nangitunda iti papa ken ti dadduma pay a panguluen ti relihion idiay Assisi. Guardiado a naimbag ta uray la nga agarup a sangaribu a polis ti nakabantay.

Nagtitipon dagiti panguluen ti relihion iti kadaanan a plasa a naatepan iti nagdakkel a tolda. Iti uneg, adda dakkel a nalabaga a sukog-V nga entablado a nagtugawan dagiti pannakabagi ti relihion, ket nagtugaw ti papa iti tengnga. Adda kayo ti olibo a mangisimbolo iti kappia iti sikigan ti entablado. Iti sango ti entablado, adda tallaong a buklen ti nasurok a 2,000 a napili a naimbag a bisita. Nagtugaw ti dadduma kadagiti kangatuan nga opisial ti Italia iti umuna nga intar. Nakanta dagiti makaibuyog a himno maipapan iti kappia iti nagbabaetan dagiti palawag. Iti dadduma a paset ti ili, rinibu a tattao, a kaaduan kadagitoy ket agtutubo, ti nangipakita kadagiti islogan a mangbusor iti gubat iti nadumaduma a lenguahe ken nagkansionda kadagiti kanta maipapan iti kappia. Adu ti nagawit kadagiti sanga ti olibo.

Idi nakatugawen iti entablado, inabrasa ti papa dagiti miembro ti nadumaduma a narelihiosuan a delegasion. Kalpasanna, idi nakanta ti Latin a himno a naibasar iti Isaias 2:4​—a nangipadto iti tiempo a “ti nasion saanto a mangitag-ay iti kampilan maibusor iti nasion”​—pinullo a delegado a nakakawes kadagiti naisalsalumina a narelihiosuan a kawes, ti sipapasnek a nangyebkas iti panangpaborda iti kappia. Dagitoy ti sumagmamano a pagarigan.

“Iti daytoy historiko a kanito, masapul a makita ti sangatauan dagiti tignay a mangipasimudaag iti pannakikappia ken mangngeg dagiti mapangnamnamaan a sasao.”​—Kardinal François Xavier Nguyên Van Thuân.

Ti Dios ket “saan a Dios ti gubat ken panagdadangadang no di ket Dios ti kappia.”​—Ecumenical Patriarch Bartholomeus I.

“Ti panagduduma iti relihion dina koma pagbalinen [dagiti tattao] a di mangikankano, wenno manggura pay ketdi, kadagidiay naiduma.”​—Dr. Setri Nyomi, World Alliance of Reformed Churches.

“Ti kinahustisia ken ti nainkabsatan nga ayat ti dua a kasapulan unay a sadiri ti pudno a kappia kadagiti tattao.”​—Chief Amadou Gasseto, pannakabagi dagiti tradisional a relihion ti Africa.

“Ti laeng kappia ti nasantuan, pulos a saan a nasantuan ti gubat!”​—Andrea Riccardi, Iglesia Katolika.

Binigbig ti dadduma a delegado nga adda nadagsen a sungsungbatan dagiti relihion iti pannakarubrob ti kinapanatiko ken gubat. Kinuna ti pannakabagi ti Lutheran World Federation a “nagkintayeg ti lubong gapu iti kinarungsot ti panaggiginnura a rinubroban dagiti narelihiosuan  a pundamentalismo.” Kinuna ti maysa a pannakabagi ti Judaismo: “Rinubroban dagiti relihion ti adu a nakaam-amak ken nadara a gubat.” Kinuna ti maysa a delegado a Hindu: “Adda dagiti pasamak iti historia a mangipalgak a dagiti nangitan-ok iti bagida nga isuda kano ti mangisalakan iti relihion, ti nanggundaway iti dayta tapno makontrolda dagiti tattao ken mangpataudda iti panagsisina.”

Kalpasan ti napasnek a panangkondenarda iti terorismo ken gubat, napanen ti tunggal maysa kadagiti naituding a lugarda, tapno ikararagda ti kappia kadagiti bukodda a didiosen.

Dagiti Kararag a Maipaay iti Kappia

Nagkakadua dagiti pannakabagi ti adu a relihion iti Kakristianuan a nagkararag iti makimbaba a Basilica of St. Francis, iti asideg ti tanem a nangalaan ti simbaan iti naganna. Nangrugi ti kararag babaen ti “Panagararaw iti Trinidad” nga indauluan ti papa ken ti tallo pay a delegado. Naballaballaetan dagiti kararag kadagiti himno ken panagararaw a mangitantandudo iti kappia agraman ti panangbasa iti Biblia maipapan met laeng iti kappia. Maysa a kararag ti nangkiddaw iti pannakaipasdek ti “nagkaykaysa a pammati.” Kas pangserra iti seremonia, kinanta dagiti nakipaset ti Amami a naibasar iti Mateo kapitulo 6, bersikulo 9, agingga iti 13, iti lenguahe a Latin.

Kagiddan dayta, nagkararag met dagiti delegado ti dadduma a relihion iti sabali a lugar. Iti maysa a pasdek a nakasango iti Mecca, nagparintumeng dagiti Muslim kadagiti alpombra, ket nagkararagda ken ni Allah. Adda sagrado nga apuy a pinasgedan dagiti Zoroastrian, a nagkararag a kaabay dagiti mamatpati iti Jainismo ken Confucianismo. Nagkararag met dagiti delegado a pannakabagi dagiti tradisional a relihion iti Africa iti espiritu dagiti inapoda. Nagkiddaw dagiti Hindu iti kappia kadagiti didiosenda. Nagpakpakaasida amin kadagiti didiosenda sigun iti bukodda a ritual.

Agkaykaysa a Karinkari a Maipaay iti Kappia

Nagtataripnong manen ti delegasion iti sirok ti tolda tapno turposendan dagiti seremonia. Dagiti nakasindi a pagsilawan​—a mangirepresentar iti namnama a kappia​—ti sipapasnek nga inyawat dagiti monghe kadagiti delegado. Makatukay ti buya. Binasa ti nadumaduma a miembro dagiti delegasion ti agkaykaysa a karinkari a maipaay iti kappia, nga addaan iti nagduduma a deklarasion.

“Ti panangannurot iti kappia kalikagumanna ti panangayat ti maysa iti padana a tao.”​—Ecumenical Patriarch Bartholomeus I.

“Saan a maitunos ti kinaranggas ken terorismo iti pudpudno a kaipapanan ti relihion.”​—Dr. Konrad Raiser, delegado ti World Council of Churches.

“Ipaaymi ti bagimi iti panangisuro kadagiti tattao iti panagririnnaem ken panagpipinnateg iti maysa ken maysa.”​—Bhai Sahibji Mohinder Singh, pannakabagi ti relihion a Sikh.

“Awan ti agpaypayso a kappia no awan ti kinahustisia.”​—Orthodox Bishop Vasilios.

Kamaudiananna, binasa ti papa ti sasao a mabasa iti introduksion daytoy nga artikulo. Nagpatingga daytoy a taripnong dagiti di agkakarelihionan babaen ti panagiinnarakup dagiti delegado kas simbolo ti kappia. Napakuyogan iti kinagarbo ken seremonia dagiti naisagana a naimbag ken agkakapintas a sasao. Ngem ania ngata ti reaksion iti daytoy a nangayed nga okasion?

‘No Tungpalenda Laeng Koma ti Ibagbagada’

Indayaw dagiti periodiko ken telebision ti panangidaulo ti papa. Dadduma ti nangibaga pay a ti papa ti “pannakangiwat ti amin a relihion iti Kakristianuan.” Imbilang ti periodiko ti Vatican a L’Osservatore Romano ti aldaw idiay Assisi a kas “napateg a gapuanan a mangipasdek iti natalna a sibilisasion.” Ti paulo ti periodiko a Corriere dell’Umbria ket “Ti Assisi ket Pangnamnamaan ti Kappia.”

Saan unay a nagagaran ti amin a nagpaliiw. Nagduadua ti dadduma gapu ta kadagiti napalabas nga aldaw ti panagkararag a maipaay iti kappia idi 1986 ken 1993, nagtultuloy a nadidigra ti sangatauan kadagiti gubat a napagdadangadangan gapu iti relihion. Dagiti panaggiginnura gapu iti relihion ti nangrubrob kadagiti nadara a panagpipinnatay idiay Uganda, ti dati a Yugoslavia, Indonesia, Pakistan, ti Makintengnga a Daya, ken ti Makin-amianan nga Ireland.

Kinuna ti periodiko iti Italia a La Repubblica a dagiti kritiko imbilangda ti taripnong kas “maysa laeng a pabuya.” Kinuna ti maysa a kameng ti Parliamento ti Europa a tapno maitandudo ti kappia, rumbeng nga “alagaden [dagiti relihioso a tattao] ti Ebanghelio”​—kayatna a sawen, tungpalenda ti sasao nga ‘ayatem dagiti kabusormo, iparang ti bangir a pingping.’ Sigun kenkuana, “awan ti mangar-aramid” iti kasta.

 Kinuna ti presidente ti Komunidad dagiti Judio iti Italia a “makapainteres a makita no ania ti mapasamak itan, kayatna a sawen, no pudno a tungtungpalenda ti ibagbagada.” Kasta met laeng ti inyebkas ti pannakabagi dagiti Budista nga Italiano. Imbagana a rumbeng nga “ipasigurado [ti maysa] a dagiti pakaasi a maipaay iti kappia ket saan la koma nga agtalinaed a naimbag a panggep.” Insingasing ti maysa a periodista a mannurat para iti Italiano a magasin a L’Espresso nga adda pay sabali a panggep ti taripnong idiay Assisi kadagiti relihion iti Kakristianuan nga adda pannakabagida sadiay. Inawaganna dayta a “panagtitipon a manglapped iti narelihiosuan a pannakaiputong, kinaawan disiplina, ken di panamati,” ken ti panangikagumaan a manglapped iti “mapukpukawen nga impluwensia ti relihion” a mangap-apektar iti Europa nupay “Kristiano ti nagtaudanna.”

Dagiti nakaro a kritiko iti gimong ket dagiti Katoliko a mangsalsalimetmet iti tradision, a maamak nga agbalin a di unay nainget dagiti doktrina ti simbaanda. Idi nainterbiu iti telebision, kinuna ni Vittorio Messori, maysa a nalatak a mannurat a Katoliko, a ti peligro ti napasamak idiay Assisi ket palidemenna dagiti nagdudumaan dagiti relihion. Siempre, nagannad dagiti panguluen ti relihion tapno saan a maibaga nga aglalaok dagiti relihion. Sinungbatan a mismo ti papa dagita a pammabalaw. Nupay kasta, para iti adu, ti taripnong a mismo ipakitana a ti nadumaduma a relihion irepresentarda laeng ti nadumaduma a pamay-an ti iyaadani iti isu met laeng a natantan-ok a pannakabalin.

Relihion ken Kappia

Ania koma ti aramiden dagiti organisado a relihion tapno adda kappia? Dayta a saludsod ket kasla di nakapapati iti dadduma a tattao. Ngamin, kasla ad-adda a rubrubroban dagiti relihion ti gubat ngem iti pananglappedda kadagitoy. Napaliiw dagiti historiador no kasano a dagiti gobierno ket us-usarenda ti relihion a mangrubrob iti gubat. Nupay kasta, adda rumsua a saludsod: Apay nga ipalpalubos dagiti relihion ti panangusar ti gobierno kadakuada?

Siempre, uray kaskasano ket adda sagrado a linteg dagiti relihion iti Kakristianuan a mabalin koma a makatulong kadakuada a mangliklik iti panagbasolda gapu iti pannakigubat. Kinuna ni Jesus kadagiti adalanna a saanda koma nga  agbalin a “paset ti lubong.” (Juan 15:19; 17:16) No tungpalen laeng koma dagiti relihion iti Kakristianuan dagita a sasao, saanda koma a makikaykaysa kadagiti napolitikaan a pannakabalin, a mangaprobar ken mangbendision kadagiti buyot ken gubat.

Kinapudnona, tapno matungpal dagiti agkakapintas a sasao a nayebkas idiay Assisi, masapul a sumina dagiti panguluen ti relihion kadagiti napolitikaan nga autoridad. Kasta met nga isuroda koma kadagiti pasurotda ti daldalan ti kappia. Nupay kasta, napaliiw dagiti historiador a dagiti agar-aramid iti kinaranggas iti lubong ket isu ti nagadu a tattao a mamati iti Dios​—wenno uray kaskasano ket ibagbagada a patienda ti Dios. Kinuna ti nabiit pay nga editorial ti maysa a periodiko: “Di nagbayag kalpasan ti Set. 11, adda nangisurat kadagitoy makapakigtot ken nabatad a sasao iti pader ti Washington, D.C.: ‘Patpatgek a Dios, isalakannakami kadagiti tattao a mamati kenka.’”

Adda sumagmamano a narikut a saludsod a kaskasdi a di nasungbatan ti kinaranga ken ti seremonia idiay Assisi. Ngem nalabit awan ti saludsod a napatpateg​—wenno ad-adda a makariribuk​—kadagiti adu a relihioso no di daytoy: Apay a nabatad a di sinungbatan ti Dios dagiti kararag a maipaay iti kappia nga inkararag ti adu a relihion iti lubong?

[Footnote]

[Ladawan iti panid 7]

Dagiti delegado nga addaan iti nakasindi a pagsilawan​—a mangirepresentar iti namnama a kappia

[Credit Line]

AP Photo/Pier Paolo Cito

[Picture Credit Line iti panid 7]

AP Photo/Pier Paolo Cito