No Kasano a Natalawanmi ti Nakaam-amak a Panagayus ti Lava!

BABAEN TI MANNURAT TI AGRIINGKAYO! IDIAY CONGO (KINSHASA)

KASLA ordinario nga aldaw ti Martes idi Enero 15, 2002 idiay Central Africa. Kaduak ti maysa pay a Saksi ni Jehova a simmangpet idiay Goma, Kivu, Congo (Kinshasa), tapno sarungkaranmi dagiti Saksi iti rehion ti Great Lakes.

Awan Aya ti Rumbeng a Pagdanagan?

Nupay ti bulkan ti Nyiragongo (3,470 a metro ti kangatona) ket 19 a kilometro manipud iti siudad ti Goma, nasdaawkami iti kababalinna. * Nangngegmi ti daranudorna ken nakitami met nga agas-asuk dayta. Para kadagiti umili, gagangay daytoy iti dayta a panawen isu a dida madanagan.

Iti malem, nakigimongkami iti dua a kongregasion dagiti Saksi ni Jehova. Nagtultuloy a nariknami ti panagdayyeg ti daga ken nangngegmi dagiti daranudor. Kasla awan man la ti madanagan iti dayta. Kanayon nga impanamnama dagiti lokal nga autoridad kadagiti umili nga awan ti rumbeng a pagdanaganda. Nupay adu a bulanen nga ipadpadles ti maysa a taga Congo nga eksperto kadagiti bulkan a bumtak dayta, awan ti mamati kenkuana. Gagangay nga ibaga ti maysa a gayyem, “Nalabaga ti langit inton rabii gapu iti aktibo a bulkan.”

“Rumbeng a Pumanawtayon a Dagus!”

Apaman a nagsublikami iti dagusmi, binagaandakami: “Rumbeng a pumanawtayon a dagus!” Peligroso ti kasasaad. Agpegpeggad unay ti siudad. Anian a nagbiit ti panagbalbaliw dagiti kasasaad! Pagsasaritaanmi laeng itay ti plano nga agbalin ti Goma a sentro iti trabaho a panangasaba. Ita ta mumalemen, binagaandakami a pumanawkamin iti siudad ta agpegpeggad a madadael dayta!

Bayat a rumabrabii, lumablabbasit ti langit​—gapu iti maikanatad a rason! Ti agay-ayus a lava manipud Nyiragongo ket agturturongen iti siudad. Ti bantay ket kunam la no nagdakkel nga agburburek a kaldero a maibukbukbok ti linaonna, ken dagiti umap-apuy a narunaw a lava ti mangdaddadael iti tunggal pagayusanna. Idi pay laeng a napasaranmi ti nagpartak a panagempake kadagiti gargaretmi! Asidegen nga agalas siete ti rabii.

Rinibu ti Pumampanaw iti Kalsada

Bayat nga agdardaraskami a pumanaw, ti kalsada a rummuar iti Goma ket napno iti nagadu a tattao a pumampanaw tapno maikaluya ti biagda. Kaaduan ket magmagna, nga awitda ti sumagmamano laeng a nabaelanda nga itugot. Adu ti agsussusuon. Adda dadduma nga aglilinnetlet kadagiti napusek a lugan. Amin ket agturturong iti kabangibang a ketegan ti Rwanda. Nupay kasta, ti bulkan ket di malapdan kadagiti inaramid ti tao a ketegan. Awan buyot a makalapped iti  panagayusna! Makitami dagiti soldado a mabutbuteng iti lava yantangay masapul met nga ikaluyada ti biagda. Dandani saan a makaabante dagiti lugan iti kalsada. Masapul nga itultuloymi ti magna. Addakami iti tengnga ti agpakpakarigat a bunggoy a buklen ti 300,000 a tattao​—lallaki, babbai, ubbing, ken maladaga​—a pumampanaw manipud iti makapungtot a bulkan. Agtultuloy ti panagdayyeg ken panagkintayeg ti daga a laslasatenmi.

Ikalkaluya ti tunggal maysa ti biagna. Dakami nga aggayyem nga estranghero manipud iti dakkel a siudad ket adda iti tengngada, a kakuyog ti sumagmamano a Saksi a mangay-aywan kadakami. Natukaykami unay gapu iti kaaddada ken ti kasta unay a pannakaseknanda isu a natalged ti riknami iti daytoy nagrigat ken nagsaem a kasasaad. Pumampanaw ti tattao nga awitda ti kabaelanda nga awiten​—kawes, kaldero, pariok, ken sumagmamano a simple a balonda a taraon. Agsisinniko dagiti tattao gapu iti kinaaduda. Dadduma kadakuada ti nadungpar dagiti lugan a mangikagkagumaan a lumabas, isu a naibbatan ti dadduma dagiti awitda a sumagmamano a gargaretda sa nabaddebaddekan dagitoy. Piman pay daydiay natumba ken napayatan. Madanagan ken mariribukan unay dagiti tattao. Mabutbuteng ti amin. Ikagkagumaanmi ti makadanon idiay Gisenyi, a sumagmamano a kilometro laeng manipud iti Rwanda. Intultuloymi ti kapilitan a pannagnami.

Natalged nga Agpatnag

Nakadanonkami iti maysa a pagdagusan ngem awanen ti mabalin a pagyanan. Umdasen a makatugawkami iti sango ti maysa a panghardin a lamisaan. Kalpasan daytoy ti makabannog a tallo ket kagudua nga oras a pannagna. Maragsakankami ta sibibiagkami ken natalgedkamin a kadua dagiti Kristiano a kakabsatmi a nakipagdaliasat kadakami. Naimbag laengen ta awan ti natay kadagiti padami a Saksi.

Nabatad a kasapulan a palabsenmi ti agpatnag iti kannag. Manipud iti daytoy natalged a distansia, matannawaganmi ti nalabaga a langit iti siudad ti Goma. Nagngayed ken nagpintas a talaga! Sumingsingisingen ti init. Agpatnag a nagtultuloy ti daranudor ken panaggingginedna. No  lagipenmi dagiti narikut a napasamak iti napalabas nga aldaw, maasiankami iti rinibu a pamilia a napilitan a pimmanaw a kadua ti ubbing pay nga annakda.

Nagbiit a Dimteng ti Tulong

Idi agmatuon ti Biernes, Enero 18, kinuyogdakami dagiti Saksi manipud iti Kigali, ti kabesera ti Rwanda. Adda komite ti saranay a buklen dagiti kakabsat a lallaki a taga Goma ken Gisenyi a nangrugi a nagtignay. Ti umuna a kalat ket padagusen dagiti pimmanaw a Saksi iti innem a Kingdom Hall nga adda iti dayta a lugar. Naaramid daytoy iti isu met la nga aldaw. Adda karatula a naikabil iti igid ti kalsada iti pagsasao a Pranses ken Swahili, a mangisuro iti dalan nga agturong iti Kingdom Hall iti dayta a lugar, a sadiay a matulongan ken maliwliwa dagiti nagtalaw. Iti isu met la nga aldaw, tallo a tonelada kadagiti kangrunaan a masapsapul ti simmangpet kadagiti Kingdom Hall a pagdagusan dagiti Saksi. Iti simmaruno nga aldaw ti Sabado, adda simmangpet a trak a napno iti taraon, ules, ken akaba a plastik, sabon, ken agas a naggapu idiay Kigali.

Kumaro ti Danag

Panawen daytoy ti nakaro a danag. Kasano a maipaay ti kasapulan amin dagitoy a tattao? Ti ngay bulkan? Kaano nga agsardeng ti panagbettakna? Kasano kakaro ti pannakadadael ti siudad ti Goma? Saan a makaparegta ti damag nga agraraira ken ti agtultuloy a panagdayyeg ti daga. Pagamkan dagiti eksperto a ti napeggad a kaadu ti sulfur dioxide ti mangrugit iti atmospera. Adda met pakadanagan a makontaminar ti Dan-aw Kivu gapu kadagiti kemikal a reaksion.

Iti las-ud ti 48 nga oras kalpasan ti panagbettak, nagwaras dagiti makapadanag a damag. Kalpasanna, naammuanmi iti malem ti Sabado a 10,000 a tattao agraman 8 a Saksi ken maysa nga ubing ti saan a makapanaw agsipud ta nalikmutda iti lava a dua a metro ti kaunegna iti dadduma a lugar. Ti angin ket napno iti makapapatay a gas. Madanagankami kadakuada. Kasla awanen ti pangnamnamaan. Uray ti katedral ti Goma ket dandani interamente a nadadael gapu iti napigsa a panagayus ti lava. Awan idi ti mangipagarup a malasatan ti Goma ti pannakadadaelna.

Sumagmamano a Makaliwliwa a Damag

Idi Domingo iti alas nuebe ti agsapa, tineleponuannakami ti maysa kadagiti kakabsat a nalikmut iti lava. Imbagana nga agbalbaliwen ti kasasaad. Sumaysayaaten. Agtudtudon isu a lumamlamiis ti lava, ken dumaldalusen ti atmospera. Nupay napudot ken napeggad pay laeng ti lava, rugrugianen dagiti tattao a ballasiwen dagiti ayus tapno makapanda kadagiti nataltalged a disso. Saan a naan-anay a nadadael ti siudad.

Daytoy ti umuna a naimbag a damag nanipud idi nangrugi dagiti nakaam-amak a pasamak. Kasla saanen nga aktibo ti bulkan. Agduduma ti panangmatmat dagiti eksperto iti aglawlaw. Adda nakasaritami iti kabangibang a siudad ti Bukavu, nga adda iti maysa a pungto ti Dan-aw Kivu. Naammuanmi a lima a pamilia, agraman tallo nga ubbing a dida kadua ti dadakkelda, ti nakadanon  idiay Bukavu babaen ti barangay. Dagiti Saksi iti dayta a siudad ti mangay-aywan kadakuada.

Kabaelanmi ti Agsubli!

Idi Lunes, Enero 21, naparegta ken naliwliwami dagiti biktima idiay Gisenyi, ken naammuanmi dagiti kasapulanda. Naammuanmi a maur-urnos ti kasasaad dagiti kakabsat a temporario nga agnanaed iti innem a Kingdom Hall. Naalami ti eksakto a bilang dagiti pimmanaw​—1,800 agraman ubbing.

Ti ngay masakbayan? Plano dagiti lokal nga autoridad ti mangipasdek a dagus kadagiti kampo para kadagiti nagbakuit. Nupay kasta, malagip pay laeng ti dadduma dagiti nasaem a sinagabada kalpasan ti napasamak a panagiinnibus ti puli idi 1994. Inkeddengmi ti agsubli idiay Goma, ket idi agmatuon, nakadanonkami iti siudad. Agarup 25 a porsiento iti dayta ti nadadael. Nabaelanmi ti nagna iti timmangkenen a lava a nagayus kadagiti kalsada ti siudad. Nabara pay, ket agadiwara dagiti agalingasaw a gas iti atmospera. Adu a tattao ti desidido nga agsubli iti siudad.

Idi ala una ti malem, nakimitingkami iti 33 a Kristiano a panglakayen iti Kingdom Hall ti Kongregasion ti Goma Center. Agpapada ti kapanunotanda: Kayatda ti agsubli idiay Goma. “Tagadiaykami,” kunada. Ti ngay risgo a mabalin a bumtak manen ti bulkan? “Naruamkamin iti dayta,” insungbatda. Pagamkanda a no dida agawid a dagus, masamsam ti amin a sanikuada. Kabigatanna, nagsublin idiay Goma ti amin a pamilia dagiti Saksi a pimmanaw. Ti kaaduan iti 300,000 a tattao a bimmallasiw iti ketegan ket nagsubli metten iti nadadael a siudad.

Makalawas Kalpasanna

Kumaribuso manen ti siudad iti nadumaduma nga aktibidad. Nabatad nga agtalinaed dayta. Di nagbayag, nangrugin ti panangisimpa iti lava tapno mapagkaykaysa manen ti dua a paset ti siudad a nagsina. Nadadael ti amin a nadalapus ti nagayus a lava. Nadadael ti sentro ti komersio ken pasdek ti administrasion iti siudad. Mapattapatta a kakatlo ti nadadael iti pagtarayan ti eroplano iti eropuerto.

Sigun iti umiso a panagbilang, 180 a pamilia dagiti Saksi ti nairaman kadagiti napukawan iti amin a sanikua ken naawanan iti balay. Inyurnos ti komite ti saranay nga inaldaw a marasionan ti taraon ti agarup 5,000 a lallaki, babbai, ken ubbing. Adda naipatulod a kargamento a plastik a tarpaulin nga indonar dagiti Saksi ni Jehova idiay Belgium, Francia, ken Switzerland a mausar para iti temporario a pagnaedan ti adu a naawanan iti balbalay, ken paggigimongan para kadagiti kongregasion a naan-anay a nadadael ti Kingdom Hall-da. Dadduma a pamilia a naawanan iti pagtaengan ket makidagus pay laeng kadagiti Saksi a saan a naan-ano ti balbalayda, idinto ta ti dadduma ket agdagus kadagiti temporario a pagnaedan.

Idi Biernes, Enero 25, sangapulo nga aldaw kalpasan dayta a nakaam-amak a rabii, 1,846 ti nakigimong iti paraangan ti maysa nga eskuelaan idiay Goma tapno dumngegda kadagiti makaparegta a sasao manipud kadagiti Kasuratan. Adu kadagiti kakabsat ti nagyaman gapu iti liwliwa a naawatda agraman dagiti praktikal a tulong nga impaay ni Jehova babaen ti organisasionna. Dakami a sangaili ket natukay unay iti kinatured ken napigsa a pammati dagiti kakabsat agpapan pay kadagiti nakapimpiman a kasasaadda. Agpapan pay iti kasta a rigat, anian a makaay-ayo ti agbalin a paset ti panagkakabsat nga agkaykaysa nga agdaydayaw iti pudno a Dios a ni Jehova, ti Gubuayan ti agnanayon a liwliwa!​—Salmo 133:1; 2 Corinto 1:3-7.

[Footnote]

[Dagiti Mapa iti panid 22, 23]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

Dagiti linia a kasla pana ti mangipakita iti nagayusan ti lava

CONGO (KINSHASA)

Bantay Nyiragongo

↓ ↓ ↓

Eropuerto ti Goma ↓ ↓

↓ GOMA

↓ ↓

DAN-AW KIVU

RWANDA

[Dagiti Ladawan iti panid 23]

Ti narunaw a lava ti nangpilit iti pinullo a ribu a residente a pumanaw idiay siudad ti Goma

[Credit Line]

AP Photo/Sayyid Azim

[Dagiti Ladawan iti panid 24, 25]

Iti las-ud ti makalawas, inorganisar dagiti Saksi dagiti Nakristianuan a gimongda