Ti Badger ti Britania​—Agturay iti Kakaykaywan

BABAEN TI MANNURAT TI AGRIINGKAYO! IDIAY BRITANIA

NASINGA ti kinaulimek iti kakaykaywan idi nagkanta ti billit a maawagan iti blackbird. Bayat a lumlumnek ti init, nagtugawak iti natumba a kayo ti silver birch, a manglanglang-ab iti ayamuom ti nabasa a mulmula a maipulpul-oy iti sarsardam kalpasan ti panagarbisna.

Nagpiliak iti nasayaat ken napariir a pagtugawak ta immayak ditoy nga agbuya iti maysa a klase ti mamalia a maawagan iti badger. Bassit dagiti mata ti badger, a kas met kadagiti puraw ti murdongda a lapayagna, ngem naammuak a diak rumbeng a tagibassiten agsipud ta nagsayaat ti panagdengngeg ken panagangotna. Ammok a no mangngeg wenno maangotnak, umdas daytan tapno aglemmeng iti abutna iti intero nga agpatnag.

Dakkel ti badger iti Europa ken maysa nga animal a masansan nga aglemmeng. Agarup 1 a metro ti kaatiddogna ken 30 a sentimetro ti katayagna, a ti promedio a timbangna ket agarup 12 a kilo. Nagaspang ti dapuen a dutdotna, nangisit ti rupa ken tianna, ababa dagiti nangisit a sakana, ken ababa ken nalukmeg ti dapuen nga ipusna. Lima ti ramay ti tunggal sakana nga addaan kadagiti napipigsa a kuko.

Saan laeng a pakabigbiganna no di ket mapagsusupiatan met ti tallo nga akaba a puraw a garit manipud iti sungo a lumbes iti lapayagna. Sigun iti dadduma, mailasin dagiti badger ti kapadada uray iti kasipngetan babaen kadagiti garitda​—ngem ammomi a malasin dagiti badger ti padada babaen iti angot. Aniaman ti makagapu kadagiti garitda, papintasenda ti badger.

Pagaammo unay kadagiti away ti Britania ti nagan nga “Old Brock,” kas nalailo nga awagda iti badger. Gapu ta naruam nga agkali, kanayon nga agkali ti badger iti usok, dalan, ken abut a pagtaenganna. Daytoy ket mabalin nga agingga iti 30 a metro ti diametrona, ken mabalin a 300 a metro ti kaatiddog dagiti makatikaw ken agsikkosikko nga usok! Ti badger ket maysa a parsua nga agdakiwas laeng no rabii, ket iti aldaw mausar laeng dagiti abutna a pagturoganna. Dagiti naisangsangayan nga abut, a nasukatan iti ap-apna ti usaren ti kabaian no agpasngay.

 Adu ti abut a makita a mabalin a pagserkanna iti rabaw ti daga, a masansan nga adda iti asideg dagiti kayo nga alder wenno iti nasamek a siitan a babassit a kayo wenno ruot a siitsiitan. Dadduma nga abut idiay England, nga addaan iti nasurok a 50 a pagserkan, ti naammuan a nasuroken a 150 a tawen ket mabalin a pagnanaedan ti sumagmamano a kaputotan iti isu met la a pamilia. Mabalin nga agbiag dagiti badger iti 15 a tawen wenno nasursurok pay, nupay ti gagangay ket 2 agingga iti 3 a tawen.

Gapu kadagiti nabunton a daga ken bato a nakali nga adda iti ruanganna, nalaka laeng a mailasin ti abut ti badger. Mabigbigmo no kasano kapigsa daytoy nga animal no makitam dagiti nakali manipud iti abut.

Kasano a maammuam no adda agnanaed iti abut? Umuna birokem ti kasilias dagiti badger​—dagiti narabaw nga abut a 15 agingga iti 23 a sentimetro ti kalawada ken 23 a sentimetro ti kaunegda, iti aglawlaw ti abut. No addada kabarbaro nga ibleng, adda agnanaed a badger iti abut. Siputam met ti kanayon a mapagpagnaan a desdes nga aggapu iti abut, ket iti kalgaw, siputam dagiti nagdeppes a mulmula. Iti kapitakan, siputam dagiti tugot ti badger, wenno iti asideg ti abut, birokem dagiti kayo a napitakan ken nakaramutan ti badger iti nagtakderanna tapno aginat, ta kas iti pusa dagiti napipigsa a kukoda. No dakkel ti abut, mabalin a narigat a makita, ta mabalin a sabali ti pagserkan ken pagruaran ti badger. Isu a sapsapaem ti mapan no aldaw, ket mangikabilka kadagiti bislak iti tunggal abut. Kabigatanna, makitam no ania ti nagruaran ti animal ta mabalin a naiwalin dagiti bislak.

Iti panagsapulna iti taraon, mabalin nga adayo ti madanon ti badger iti rabii. Agbirok kadagiti bunga ti kayo nga oak wenno beech, wenno mabalin a maangotna dagiti urbon a koneho wenno umok ti alumpipinig tapno kanenna dagiti igges dagitoy. Ania ti kangrunaan a taraonna? Alumbayad! Dandani amin ket kanen ti badger​—agraman balang a prutas, bagas ti bluebell, uong, ken abal-abal. Malagipko idi a buybuyaek dagiti badger iti maysa a natutudo a rabii ti Hulio, ket dida pulos nga immadayo iti abutda, ta iti naangrag a karuotan iti bangkag, adu ti nangisit a kataykatay a makan a rimmuar gapu iti tudo.

Kadawyan nga agpaadu dagiti badger iti Hulio, ket uppat wenno lima ti urbonda a maipasngay iti Pebrero. No agarup tallo a bulanen dagiti urbon, rummuardan iti abutda, ta agay-ayamda iti ruangan ti abut. No rimmuaren dagiti urbon, sukatan ti kalakian ken ti kabaian ti ap-ap. Nadalus nga animal dagiti badger ket pagtalinaedenda a nakadaldalus ti abutda. Gagangay a mapaanginan dagiti ap-ap iti primavera ken otonio, ngem mabalin met a maaramid iti uray ania a bulan iti tawen. Iruar dagiti nagannak ti daan, nagango ken naangragen a ruot sada sukatan iti baro​—agurnongda iti inggat’ 30 a reppet iti maysa a rabii. Iggamanda daytoy babaen iti timid ken kammaunada sada agpadayusdos nga agsanud iti ruangan ti abutda.

Babaen iti glandula iti sirok ti ipusda, mangiruar dagiti badger iti agadiwara a pluido kadagiti ruot, batbato, wenno alad a mangtanda iti teritoriada. Warsianda pay ti tunggal maysa kas pakabigbigan. Babaen iti kastoy nga angot, nalaka laeng a masarakan ti badger ti pagserkan iti abutna no agsanud a sumrek.

Awanen ti kanta ti blackbird, ket naulimeken ti amin iti sumipsipngeten a kakaykaywan. Sitatalna a nagtugawak, a dandani diak payen aganges, idi nakitak a nagparang iti sikigak ti nangisit ken puraw nga ulo ti badger. Nagtakder ti badger iti sumagmamano a kanito iti pagserkan ti abutna, a mangang-angot iti angin ti rabii di la ket ta adda peggad sakbay nga agsawar iti kasipngetan​—kas iti dadduma a makinkukua iti daga nga agpaspasiar iti tawidna a daga.

[Ladawan iti panid 12, 13]

Abut a nausar bayat ti pannakaipasngay dagiti urbon

Abut a pagturogan

Ap-ap

[Ladawan iti panid 13]

Dagiti urbon a badger

[Dagiti Ladawan iti panid 13]

Mairaman dagiti bunga ti oak, uong, ken alumbayad iti taraon ti badger

[Picture Credit Line iti panid 13]

Dagiti retrato ti badger: © Steve Jackson, www.badgers.org.uk