Naisangsangayan a Natakuatan iti Mata

NABAYAGEN a naammuan dagiti sientista a ti matmata dagiti mamalia ket aglaon kadagiti neuron nga agtignay no adda lawag ken mangpaandar iti pannakarelo ti bagi. Nabayagen a naipagarup a dagiti selula ti mata a maawagan iti rod ken cone ti makadlaw iti lawag. Ngem idi 1999, impadamag ti pagiwarnak a Science a natakuatan dagiti managsukisok nga “awan a pulos ti rod ken cone dagiti nabalbaliwan nga utot [isu a bulsek dagitoy] ngem kaskasdi nga adda pannakarelo ti bagida a sensitibo iti lawag.” Daytoy ti nangtignay kadagiti managsukisok nga agkonklusion a “makadlaw la ketdi iti lawag ti dadduma pay a selula iti mata.”

Ita, naammuanen no ania dagitoy a sensor ti lawag a narigat a mailasin. Nupay nailaokda kadagiti rod ken cone a mangpataud iti ladawan, dagiti sensor ket mangpataud iti “naisina a kompleto a ruta ti panagkita, nga agtigtignay a kagiddan daytoy mangpataud iti ladawan a sistema ti panagkita,” ilawlawag ti Science. Ti baro a natakuatan a maaramidan dagiti kompleto a ruta ket pakairamanan ti panangtarawidwid iti kadakkel ti taotao ti mata ken ti iruruar ti melatonin, a kagiddan iti panagandar ti pannakarelo ti bagi agraman ti siklo ti lawag ken sipnget, ken dadduma pay a trabaho. Mabalin pay ketdi a balbaliwanna ti rikna ti maysa a tao.

Makapainteres ta di agtignay dagiti sensor ti lawag kadagiti apagbiit a rimat ti lawag tapno saanda a mariribuk ti pannakarelo ti bagi, no di ket kadagiti napapaut laeng a panagbalbaliw iti kapigsa wenno kinakapuy ti lawag. Sigun iti maysa a sientista, ti natakuatan ket “naisangsangayan,” sana innayon a “dayta ti kasayaatan pay laeng a naammuan maipapan iti no ania ti makadlaw iti lawag kadagiti mamalia.”

Nalawag a no ad-adu ti masursurotayo maipapan iti biag, ad-adu ti makitatayo nga ebidensia maipapan iti narikut ngem nagsayaat a disenio. Dagita a pannakaawat ti mangtignay iti adu a mangyebkas iti nailanad iti Biblia a pammadayaw iti Namarsua: “Idayawkanto agsipud ta iti nakaam-amak a pamay-an nakaskasdaaw ti pannakaaramidko. Nakaskasdaaw dagiti aramidmo, kas pagaammo unay ti kararuak.”​—Salmo 139:14.