Panangmatmat iti Lubong

Umad-adu Dagiti Agsao iti Dakes

Madanagan ti adu a taga Amianan nga America a “matungtungday ti panagreggetda a kanayon nga agsao iti nadayaw,” sigun iti maysa nga artikulo iti The Toronto Star. Nangnangruna a bimmatad daytoy gapu iti “iyaadu dagiti umanamong iti panagsao iti dakes.” Imbaga ni P. M. Forni, a panguluen iti John Hopkins University Civility Project, nga umad-adu itan ti agsao iti dakes isu a pagarupen ti adu nga agtutubo a saan a dakes dayta ket kasla di madmadlaw dayta ti kaaduan a nataengan wenno iyaleng-alengda pay ketdi. Impadamag ti periodiko a sigun ken ni Propesor Timothy Jay, “mangrugin nga agsao iti dakes uray dagiti maysa pay laeng ti tawenda, ti panawen a kabaelandan a tuladen ti sasao a mangngegda kadagiti dadakkelda ken iti telebision.” Sigun iti maysa a panagadal, “10 a porsiento iti bokabulario dagiti nataengan iti panggedan ket buklen ti dakes a sasao ken agarup 13 a porsiento bayat nga agpalpaliwada.” Ipalgak ti sabali pay nga estadistika a dinakamat ti Star nga idiay Estados Unidos, “immadu iti nasurok a 500 a porsiento ti panagsao iti dakes iti telebision nanipud 1989 agingga iti 1999.”

 No Kasano nga Agtalinaed Dagiti Matmaturog a Langaylangayan iti Posisionda

Saan laeng a maturog dagiti langaylangayan bayat nga agtaytayabda no di ket kabaelanda met ti agtalinaed iti teritoriada a saan a maitayab ti angin. Tapno maammuan no kasanoda nga aramiden dayta, adda radar nga inusar dagiti eksperto kadagiti tumatayab a da Johan Bäckman ken Thomas Alerstam iti Lund University idiay Sweden tapno matuntonda ti tigtignay dagiti langaylangayan no rabii. Kas impadamag ti Aleman a magasin iti siensia a Bild der Wissenschaft, napaliiw dagiti managsukisok ti maysa nga espesipiko a padron iti panagtayab a mamagtalinaed kadagiti langaylangayan iti posisionda. Agtayab dagiti tumatayab iti nangato, agingga iti 3,000 a metro sa adda anggulo ti panagtayabda a maibuyog iti angin ken agkarabaliw ti direksionda iti kada sumagmamano a minuto. Gapu iti daytoy ritmiko a padron, kanayon nga agalikunnogda iti teritoriada. Ngem no saan unay a napigsa ti angin, dagiti langaylangayan ket napaliiw a matmaturog bayat nga agrikusrikusda.

“Ti Sakit a Mabalintay a Liklikan”

“Ti irarasi dagiti tulang wenno osteoporosis ket maysa a sakit a mabalintay a liklikan,” kuna ti The Sun-Herald iti Australia. “Malapdan unay dayta. Nupay kasta, maipakpakauna nga inton 2020, maysa iti kada tallo a kama iti ospital ket pagiddaan ti babbai a natukkolan iti tulang.” Ipakita ti maysa a report ti Osteoporosis Australia a ti sakit a mangpaaragaag ken mangparasi iti tulang, “ket ad-adda a mapasamak ngem iti itataud ti nangato a kolesterol, allergy wenno panateng. Dakdakkel ti magastosna ngem iti diabetes wenno angkit. Ket umad-adu dagiti matay kadagiti babbai a matukkol ti padingpadingda ngem kadagiti amin a babbai nga addaan iti kanser.” Sigun ken ni Propesor Philip Sambrook, ipakita dagiti pattapatta nga idiay Australia kagudua kadagiti babbai ken kakatlo kadagiti lallaki ti matukkolan iti tulang gapu iti osteoporosis kabayatan ti panagbiagda. “Ti kasayaatan a depensa,” kuna ti periodiko, “ket pakirden ti tulang iti umuna a tallo a dekada ti panagbiag babaen ti panagehersisio ken umdas a pannangan ken iyiinum iti addaan iti calcium.” Mabalin a maliklikan ti risgo ti panagsagaba iti osteoporosis babaen ti di panagsigarilio ken aglablabes nga iyiinum iti naingel wenno addaan iti caffeine. Makatulong ti ugali a regular a panagehersisio ken pannangan iti taraon nga aduan iti calcium ken bitamina D.

Maysa a “Santo” a Mangukas Kadagiti Siglot

“Kadagiti kallabes a tawen, limmatak da San Judas Tadeo, ti patron dagiti natungday a banag; Santa Rita, ti manangisalakan kadagiti desperado; Santa Hedwig, mannalaknib dagiti nakautang; ken ni San Expedito, ti patron ti amin a naganat a makagapu,” kuna ti periodiko a Veja. Ita, ti kabaruan a “santo” a lumatlatak kadagiti Katoliko a taga Brazil ket “Ti Birhen a Mangukas Kadagiti Siglot.” Daytoy a karkarna a titulo ket nagtaud iti lamina a nakabitin iti maysa a kapilia idiay Augsburg, Alemania, a mangiladawan ken ni Birhen Maria a mangwarwarwar kadagiti siglot iti maysa a laso. Gapu ta itantandudo dagiti nalatak a tattao iti media, nakaurnong “Ti Birhen a Mangukas Kadagiti Siglot” iti adu a debotado nga agpatpatulong kenkuana a mangukas kadagiti komplikado a sakitda, parikutda iti panagasawa ken makukuarta. Dayta met ti gapuna a nakapanunot dagiti debotado kadagiti napigsa a panguartaanda nga aruy-oy, rosario, rebulto, ken bambanag a maipigket iti kotse. “Saan a dakes ti panagbalin nga uso ti ‘Manangukas,’ ngem saan nga agpaut dayta,” ipakpakauna ni Darci Nicioli, administrador ti kadakkelan nga altar dagiti Katoliko idiay Brazil.

Ti Ebanghelio iti Law-ang

Nupay pagdedebatean pay laeng dagiti sientista ti posibilidad nga adda dagiti agbibiag iti law-ang, impadamag ti periodiko a Berliner Morgenpost a nagkonklusion dagiti papadi idiay Vatican Observatory, a “saan laeng a dagiti agnanaed iti daga ti pinarsua ti Dios iti uniberso. Pinarsua met ti Dios dagiti taga sabali a planeta.” Kas inlawlawag ni George Coyne, direktor ti obserbatorio, “nakalawlawa ti uniberso tapno datdatayo laeng ti agnaed iti dayta.” Tapno maidanonda ti Ebanghelio kadagitoy a taga sabali a planeta, sumagmamano a monasterio ti mangipatpatuloden iti Baro a Tulag kas maysa a kita ti kodigo a mensahe idiay law-ang. Ti sumaganad a kayat a maammuan ti Vatican, kuna ti periodiko, “ket no nagpakita metten ni Jesu-Kristo iti dadduma pay a planeta.” Ket innayon ni Coyne, a kayatda met a maammuan “no insalakan metten ni Jesu-Kristo dagiti agnanaed” kadagita a planeta.

Panangbalbaliw iti Oras ti “Doomsday”

Dagiti direktor iti The Bulletin of the Atomic Scientists ti nangpaabante iti oras iti nalatak a Doomsday Clock “iti dua a minuto isu nga ita, daytat’ pito a minuton sakbay ti tengnga ti rabii,” kuna ti periodiko ti Paris nga International Herald Tribune. “Dagiti pakadanagan maipapan ti kinabannayat dagiti panagregget a mangkissay kadagiti armas, ti kinatalged ti kaadda dagiti naurnong a nuklear nga igam ken ti terorismo” ti makagapu iti daytoy a panagbalbaliw. Ti relo​—ti simbolo no kasanon ti kinaasideg ti lubong iti nuklear a pannakadadael​—ket namin-17 a nayatrasen nanipud ti inagurasionna idi 1947. Kalpasan a narbek ti Union Soviet idi 1991, nabalbaliwan ti oras iti 17 a minuto sakbay ti tengnga ti rabii, ngem iti panaglabas dagiti tawen in-inut nga umas-asideg iti tengnga ti rabii. Ti kaudian a pannakaabante ti relo ket idi 1998, manipud 14 agingga iti 9 a minuto sakbay ti tengnga ti rabii. Nanipud idi, 3,000 laeng a nuklear nga igam ti nalasang, isu a nasurok pay a 31,000 ti ik-ikutan dagiti pagilian nga addaan kadagitoy.

Inkeddeng ti Switzerland ti Makimiembro iti UN

“Inkeddeng ti neutral a Switzerland babaen ti panagbutos ti intero a pagilian, nga ad-adu la bassit dagiti pabor, . . . nga isardengnan ti dinekdekada a panagwaywayasna ket agbalinen a miembro ti United Nations,” kuna ti The New York Times. Ti pannakaisumite ti pormal nga aplikasion iti UN General Assembly ket kasapulan tapno agbalin ti Switzerland a maika-190 a miembro ti organisasion. Idi nagbibinnutos dagiti taga Switzerland no kayatda ti agbalin a miembro idi 1986, ad-adu nga amang dagiti nagmadi, “gapu ta adu ti agamak a maikompromiso ti tradisional a kinaneutral ti nasion.” Apay a nagbalbaliw? “Nupay ti lugar a Geneva iti pagilian ti ayan ti hedkuarter ti United Nations idiay Europa ken aktibo iti adu nga ahensiana, pagamkan ti gobierno a ti agtultuloy a panagkitakitna nga agbalin a miembro ti mangpakapuy iti politika ken ekonomiana, agraman ti ibaballaetna kadagiti di panagkikinnaawatan kadagiti adayo a luglugar,” kuna ti Times. Mabalin a nakita ti Switzerland a nasken a pasayaatenna metten ti reputasionna kalpasan dagiti nabiit pay a panangibutaktak nga iduldulin dagiti banko sadiay ti adu a deposito dagiti biktima ti Holocaust ken dina inawat ti nagadu a nagbakuit a mangikagkagumaan idi nga agtalaw manipud iti Alemania nga iturturayan dagiti Nazi.

Dagiti Makapapatay nga Steroid

Mapattapatta nga idiay Poland, “agarup 60 a porsiento kadagidiay agpabaked ti agus-usar kadagiti steroid,” ipadamag ti linawas a pagiwarnak a Polako a Wprost. Dagiti tin-edyer nga agtawen iti 17 agingga iti 18 ti mangrugi nga agusar kadagita iti kattapog ti tawen “tapno iti Hunio, mabalindan nga ipasindayag dagiti maselda kadagiti paglangoyan.” Nupay dagiti steroid ket “mabalin a magatang iti dandani sadinoman a gym a pagpabakedan,” napeggad dagitoy iti bagi. “Saan laeng a ti dalem ti dadaelen dagiti steroid no di ket uray dagiti masel,” kuna ni Propesor Janusz Nauman iti Medical University idiay Warsaw. Ti dadduma pay a pagdaksan ket pakairamanan ti sakit ti kudil ken itatanor ti depekto iti buok, kinaalikuteg, kinaagresibo, ken makaburibor a sakit ti isip. Tumaud laeng ti dadduma a pagdaksan ti panagusar iti steroid kalpasan ti adun a tawen. Kas pagarigan, iti kasasaad “dagiti atleta manipud [iti dati a] Makindaya nga Alemania, a sadiay nagadu ti natomar a droga nanipud idi dekada 1950, dagiti pagdaksanna iti salun-at ket napaliiw kadagiti dekada 1970 ken 80,” kuna ni Nauman. Ket, kinuna pay ti Wprost a ti panagusar kadagiti steroid “parayrayenna ti posibilidad a mairuam ti maysa a tao nga agusar iti heroin ken dadduma pay a droga.”