Isports Dagiti Annak​—Ti Baro nga Epidemia ti Kinaranggas

◼ Nagtitipon ti maysa a grupo dagiti estudiante iti haiskul tapno agay-ayamda iti football. Nagpatingga ti ay-ayam babaen ti naariwawa a panaglalaban. Nasurok a 100 a nagannak, coach, ken umaayam ti agpukpukkaw ken agdidinnanog kalpasan ti ekstra nga oras a mangikeddeng iti mangabak.

◼ Maysa a grupo dagiti agtawen iti 9 agingga iti 12 ti agay-ay-ayam iti football. Idi naibbatan ti sangapulo ti tawenna nga umaayam ti bola nga impasa kenkuana ti kagrupona, inwallages ti coach-na, a nakatukkolan ti dua a takiagna.

◼ Ti coach ti grupo ti Little League baseball, inikkatna ti maysa kadagiti umaayamna iti madama a paay-ayam. Impangta ti ama dayta nga umaayam a papatayenna ti coach isu a nasentensiaan a maibalud iti 45 nga aldaw.

◼ Kabayatan ti panagensayo dagiti ubbing iti panagay-ayamda iti ice hockey, dua nga amma ti nagsubang gapu iti pannakaipaalagad dagiti pagannurotan iti panagay-ayam. Maysa kadagita nga amma ti nangkabil iti maysa agingga a napapatayna iti imatang ti tallo nga annak ti biktima.

MAKAPADANAG ta agbalbalinen a gagangay dagiti makapasidduker a damag a kas kadagitoy. Kadagiti pagay-ayaman, adda baro nga epidemia ti kinaranggas a kasla agraraira. Dayta ti kinaranggas dagiti nagannak ken coach a kaykayatda ti makilaban imbes a maabakda. Kastoy ti kuna ni Jeffrey Leslie, a presidente ti Jupiter-Tequesta (Florida) Athletic Association: “Nakakitaakon kadagiti nagannak a mangbugbugkaw iti annakda,  mangparparegta kadakuada nga ikagumaanda ti mangabak, dagiti ubbing a makilaban kadagiti paay-ayam, a sugsugsogan dagiti dadakkelda; dagiti ubbing nga agsangsangit kadagiti bunton agsipud ta pinabainan ida dagiti dadakkelda.” Kastoy ti impasarunsonna: “Kadagiti isports dagiti agtutubo, agminar ti kadaksan a kababalin dagiti nagannak.” Tapno masalakniban dagiti annak kadagita a kinaranggas, nasken nga agaramid ti dadduma a komunidad iti nainget a pagalagadan nga iparitda ti panagbuya ti dadduma a nagannak iti panagay-ayam dagiti annakda.

Ania ti imbunga daytoy nga epidemia ti panagpungtot? Kastoy ti kinuna ni Fred Engh, ti nangipasdek ken presidente ti nakabase idiay Florida a National Alliance for Youth Sports: “Dakes ti epekto dagitoy nakababain a kababalin ti umad-adu nga adulto iti isports dagiti agtutubo. Mangdadael met dayta iti panagragragsak, ken mangipasimudaag iti minilion nga ubbing a makaay-ayo ti dakes a kababalin.”

Panangaramid iti Amin Tapno Mangabak Laeng

Nabatad a ti ramut daytoy a problema ket ti tarigagay ti dadduma a nagannak a makitada nga artapan ti annakda ti dadduma nga ubbing ken aramidenda ti amin tapno mangabakda laeng. Kastoy ti kuna ti maysa a pannakabagi ti Institute for the Prevention of Child Abuse, idiay Canada: “No maipangpangruna ti panangabak ken ti panagbalin a napigpigsa, mangpataud daytoy iti oportunidad a makadangran kadagiti nakapuy. Kadagitoy nga isports, dagiti annak ti nalaka a mabiktima.” Kinuna ti maysa nga opisial ti Ontario (Canada) Physical and Health Education Association a dagiti annak a mapilitan a mangaramid iti kasta ket “mabalin a maaddaan kadagiti sikolohikal a parikut nupay ubbingda pay laeng. Ket no agmatmataenganda, [mabalin a] marigatanda a mangakseptar iti pannakapaay wenno pannakaabakda.”

Di pakasdaawan a masansan a tuladen dagiti agtutubo nga umaayam ti panagsiudot dagiti nagannak ken ti aglablabes a kinaentusiastiko dagiti coach. Kabayatan ti maysa a panagay-ayam dagiti babbalasitang iti volleyball, namimpito a rinangetda dagiti reperi. Maysa a balasitang a naikkat iti paay-ayam a tennis ti bimmales babaen ti panangdadaelna iti kotse ti opisial. Kalpasan a nagpito ti reperi tapno mapasardengna ti panagay-ayam ta adda ngamin pagannurotan a linabsing ti maysa a mannakigabbo nga estudiante iti haiskul, naawanan iti puot ti reperi gapu ta intim-og ti estudiante ti mugingna iti muging ti reperi. “Maibilang idi a nagpaiduma ti isports dagiti agtutubo gapu ta nanakman ken managraem dagiti umaayam,” kuna ni Darrell Burnett, maysa a sikologo dagiti ubbing ken isports dagiti agtutubo. “Ita, saanen. Saanen a panagay-ayam dayta tapno pagraragsakan laeng.”

Ti Maaramidan Dagiti Nagannak

Laglagipen koma dagiti nagannak a kaay-ayo ti annakda ti agay-ayam gapu ta kayatda ti agragragsak ken agehersisio. Saan a panangipakita iti panagayat ken makadangran pay ketdi no agbalinen a makapasikor ti isports dagiti annak ken pakangngeganda iti dakes a panagsasao. Kuna ti Biblia: “Nagannak, saanyo a pulos a pagsakiten ti nakem dagiti annakyo.”​—Efeso 6:4, The Jerusalem Bible.

Ania ti makatulong iti maysa nga ama wenno ina tapno agbalin a natimbeng iti daytoy a banag? Umuna iti amin, mabalin a makatulong no padasem a lagipen ti kasasaadmo idi ubingka pay laeng. Kasla propesional kadi ti panagay-ayammo idi? Nainkalintegan aya a namnamaem a kasta ti aramiden ti barom wenno balasangmo? Laglagipentayo a “dagiti ubbing nalamida.” (Genesis 33:13) Ikagumaam met koma a taginayonen ti umiso a panangmatmat maipapan iti panangabak ken pannakaabak. Deskribiren ti Biblia ti aglablabes a pannakirisiris a “kinaubbaw ken panangkamkamat iti angin.”​—Eclesiastes 4:4.

Makapainteres ta dagiti nagannak ket parparegtaen ti maysa a dati nga umaayam iti kangatuan a liga ti propesional a baseball idiay E.U. nga agbalinda koma a natimbeng iti panangabak ken pannakaabak, a dida agunget no saan unay a nasayaat ti panagay-ayam ti anakda wenno saan koma a napalaus ti ragsakda no mangabak. Imbes nga ipangpangrunada ti panangabak, ti panagragragsak ti annakda ken ti pagimbagan ti panagtalinaed dagitoy a nasalun-at ti kangrunaan koma a pakaseknan dagiti nagannak.

Gapu iti dayta, naamiris ti dadduma a nagannak a dagiti organisado nga isports ti annak ket ad-adda a mangrubrob iti dakes nga impluensia ti pannakiinnartap. Nupay kasta, dina kayat a sawen  a saanen a matagiragsak ti annakda ti makiay-ayam iti sabsabali. Kas pagarigan, natakuatan ti adu a Kristiano a nagannak a kaay-ayo dagiti annakda ti makiay-ayam kadagiti kapammatianda iti arubayanda wenno iti parke iti lugarda. Iti kasta, ad-adda a masiputan dagiti nagannak ti pannakilangen dagiti annakda. Mabalin a mangipaay dagiti sangapamiliaan a panagpasiar iti ad-adu pay a gundaway para iti makaay-ayo a panagay-ayam. Ipapantayon a nalabit saan a makapagagar ti panagay-ayam iti arubayan a kas iti pannakipaset iti mangabak a liga. Ngem dimo liplipatan a ti kasayaatan a “panagsanay iti bagi bassit [laeng] ti maigunggonana; ngem ti nadiosan a debosion makagunggona iti amin a bambanag.” (1 Timoteo 4:8) No taginayonem daytoy natimbeng a panangmatmat iti isports, maikaluyam ti anakmo iti panagbalinna a biktima ti baro nga epidemia ti kinaranggas.

[Dagiti Ladawan iti panid 15]

Rumbeng a pagraragsakan ti isports, saan a paglilinnabanan