Panamagbalin a Nataltalged iti Panagsikogmo

BABAEN TI MANNURAT TI AGRIINGKAYO! IDIAY MEXICO

SIGUN iti United Nations Population Fund, nasurok a kagudua a milion a babbai ti matay iti kada tawen gapu kadagiti sakit a mainaig iti panagsikog. Maysa pay, ipadamag ti United Nations Children’s Fund (UNICEF) a nasurok nga 60 a milion a babbai ti agsagsagaba iti kada tawen gapu iti nakaro a komplikasion iti panagsikog ken dandani kakatlo kadagitoy ti agsagaba iti inggat’ tungpal biag a pannakadangran wenno impeksion. Kadagiti napanglaw a pagilian, mapaspasaran ti adu a babbai dagiti saan a maliklikan a resulta ti masansan a panagsikog, panagpasngay, ken panangbaybay-a iti bagi, isu a mapaksuyan ken agsakitda. Wen, mabalin a makadangran ti panagsikog ken napeggad pay ketdi. Adda ngata maaramidan ti maysa a babai tapno nataltalged ti panagsikogna?

Panangaywan iti Salun-at Sakbay ti Panagsikog

Panagplano. Masapul a pagtungtongan dagiti agassawa no mano ti rumbeng nga anakda. Kadagiti napanglaw a pagilian, kadawyanen a makita dagiti agpaspasuso pay laeng a babbai nga addaan babassit nga annak ngem dandani manen nga agpasngay. No adda panagplano ken panagpanunot a naimbag, nabatbattaway ti panagpasngay ti babai ket naan-anay a mapasubli ti napukaw a pigsana gapu iti panaganak.

Nutrision. Sigun iti Coalition for Positive Outcomes in Pregnancy, sakbay nga agsikog, masapul a liklikan ti pannakaisarang ti babai kadagiti makadangran a substansia ken mangan kadagiti makapasalun-at iti uneg ti di kumurang nga uppat a bulan. Kas pagarigan, no ti masikog ket addaan iti umdas a suplay ti folic acid, saan unay nga agpeggad ti sikog iti maysa a sakit iti duri a maawagan iti spina bifida, a gapuanan ti di nasayaat a panagserra ti agbalinto a duri a maawagan iti neural tube. Tangay agserra ti neural tube ti sikog iti maika-24 ken maika-28 nga aldaw sipud pannakainaw​—a mabayag pay sakbay a madlaw ti adu a babbai a masikogda​—dadduma a babbai nga agpalplano nga agsikog ti agtomar iti folic acid.

Ti iron ket maysa pay a napateg a sustansia. Wen, agdoble ti iron a kasapulan ti babai bayat ti panagsikog. No bassit ti reserbana, nga agpayso iti adu a babbai kadagiti napanglaw a pagilian, mabalin nga agsagaba iti iron-deficiency anemia. Mabalin a kumaro daytoy  no masansan nga agsikog, ta mabalin nga awan ti gundaway ti babai a mangpabaro iti reserbana nga iron sakbay ti tunggal panaginawna. *

Edad. Ad-adu iti 60 a porsiento dagiti matay a masikog a babbai nga awan pay 16 ti tawenda ngem dagidiay agtawen iti 20 ken nasursurok pay. Maysa pay, dagiti babbai nga agtawen iti 35 ti ad-adda nga agpasngay kadagiti annak nga addaan depekto, kas iti Down’s syndrome. Ad-adda nga agsagaba iti preeclampsia dagiti inna nga ubing unay wenno baketen nga agpasngay. No adda kastoy a sakit, nangato ti presion ti dara kalpasan ti maika-20 a lawas ti panagsikog ken adda pay edema wenno ebbal ken umadu ti protina iti isbo, a mabalin a pakatayan ti ina ken ti anak.

Dagiti Impeksion. Dagiti impeksion iti pagisbuan, cervix, ken bagis ket mabalin a kumaro bayat ti panagsikog ken mabalin nga agresulta iti nasapa a panagpasngay ken panagsagaba iti preeclamsia. Nasaysayaat a maagasan ti aniaman nga impeksion sakbay ti panagsikog.

Panangaywan iti Salun-at Bayat ti Panagsikog

Panagpadoktor bayat ti panagsikog. Awan unay ti peggad a matay ti ina no kanayon nga agpadoktor. Uray kadagiti pagilian a limitado ti serbisio dagiti klinika ken ospital, adda dagiti maayaban a nalalaing a komadrona.

Ti panagpadoktor bayat ti panagsikog ti mangisagana kadagiti nasanay a komadrona wenno doktor iti naisangsangayan a pannakaaywan no kasapulan. Daytoy ti pakairamanan ti sikog a singin, alta presion, sakit ti puso ken bato, ken diabetes. Iti sumagmamano a pagilian, mabakunaan iti kontra tetano ti masikog a babai tapno malapdan ti pannakaakar ti sikog iti tetano. Mabalin met a maeksamen iti group B streptococcus manipud maika-26 agingga iti maika-28 a lawas ti panagsikog. No adda dagitoy a bakteria iti makimbaba a bagis, mabalin nga impektaranda ti ubing inton maipasngay.

Sisasagana koma ti agbalin nga ina a mangipaay iti amin nga impormasion kadagiti doktor, agraman ti rekord ti salun-atna. Saan met koma a mabain nga agsaludsod. Dagus koma nga agpadoktor no agpadara, kellaat a lumteg ti rupana, kumaro wenno agtultuloy ti panagsakit ti ulo wenno ramramayna, kellaat a kumudrep ti panagkitana, kumaro ti sakit ti tianna, kanayon nga agsarwa, aglammin wenno aggurigor, agbaliw ti kasansan ti panaggaraw ti sikogna, agsayasay ti likido iti mabagbagina, naapges ti panagisbona, wenno saan a makaisbo.

Arak ken droga. No umin-inum ti ina iti arak ken agdroga (ken agsigarilio), dakdakkel ti risgo a maaddaan ti ubing kadagiti depekto iti panunot ken bagi, ken agbalin pay ketdi nga abnormal. Naammuan pay ketdin a dagiti maladaga ti inna nga adikto iti droga ket naaddaan kadagiti sintoma ken pakarigatan a kas iti mapaspasaran dagiti nagsardeng nga agdroga. Nupay ibaga ti dadduma a saan a makadangran ti sagpaminsan nga iyiinum iti sangabaso nga arak, ibaga dagiti eksperto a nasaysayaat ti saan nga uminum a pulos bayat ti panagsikog. Masapul met a liklikan dagiti masikog ti makalang-ab iti asuk ti sigarilio.

Dagiti agas. Dika agtomar iti agas malaksid no ireseta ti doktor a makaammo a masikogka ken nangtingiting a naimbag iti peggad dayta. Mabalin a makadangran met ti dadduma a bitamina. Ti sobra a bitamina A, kas pagarigan, ket makapataud kadagiti depekto ti sikog.

Ilulukmeg. Liklikan koma ti masikog ti panaglablabes. Sigun iti Krause’s Food, Nutrition and Diet Therapy, kadagiti kappasngay a maladaga, 40 a daras a nakarkaro ti peggad a matay ti nalag-an ngem ti normal ti timbangna. Maysa pay, lumukmegka no manganka ti taraon para iti dua. Ti umno a dagsen​—a madlawen iti maikapat a bulan ti panagsikog ken agtultuloy​—iparangarangna nga umiso ti kaadu ti kankanen ti masikog. *

 Kinadalus ken dadduma pay a banag. Mabalin ti agdigus, ngem saan koma a mausar dagiti napipigsat’ kemikalna a pagkawkaw. Adaywan koma ti masikog ti siasinoman a naimpektaran iti virus, kas iti kamuras, a maawagan met iti German measles. Maysa pay, tapno maliklikan ti toxoplasmosis a mangimpeksion iti central nervous system, masapul a liklikan ti agsida iti saan unay a naluto a karne ken adaywan dagiti ibleng ti pusa. Nasken ti kadawyan a kinadalus, kas iti panangbuggo iti ima ken panangugas kadagiti di naluto a taraon. Kaaduanna a di napeggad ti seksual a panagdenna, malaksid kadagiti maudin a lawas ti panagsikog wenno no adda panagpadara, panagbetted, wenno napalabas a pannakaalis.

Naballigi a Panagpasngay

Saan unay a marigatan nga agpasngay ti babai no aywananna ti bagina bayat ti panagsikogna. Kadawyanen a naiplano no agpasngay iti balay wenno iti ospital. Ammona met dagiti mabalin a mapasamak ken no kasano a makitinnulong iti nalaing a komadrona wenno doktor. Ammo met daytoy a tao ti pagayatan ti babai​—no mabalin nga agpili​—maipapan kadagiti isyu a kas iti posision ti panagpasngay, pannakagetteng, ken ti pannakausar ti instrumento a pagtengngel a maawagan iti forceps, pangep-ep iti ut-ot, ken elektroniko a panangpaliiw iti sikog. Masapul met a pagnumuan ti dadduma pay nga isyu: Ania nga ospital wenno klinika ti papananda no marigatan nga agpasngay? Ania ti eksakto a maaramid no nabulos ti agsayasay a dara? Tangay mabalin a pakatayan ti ina ti nakaro a panagpadara, masapul a nakasagana dagiti pangsandi iti dara para kadagiti pasiente a di agpayalison iti dara. Panunoten met nga umun-una no ania ti aramiden no kasapulan a ma-cesarean.

Kuna ti Biblia a dagiti annak ket sagut a naggapu iti Dios, maysa a “tawid.” (Salmo 127:3) No kabesado ti babai ti panagsikogna, nataltalged ti panagsikogna ken di marigatan nga agpasngay. No aywananna a naimbag ti bagina sakbay ken bayat ti panagsikogna ken iplanona a nasaksakbay ti nadumaduma nga aramidenna inton agpasngay, ikagkagumaan ti babai a pagbalinen a nataltalged ti panagsikogna.

[Footnotes]

[Kahon iti panid 14]

DAGITI MAKATULONG A SINGASING KADAGITI MASIKOG

● Ti kadawyan a taraon ti masikog rumbeng a pakairamanan dagiti prutas ken nateng (nangruna dagiti berde, duyaw, ken nalabaga), bukbukel (kas iti utong, soya, lentehas, ken garbansos), cereal (a pakairamanan ti trigo, mais, oat, ken sebada​—nasaysayaat no puro a binukel wenno nalaokan iti bitamina, taraon a naggapu iti animal (ikan, manok, baka, itlog, keso, ken gatas, nangruna no skim milk). Naim-imbag no kalkalainganna ti ipauneg a taba, repinado nga asukar, ken asin. Uminumka iti adu a danum. Liklikam dagiti inumen nga addaan iti caffeine, agraman dagiti nalaokan iti preserbatibo ken pangpananam (kas kadagiti artipisial a kolor ken raman). Makapataud iti malnutrision ken makasabidong ti gawgaw, damili ken dadduma a di makan a substansia.

● Agannadka kadagiti mabalin a pagpeggadan iti aglawlaw, kas iti nalabes a pannakaisarang iti X-ray ken dagiti makadangran a kemikal. Limitaram ti panagusarmo kadagiti spray ken dadduma a substansia. Dika agdadang, agkainaran, wenno labsen ti agehersisio. Liklikam ti napaut a panagtakder ken nalabes a panagbannog. Ag-seat belt-ka iti umno a posision.