Masipsiputanka Aya?

KADA aldaw, no sumangpet ni Elizabeth iti pagtrabahuanna, adda kamera a mangirekrekord kadagiti garawna. Apaman a sumrek iti pasdek, adda kamera a maipaturong kenkuana. Iti agmalmalem, adu a kamera ti kanayon a mangsipsiput kenkuana. Maawatantayo nga isut’ masipsiputan a naimbag ta agtartrabaho ngamin iti kompania a mangas-asikaso iti minilion a doliar a kuarta iti kada aldaw.

Ammo ni Elizabeth a masipsiputan a kanayon iti pagtrabahuanna ta nabatad a nailawlawag dayta kenkuana idi inawatna ti trabaho. Ngem para iti minilion a dadduma pay a tattao, mabalin a saanda nga ammo ti kanayon a pannakasipsiputda iti kada aldaw.

 Panagbiag iti Mangsipsiput a Kagimongan

Masipsiputanka aya iti panggedam? Iti intero a lubong, kanayon a masiputan ti panagusar ti minilion nga empleado kadagiti Internet ken E-mail bayat nga agtartrabahoda. Natakuatan ti tinawen nga American Management Association Survey para iti 2001 a “dandani tallo a kakapat (73.5%) kadagiti kangrunaan a kompania iti E.U. . . . ti mangirekord ken mangrepaso iti pannakikomunikar ken aktibidad dagiti empleadoda bayat nga agtartrabahoda, agraman ti panagusarda iti telepono, e-mail, Internet ken dokumento kadagiti computer-da.”

Minilion a piso ti ipupuonan dagiti gobierno kadagiti pagsiput nga alikamen. Kinuna ti maysa a report a naipatulod iti European Parliament idi Hulio 11, 2001, nga adda “sangalubongan a sistema para iti panangallawat iti komunikasion, nga agan-andar babaen iti panagtutunos . . . ti EUA, UK, Canada, Australia ken New Zealand.” Babaen ti maysa a sistema a maawagan iti ECHELON, wenno ti sangalubongan nga agkokonekta nga estasion nga umawat kadagiti signal ti radio manipud kadagiti satellite, mabalin kano nga allawaten ken sukimaten dagitoy a gobierno dagiti mensahe iti telepono, fax, Internet, ken E-mail a naipatulod babaen ti satellite. Kuna ti periodiko nga Australian a no usaren dagiti gobierno daytoy a sistema, “mailasin dagiti espesipiko a fax ken e-mail, ket no naiprograma ti sistema a mangilasin iti partikular a timek, mabalin met a mailasin ti panagtelepono dagidiay a tattao.”

Agpannuray met dagiti ahensia a mangipatpatungpal iti linteg kadagiti moderno a pamay-an ti panangsiput. Idiay Estados Unidos, ipadamag ti magasin a BusinessWeek nga addaan ti FBI iti teknolohia a naawagan iti Carnivore ket us-usarenda dayta “a mangsiput kadagiti e-mail, giddato a maipatulod a mensahe, ken dagiti awag iti digital a telepono.” Kabayatanna, ipalubos ti baro a linteg idiay Britania a dagiti ahensia a mangipatpatungpal iti linteg ket sililimed a “siputanda ti rinibu a tattao nga agus-usar iti telepono, fax ken Internet,” kuna ti BBC News.

Dagiti Nalmeng a Kamera ken Detalyado a Naurnong nga Impormasion iti Computer

Uray pay no saan nga agusar ti tao iti telepono, fax, wenno E-mail, kaskasdi a mabalin a masipsiputan. Iti estado ti New South Wales iti Australia, nasurok a 5,500 a kamera ti mangsipsiput kadagiti agluglugan iti tren. Iti dayta met la nga estado, adda pagsiput a kamera a naikabil iti agarup 1,900 a bus a kukua ti gobierno.

Iti intero a lubong, naipadamag a ti Britania ti kaaduan kadagiti pagsiput a kamera para iti tunggal tao ta sigun iti maysa a panagadal, adda 1 a kamera para iti kada 55 a tao. Idi 1996, 74 laeng nga ili wenno siudad iti United Kingdom ti addaan kadagiti pagsiput a kamera nga agwanawan kadagiti pangpubliko a lugar. Idi 1999, addan 500 nga ili ken siudad nga addaan kadagita nga alikamen. Adda dagiti baro a programa ti computer a naikonekta kadagiti pagsiput a kamera tapno mailasin ti kamera ti rupa ti maysa a partikular a tao, uray no adda iti tengnga ti bunggoy iti maysa nga eropuerto wenno pangpubliko a plasa.

Ad-adda itan ngem idi a mabalin a masiputan ti pribado a panagbiagmo a dimo ammo. Kuna ni Simon Davies a direktor ti Privacy International, maysa a grupo a mangsupsuportar kadagiti kalintegan ti tao: “Nalabit awanen ti tiempo iti historia a nakaad-adu ti nasagap nga impormasion maipapan iti kaaduan nga umili. Dagiti detalye maipapan iti ordinario a tao kadagiti nabaknang a pagilian a kanayon a makiramraman iti panagpataud ken panagusar iti bambanag ket masarakan iti 400 a kangrunaan a naurnong nga impormasion iti computer​—ket addan umdas nga impormasion a naurnong ken naiprograma iti computer tapno maaramid ti maysa a nakaam-amak a reperensia a libro para iti tunggal tao.”

Ania dagiti mabalinmo nga aramiden tapno masalaknibam ti kinapribadom?