Pannaturog​—Luho Wenno Nesesita?

PARA ITI DADDUMA A TATTAO, ti pannaturog ket panangsayang laeng iti tiempo. Gapu ta kaykayatda ti okupado unay nga eskediul iti kada aldaw iti negosio ken naragsak a pannakilangenda kadagiti gagayyem ken kakaduada, maturogda laeng no kasta unayen ti bannogda. Maisupadi iti dayta, dadduma a mangib-ibtur iti rinabii a di pannakaturturog aginggat’ parbangon, ti situtulok a mangaramid iti aniaman tapno maaddaanda laeng iti narnekan a turog.

Apay a marigrigatan ti dadduma a maturog, idinto ta kaykayat ti dadduma ti di maturog? Rumbeng aya a matmatantayo ti pannaturog a luho wenno nesesita? Tapno masungbatan dagitoy a saludsod, masapul a maawatantayo no ania ti mapaspasamak bayat a matmaturogtayo.

Dagiti Misterio ti Pannaturog

Maysa pay laeng a misterio no ania ti eksakto a makagapu a maawanan iti puot ti maysa a tao ken makaturog. Nupay kasta, napaneknekanen dagiti managsukisok a komplikado a proseso ti pannaturog a tartarawidwidan ti utek ken tungtungpalenna ti 24-oras a nainkasigudan a pagorasan ti bagi.

Bayat a lumaklakay ken bumakbakettayo, agbalbaliw ti pannaturogtayo. Masansan a maturog ti kappasngay iti abbaba a tiempo nga agdagup iti 18 nga oras iti kada aldaw. Sigun kadagiti  espesialista iti pannaturog, nupay agparang a kasapulan ti dadduma nga adulto ti tallo laeng nga oras a pannaturog iti kada aldaw, inggat’ sangapulo nga oras ti kasapulan ti dadduma.

Impakita dagiti nabiit pay a panagsukisok a ti panagduduma ti nainkasigudan a pagorasan ti bagitayo ti mangilawlawag met no apay a marigatan ti dadduma a tin-edyer nga agriing no agsapa. Kasla umabante ti nainkasigudan a pagorasan ti bagi bayat ti kinabalasitang ken kinabarito, isu a kaykayat dagiti agtutubo ti maladaw a maturog ken maladaw a mariing. Gagangay daytoy naladaw a pannaturog ken kasla agbaliw inton ngalay ti kinatin-edyer.

Ti nainkasigudan a pagorasan ti bagitayo ket tartarawidwidan dagiti kemikal a substansia, nga adu kadagitoy ti natakuatan ken nailasinen. Maysa kadagitoy ti hormone a maawagan iti melatonin, a maipagarup a mangpadungsa. Patauden ti utek ti melatonin, ket patien ti dadduma a sientista a dayta ti mangpakapuy iti metabolismo ti bagi a mapasamak sakbay ti panagdungsa. Bayat a mairuar ti melatonin, bumaba ti temperatura ti bagi ken kumapuy ti panagrikus ti dara iti utek, ket in-inut nga aglupoy ken agluyloy dagiti maseltayo. Ania ngay ti mapasamak iti tao bayat a marnekan iti nakaskasdaaw a turog?

‘Kangrunaan a Mangtaraon iti Nakaparsuaan’

Agarup dua nga oras kalpasan a nakaturogtayo, aggarawgaraw dagiti matatayo. Ti pannakapaliiwda iti daytoy naisangsangayan a pasamak ti makagapu a biningay dagiti sientista ti pannaturog iti dua a kangrunaan a paset: ti napartak a panaggaraw ti mata a naawagan REM (rapid eye movement) ken ti non-REM a pannaturog. Ti non-REM a pannaturog ket mabingbingay pay iti uppat a tukad ti in-inut a yiirut ti turog. Bayat iti narnekan a pannaturog, mamin-adu nga agsinnublat ti REM ken ti non-REM a pannaturog.

Kaaduan a panagtagtagainep ket mapasamak kabayatan ti REM a pannaturog. Aglupoy unay dagiti masel ti bagi isu a ti nakaturog ket mariing a nainanaan. Maysa pay, patien ti sumagmamano a managsukisok nga iti daytoy a tukad ti pannaturog, dagiti kabbaro a naammuan nga impormasion ket agbalin a paset dagiti mabayag a malaglagip a bambanag.

 Bayat ti narnekan a pannaturog (maika-3 ken maika-4 a tukad ti non-REM a pannaturog), bumaba ti presion ti dara ken ti pitik ti pusotayo, isu a makainana ti sistema sirkulatorio ket makatulong a manglapped iti panagsakit ti puso. Kanayonanna, umadu ti mapataud a hormone ti panagdakkel bayat ti non-REM a pannaturog. Iti rabii, patauden ti dadduma nga agtutubo ti mamin-50 nga ad-adu a hormone ti panagdakkel ngem iti aldaw.

Kasla apektaran met ti turog ti ganastayo a mangan. Kas panangadaw ken Shakespeare, natakuatan dagiti sientista a ti turog ti talaga a “kangrunaan a mangtaraon iti biag.” Ipapan ti utektayo a ti kurang a turog kaipapananna ti kurang a taraon. Bayat a matmaturogtayo, agpataud ti bagitayo iti leptin, ti hormone a gagangay a mangiparikna a nabsogtayo. No napapaut a siririingtayo, basbassit ti leptin a patauden ti bagitayo, isu a kayattayo ti mangan iti karbohidrato. Isu a no kurang ti turogtayo, ad-adu ti kanentayo a karbohidrato, a pakaigapauan ti ilulukmegtayo.​—Kitaem ti kahon a “Ridep iti Malem,” iti panid 6.

 Nasken iti Salun-at

Ngem saan la a dayta. Nalaklaka a runawen ti bagitayo dagiti molekula a maawagan iti free radical a maipagarup a pakaigapuan ti panaglakay wenno panagbaket dagiti selula ken uray pay ti panagkanser. Iti nabiit pay a panagadal iti University of Chicago, 11 a nasalun-at nga agkabannuag a lallaki ti napalubosan a maturog iti uppat laeng nga oras iti kada aldaw iti innem nga aldaw. Idi agngudo daytoy a tiempo, agan-andaren dagiti selula ti bagida a kas kadagidiay agtawen iti 60, ket ti kaadu ti insulin iti darada ket kaasping dagiti addaan iti diabetes! Saan pay a mapataud dagiti puraw a selula ti dara ken ti hormone a cortisol no kurang ti turog, isu a nalaklaka a maimpeksion ti tao ken agsakit kadagiti sakit iti sistema sirkulatorio.

Awan duadua a nasken ti umdas a pannaturog tapno nasalun-at ti bagi ken isip. Sigun iti managsukisok a ni William Dement, a nangipasdek iti kaunaan a sentro a pagadalan iti pannaturog, idiay Stanford University, E.U.A., “ti turog ti kasla kapatgan a mangipamatmat no kasano kaunday ti panagbiagmo.” Kastoy ti kinuna ni Deborah Suchecki, a managsukisok iti sentro a pagadalan iti pannaturog idiay São Paulo, Brazil: “No ammo dagiti tattao ti mapaspasamak iti bagi a kurang ti turogna, mabalin nga agpanunotda a naimbag sakbay nga ibagada a ti pannaturog ket panangsayang iti tiempo wenno para laeng kadagiti sadut.”​—Kitaem ti kahon iti ngato.

Ngem makapasalun-at kadi ti amin a turog? Apay nga agpatnag a maturog ti dadduma ket kaskasdi a dida mainanaan? Tulongannaka ti sumaganad nga artikulo a mangilasin iti dadduma kadagiti kangrunaan a sakit a mainaig iti pannaturog ken ilawlawagna no kasano a maaddaanka iti narnekan a turog.

[Kahon/Ladawan iti panid 6]

DAGITI EPEKTO TI KURANG A TUROG

DAGITI APAGBIIT NGA EPEKTO

◼ Panagtuglep

◼ Kellaat a panagbaliwbaliw ti rikna

◼ Apagbiit a kinamanaglilipat

◼ Saan a makaparnuay, makaplano, ken makairingpas kadagiti trabaho

◼ Saan a makaipamaysa

DAGITI AGPAUT NGA EPEKTO

◼ Panaglukmeg

◼ Nasapa a panaglakay wenno panagbaket

◼ Pannakapaksuy

◼ Dakdakkel ti risgo a maimpeksion, agdiabetes, agsakit ti puso ken bagis

◼ Nakaro a kinamanaglilipat

[Kahon iti panid 6]

RIDEP ITI MALEM

Nariknam kadin a makatugtuglepka la unay kalpasan ti pangngaldaw? Daytoy ket saan met ketdi a pagilasinan a kurang ti turogmo. Normal laeng dayta iti nasapa a paset ti malem gapu ta gagangay a medio bumaba ti temperatura ti bagi. Kanayonanna, nabiit pay a natakuatan dagiti sientista nga adda protina a maawagan iti hypocretin, wenno orexin, a patpatauden iti utek ken tumultulong tapno kanayontayo a siririing. Ania ti pagnaigan ti hypocretin ken taraon?

No mangantayo, ti bagi ket agpataud iti hormone a maawagan iti leptin tapno mariknatayo a nabsogtayon. Ngem lapdan ti leptin ti itataud ti maysa a protina a maawagan iti hypocretin. Iti sabali a pannao, no ad-adu ti leptin iti utektayo, basbassit ti mapataud a hypocretin ket ad-adda nga agtugleptayo. Nalabit dayta ti makagapu nga iti dadduma a pagilian rumidep dagiti tattao​—aginanada iti trabaho iti agmalem tapno makaridepda kalpasan ti pangngaldaw.

[Graph iti panid 5]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

DAGITI TUKAD TI PANNATUROG

Napasimple a diagrama

Dagiti Tukad ti Pannaturog

Nakariing

REM

Non- REM

Di narnekan a pannaturog 1

2

3

Narnekan a pannaturog 4

1 2 3 4 5 6 7 8

Dagiti Oras ti Pannaturog

[Ladawan iti panid 4, 5]

Nasken ti umdas a pannaturog tapno nasalun-at ti bagi ken isip

[Ladawan iti panid 5]

Umadu ti mapataud a hormone ti panagdakkel bayat ti pannaturog