Agannadka Kadagiti Makapapatay a Mannilud!

BABAEN TI MANNURAT TI AGRIINGKAYO! IDIAY AUSTRALIA

NAGPINTAS daydi nga aldaw ti kalgaw iti makin-amianan a Queensland, Australia​—maitutop unay nga aldaw ti panaglangoy iti makarepresko a baybay tapno mabang-arankami iti kinadagaangna. Ngem iti dayta nga agsapa, namin-adu nga impakdaar ti lokal nga estasion ti radio iti Townsville nga adda kita ti makapapatay a karominas a maawagan iti box jellyfish a nasaripatpatan iti baybay dayta a lugar isu a rumbeng nga agannad ti siasinoman a mapan aglangoy iti daydi nga aldaw.

Adda agtutubo a pagassawaan a di nakangngeg kadagitoy a pakdaar iti radio. Iti asideg ti takdang, agtugtugawda a siuulimek iti agarup limapulo a sentimetro ti kaadalemna a danum ti baybay Pacifico idi pagammuan ta imkis ti asawa a babai a 34 a lawas a masikog. Naglagtolagto sana inkagumaan a guyoden ti sumagmamano a gamat manipud iti luppo ken tianna. Kalpasan a tinulonganna a simmang-at ni baketna, nagtartaray a nagpaarayat ti nasiludan met nga asawa a lalaki. Idi agsubli sumagmamano a minuto kalpasanna, kasla saanen nga agang-anges ni baketna ken limmitemen ti rupa, im-ima, ken saksakana. Naimbag laengen ta nakalasat ti agtutubo a babai gapu ta insigida a napaungar ken nasapa a simmangpet ti ambulansia. Nakalasat met ti maladagana, a naipasngay sumagmamano a lawas kalpasanna.

Kada tawen, ginasut a lumalangoy ti siludan ti karominas. Sumagmamanon ti natay iti las-ud ti maysa a minuto a pannakasiludda. Di ngarud pakasdaawan a no adda karominas a makita dagiti lumalangoy, mabalin a kellaat a pumanawda iti aplaya no kalgaw! Mabalin a napeggad ti nagraraay nga atitiddog a gamatna​—40 agingga iti 60 kadagiti dadakkel a kita.

Adda Aya Aniaman a Pamay-an ti Panagannad?

Ikeddeng ti dadduma a dida pulos aglangoy iti baybay no adda karominas. Ngem kadagidiay natured nga aglangoy iti baybay kadagiti bulan ti kalgaw, mabalin a ti kawes a pagbabasa a maabbonganna ti intero a bagi ti kasayaatan a pangsalaknib iti naut-ot a pannakasilud.

Adu nga aplaya iti makin-amianan nga Australia ti regular a masipsiputan, ket no adda masaripatpatan a karominas, matiliw ti kaaduan kadagitoy babaen ti iket. Kanayonanna, masansan nga adda dagiti pakdaar a maibrodkas iti lokal nga estasion ti radio. Agpapan pay kadagitoy a pamay-an ti panagannad, kanayon latta nga adda peggad apaman nga agdakiwas ti karominas. Kasla agbugida kadagiti waig ken karayan nga asideg iti baybay. No nataengandan, nabatad a kaykayatda dagiti aplaya.

Naimbag laengen ta gagangay a saan a makapapatay ti silud ti karominas. Kaaduan ket agpannuray iti kaadu ti gamat a nangsilud, ti rimmuar a gita, ti kinanataengan ti karominas, ken ti edad ken salun-at ti nasilud. Nupay kasta, mabalin nga adda  matay gapu ta kellaat nga agsardeng ti panagpitik ti pusona iti las-ud ti maysa a minuto a pannakasiludna no saan a dagus a maagasan. Addada ngamin nagraraay a makasilud a selula kadagiti gamat a rummuar a kasla pana no umasidegda iti dadduma a parsua. Siempre, daytoy ti pamay-anda nga agsapul iti taraonda, a kas kadagiti lagdaw.

Walo ti mata ti box jellyfish. Nupay adda dagitoy iti uneg ti saragasag a bagina, kabaelanna a sapulen ti tubeng a kas iti tao wenno ti kayatna a kanen. Di kaipapanan daytoy nga igagara dagiti karominas a darupen ti tattao. Dida aramiden dayta ta mangliklik ti karominas no adda umdas a tiempona. Maaramidanna dayta babaen ti panangusarna iti kasla kahon a bagina, nga agtignay a kas yubuyob, a mangsusop ken mangipugso iti danum.

Ti problema kadagiti tattao ket masansan nga agtaray wenno bumatokda iti baybay isu nga awanen ti oras ti karominas a mangliklik iti pannakaidungparna. Ket no maidekket dagiti gamatna iti kudil ti tao, dagus a kumpetda iti kudil ken mangiruarda iti gita. Makarikna ti biktima iti napalalo nga ut-ot. Dagiti adu a selula a maawagan iti nematocyst ti mangipastrek iti gita iti bagi ken nagbiit nga agwaras. Nabibiit nga agwaras ti gita no agtaray wenno agwagnewagnes ti biktima. Maysa pay a dakkel a problema ket nupay maputed dagiti gamat ti karominas, kumpetda iti lasag ti biktima, ket ad-adu a gita ti rummuar no padasen ti biktima nga ikkaten dagiti gamat.

Adda Aya Pangsuma?

Adda, ket adun a biag ti naispal gapu iti dagus a panangusar iti umiso a pangsuma. Iti adu a tawen, di umiso ti pagarup a no mabukbokan iti adu nga alkohol dagiti gamat a dimket iti biktima, dayta ti kasayaatan a pangbiitan nga agas ta insigida a pabannayatenna ti panagwaras ti gita. Nupay kasta, naammuan iti moderno a panagsirarak nga ad-adda a rummuar ti gita no mabukbokan iti alkohol.

Mapapati itan a ti suká ti kasayaatan a pangsuma a mangikkat kadagiti gamat. Dayta a likido ket nalaklaka ken nabibiit a magun-odan. Ti suká ti naan-anay a mangpasardeng kadagiti nematocyst ken manglapped iti panangiruarda iti gita. Dayta ti gapuna nga adu itan a botelia ti suká ti ikabkabil ti kaaduan a konsilio ti il-ili kadagiti nalaka a makita a disso iti luglugar a pagayuyangan dagiti karominas​—agraman ti nagdakkel a karatula a mamakdaar maipapan kadagitoy a mannilud iti baybay.

Isu a nupay makapabang-ar ken makapaganaygay ti aglangoy iti nabara a tropikal a baybay ti Australia no panawen ti panagdakiwas dagiti karominas, agannad koma ti lumalangoy!

[Kahon/Ladawan iti panid 27]

SIMPLE A PANAGSAKBAY A MANGSALAKNIB KENKA KADAGITI MANNILUD

• Aglangoyka kadagiti masipsiputan laeng nga aplaya

• Agisuotka iti pagbabasa a mangabbong iti intero a bagim no panawen ti panagdakiwas dagiti karominas

• Agitugotka iti nalaka a mausar a first-aid kit agraman ti suká

• No nasiludka, dimo padasen nga ikkaten dagiti gamat

• Paungarem a dagus ti biktima no nagsardeng ti panagpitik ti pusona wenno panagangesna

[Ladawan iti panid 26]

Asideg a pannakaretrato dagiti gamat ti karominas

[Credit Line]

Impaay ti Surf Life Saving Queensland