Kinalukmeg​—Agsaksaknapen iti Lubong?

“NUPAY ti kinalukmeg ket masansan a maibilang nga epekto ti moderno a panagbiag kadagiti nabaknang a pagilian, ap-apektaranna metten dagiti napanglaw a pagilian,” sigun iti medikal a pagiwarnak ti Britania a The Lancet. Kinunana a mamakdaar itan dagiti eksperto iti nutrision nga “agsaksaknapen iti lubong” dagiti sakit a nainaig iti kinalukmeg kas iti diabetes, alta presion, kanser, ken sakit ti puso.

Gapu ta nagtriple ti bilang dagiti nalukmeg a lallaki ken nagdoble ti bilang dagiti nalukmeg a babbai idiay China iti napalabas a walo a tawen, ti kaadu dagiti agalta presion sadiay ket kaasping itan iti kaadu dagiti addaan iti dayta idiay Estados Unidos. Adda idiay India ken China ti nasurok a kagudua iti amin a kabarbaro a nadayagnos nga agdiabetes. Agpada ti kaadu dagiti agdiabetes idiay Egipto ken idiay Estados Unidos. Nalukmeg met itan ti kagudua kadagiti babbai idiay Egipto. Iti amin a paset ti kagimongan iti intero a pagilian ti Mexico, nagbiit nga immadu dagiti nalukmeg isu nga umad-adu met ti agdiabetes. Umad-adu dagiti nalukmeg ken agdiabetes uray kadagiti nakapangpanglaw a pagilian iti Africa iti abagatan ti Sahara.

Nupay ti pannangan iti nataba ken napartak ti pannakaisaganana a taraon ti mabalin a paglukmegan ti tattao iti sumagmamano a pagilian, ti kangrunaan a makagapu ket adu nga agar-aramid iti produkto ti mangnaynayon itan iti ad-adu nga asukar kadagiti taraon “tapno naim-imas dagitoy.” Kanayonanna, nalanlanit ti taraon dagiti taga Asia ken Africa isu nga ad-adu ti calorie dagitoy. Ti adelantado a teknolohia kadagiti paktoria ken iti agrikultura ti makagapu a manmanon dagiti agtrabaho nga agpataud kadagiti tagilako. Kayat dagiti tattao a bassit ti trabahuenda ken ad-adu ti tiempoda nga agaliwaksay. Ita ta nakalatlataken dagiti computer ken telebision, manmanon nga agehersisio dagiti trabahador ket “gapu ta addan e-mail, awanen ti agitulod iti surat ken magna a mapan makisarita kadagiti katrabahuanda.”

Gapu ta nagpartak met ti iyaadu dagiti nalukmeg kadagiti ages-eskuela nga ubbing, nangruna kadagiti lugar a napaababa ti panagpalpaliwa ken panagwatwat, nasken unay nga ammuen dagiti mannursuro ti nakainaigan ti nutrision ken ti magapuanan ti ubing iti eskuelaan. Mamakdaar ni Gail Harrison iti School of Public Health, University of California a malaksid kadagiti lokal a pamay-an a manglapped iti panaglukmeg dagiti estudiante, “nasken nga adda plano a mapagnunumuan tapno malapdan dayta iti intero a lubong, ket maaramid koma dagiti nainaig a pagannurotan, paglaingan, ken imprastraktura” tapno maparmek ti panagsaknap ti kinalukmeg ken dagiti kakuykuyogna a sakit.