Panangmatmat iti Lubong

Panangasing Babaen ti Panag-text

“Maysa iti kada uppat a tin-edyer ti nabiktiman iti panangasing babaen iti computer wenno cell phone,” kuna ti The Guardian ti London. Impalgak ti report ti National Children’s Home (NCH), maysa nga organisasion idiay Britania a tumultulong kadagiti ubbing, nga “adda dagiti pamutbuteng a nai-text iti cell phone” ti 16 a porsiento kadagiti agtutubo nga agtawen iti nagbaetan ti 11 ken 19, idinto ta 11 pay a porsiento ti nakaawat kadagiti makaburibor a mensahe kadagiti chat room iti Internet wenno E-mail. Kuna ti NCH a dagiti ubbing “ket saan a pulos nga agpulong, isu a bukbukodanda ti agsagaba, wenno agpulongda kadagiti tattao a dida ammo no kasano ti epektibo a panangtaming iti dayta.” Bagbagaanna dagiti agtutubo a dida baybay-an ti panangasing no di ket ipulongda ti mapaspasamak kadagiti responsable ken mapagpiaran a tattao; agannadda unay kadagiti pangtedanda iti numero ti cell phone ken address ti E-mail-da; ken sukatanda a dagus dagitoy no kasapulan. Imbalakad ti NCH a “no adda dagiti makapasuron a nai-text kenka, isuratmo no namin-ano ken no kaano dayta sa ipulongmo iti polisia,” kuna ti The Guardian.

 Dagiti “Agsasao” a Mula

Nagaramid dagiti managsirarak idiay Institute for Applied Physics ti University of Bonn, Alemania, kadagiti mikropono a paandaren ti laser a mabalin a “dumngeg” kadagiti mula. Maala dagiti mikropono dagiti uni a patauden ti gas nga iruar dagiti mula no agpeggadda. Kuna ti sientista idiay Bonn University a ni Dr. Frank Kühnemann: “No agpegpeggad ti mula, napigpigsa nga uni ti maala ti mikroponomi.” Iti maysa a kasasaad, “dandanin agririaw” ti kasla nasalun-at a pipino sigun kadagiti impormasion nga ipakita ti instrumento. “Idi naadal a naimbag, binuot gayam, ngem saan a makita dagiti sintomas.” Kinapudnona, walo wenno siam nga aldaw pay ti mapalabas sakbay nga agparang ti buot, ken daytanto pay laeng ti tiempo a maammuan dagiti mannalon ti problema. “Babaen ti panagimdeng kadagiti mula,” kuna ti The Times ti London, “makaaramidtayo iti nasapa a sistema ti panangpakdaar a pangammo iti kaadda dagiti peste ken sakit. Ti panangammo iti panagpeggad dagiti prutas ken nateng ket makatulong met iti naannayas a panagipempen ken panagibiahe.”

Nikotina ken SIDS

Mabalin a natakuatanen dagiti managsirarak idiay Francia ken Sweden ti makagapu a ti panagsigarilio ti mangpakaro iti risgo a tumaud ti sudden infant death syndrome (SIDS), kuna ti Pranses a periodiko a Le Figaro. Idi naadal ti kasasaad dagiti animal, naammuan a gapu iti kanayon a pannakalang-abda iti nikotina, mabalin a malapdan ti kellaat ken di makontrol a panaggaraw ti aangsan kabayatan ti pannaturog. “No kurang ti oksihena (hypoxia) kabayatan ti pannaturog, a mabalin nga agtultuloy a mapasamak kabayatan dagiti apagbiit a panagsardeng ti panaganges (apnea), gagangay a mangrugi ti napigsa a panagbomba ti puso ken panagandar ti bará, agraman ti pannakariing. Ngem no malapdan daytoy mangsalaknib a reaksion, kumaro ti apnea ken hypoxia ken mabalin nga agpalia ti bará,” sigun iti damag. Sigun kadagiti managsirarak, mabalin a malapdan daytoy mangsalaknib a reaksion kadagiti tattao, no agtultuloy nga adda nikotina a maagsep ti dara ti mannigarilio nga ina agingga a malang-ab daytoy ti sikogna. Pagbanaganna, nalabit “kumapuy ti panagandar ti bará ken saanen a naannayas ti panagriing no rumsua ti apnea kabayatan ti pannaturog, isu a kumaro ti risgo a mapasamak ti sudden infant death.” Sigun iti Le Figaro, ti SIDS “ti kangrunaan pay laeng a pakatayan dagiti kappasngay nga ubbing idiay Francia agingga a maysan ti tawenda.”

Nalatak a Kultura a “Panaggartem iti Sekso”

Babaen iti uso, panangipablaak, media, agraman ti negosio iti pelikula ken telebision, “gunggundawayan ti agdama a nalatak a kultura ti panaginteres unay ti tao iti sekso,” kuna ti Polako a linawas a pagiwarnak a Polityka. Sigun kadagiti diseniador, “rubrubroban ti uso ti panaggartem iti sekso, ket ti panaggartem iti sekso rubrubrobanna ti uso.” Ti kangrunaan nga ideya ket, ‘Nabibiitdaka a madlaw no ad-adu a paset ti bagim ti ipakitam.’ Umasping iti dayta, no ti sekso ken panaggartem iti sekso ket mausar iti panangipablaak, “agbalin nga ad-adda a nakallalagip ti komersial,” isu nga umadu ti malako, kuna ni Dr. Ewa Szczęsna, maysa nga eksperto idiay University of Warsaw, maipapan kadagiti semiotics (pagilasinan ken simbolo) ti kultura. “Nabalbaliwanen dagiti limitasion ti maibilang a makatukay,” kinunana pay. Sigun iti Polityka, ipakita ti kapadasan a labsingen dagiti agipabpablaak ti aniaman a pagalagadan ti kinadesente tapno makakuartada laeng.

Iyaasenso ti Media Idiay India

Immadu dagiti agbasbasa iti periodiko idiay India manipud iti 131 a milion agingga iti 155 a milion iti tallo a tawen nanipud idi 1999 agingga iti 2002, sigun iti surbey ti National Readership Studies Council. Dagiti agbasbasa kadagiti pagiwarnak iti pagilian​—amin nga agbasbasa iti periodiko, magasin, ken dadduma pay a pagbasaan​—ket agdagup iti 180 a milion. Nupay kasta, gapu ta nakaadal ti nasurok nga 65 a porsiento iti nasurok a maysa a bilion a populasion ti India, nagdakkel ti gundaway nga umadunto pay dagiti agbasa. Dagiti agbuybuya iti telebision ket 383.6 a milion, idinto ta 680.6 a milion dagiti dumdumngeg iti radio. Nasurok la bassit nga 6 a milion ti agus-usar iti Internet no idilig iti 1.4 a milion idi 1999. Agarup kagudua iti amin a pagtaengan nga addaan iti telebision idiay India ti nagpakabiten iti brodkas ti telebision a mayallatiw babaen ti cable ken satellite. Dayta ket 31 a porsiento nga iyaadu iti tallo a tawen.

Umad-adu Dagiti Makidnap

“Manmano idi ti makidnap [iti Mexico] sangapulo ket lima a tawenen ti napalabas,” kuna ti The News iti Mexico City. “Ngem nangrugi a nagraira ti krimen idi dekada 1980, ken gapu iti ikakapuy ti ekonomia idi 1994-95, kasla rimsua dagiti dadakkel a panagbalbaliw iti Mexico, isu nga agrarairan ti panangkidnap ken krimen iti adu a lugar.” Nalawag nga awan ti maipuera a makidnap. “Dagiti katulong ket makidnap sada masubbot iti 500 a doliar; maysa a 12 ti tawenna a balasitang a taga Tijuana ti kinidnap . . . dagiti estudiante iti kolehio a mangpadpadas nga agur-or iti kuarta a pageskuelada; ket dadduma a tattao ti naginkukuna a nakidnapda tapno makuartaanda dagiti pamilia wenno negosioda,” kuna ti The News. “[Ti panangkidnap ket] nagbalinen a paset iti panagbiag. Adda kultura a timmaud idiay Mexico a nagbiit a mabayadan dagiti subbot ken manmano ti agipulong iti polisia.” Kinapudnona, sigun kadagiti biktima, espesialista iti seguridad, ken uray kadagiti rekord iti korte, “masansan a mairaman dagiti polis kadagiti panangkidnap, ket masansan a dida matiliw gapu iti nakapuy ken rinuker a sistema ti korte.”

Kumapkapuy ti Pannakaammo iti Lenguahe

“Ti panagbasa kadagiti libro ket manmano a pagpalpaliwaan ti agarup 20 a porsiento kadagiti estudiante iti elementaria (agtawen iti 7 agingga iti 12), middle school (agtawen iti 13 agingga iti 16), ken haiskul (agtawen iti 16 agingga iti 18). Patien met ti agarup 80 a porsiento kadagiti mannursuro dagiti estudiante iti middle school ken haiskul a kimmapuy ti pannakaammo dagiti estudiante iti lenguahe a Hapones,” kuna ti The Yomiuri Shimbun, maysa a periodiko dagiti Hapones. Sinurbey dagiti managsukisok iti National Institute for Educational Policy Research ti “2,120 nga estudiante iti maikapat a grado iti elementaria (agtawen iti 10) agingga iti maikadua a tawen iti haiskul (agtawen iti 17), ken 259 a mannursuro dagiti estudiante iti elementaria, middle school ken haiskul,” sigun iti damag. Natakuatanda a “gapu ta manmanoda nga agbasa, kimmapuy ti pannakaawat [dagiti estudiante] iti basbasaenda, agraman ti bokabulario ken kinasigoda nga agsurat.” Sigun iti adu kadagiti nasurbey a mannursuro, manmano ngamin nga agbasa dagiti nataengan, agraman dagiti mannursuro, a pakilanglangenan dagiti estudiante. “Impatuldoda met ti adu a dakes nga epekto dagiti video game.”

Ad-adun ti Matay Gapu iti Polusion iti Angin Ngem Kadagiti Matay Gapu iti Aksidente iti Kalsada

“Ipadamag ti World Health Organization nga iti kada tawen, 3 a milion a tattao ti matay gapu kadagiti epekto ti polusion iti angin. Mamitlo daytoy ngem iti 1 a milion a matay iti kada tawen gapu kadagiti aksidente iti lugan,” sigun iti damag nga impablaak ti Earth Policy Institute. Ikagkagumaan dagiti gobierno a makissayan ti bilang dagiti matay iti kalsada ngem “manmano nga asikasuenda ti ipapatay dagiti tattao gapu laeng iti panagmanehoda kadagiti lugan. Ngem nupay saan unay a makatukay ti damag maipapan kadagiti matay gapu iti sakit ti puso ken bará a naalada gapu iti nalang-abda a kontaminado nga angin no idilig kadagiti matay iti panagdinnungpar ti luglugan, agraman dagiti makasisirap a silaw ken makasisileng a busina, agpayso a mapaspasamak dagitoy,” sigun iti damag. “Dagiti mangkontaminado iti angin ramanenna ti carbon monoxide, ozone, sulfur dioxide, nitrogen oxide, ken nagbabassit a partikulo.” Amin dagitoy ket resulta ti pannakauram dagiti fossil fuel a kas iti karbon ken gasolina.