Ti Tour De France—100 a Tawen ti Karikutan a Pannubok iti Panagbisikleta

I-PLAY

Ti Tour De France—100 a Tawen ti Karikutan a Pannubok iti Panagbisikleta

BABAEN TI MANNURAT TI AGRIINGKAYO! IDIAY FRANCIA

IDI Nobiembre 1902, pampanunoten ti direktor ti pang-isports a periodiko a L’Auto a ni Henri Desgrange no kasano a maartapanna ti kakompetensiada a periodiko a Le Vélo. Kastoy ti insingasing ni Géo Lefèvre, maysa nga agkabannuag a periodista kadagiti mangimatmaton iti L’Auto: “Ania ngata no mangyurnostayo iti salip ti bisikleta iti intero a Francia?” Idi damo, kasla saan a realistiko dayta a kapanunotan, ngem di nagbayag, adu ti naginteres iti pannakaipatungpalna. Idi Hulio 1, 1903, iti eksakto alas 3:16 ti malem, nagrubbuat ti 60 a propesional ken agdadamo a siklista idiay Paris para iti tallo a lawas ken 2,428 a kilometro a panagdaliasatda kadagiti kalsada iti kaunaan a Tour de France. *

“Dagiti Adipen iti Kalsada”

Ti salip ket dagus a nagustuan ti publiko. Iti intero a Francia, nagadu a bunggoy ti rimmuar tapno kitaenda “dagiti adipen iti kalsada,” kas impanagan kadakuada ti Pranses a reporter a ni Albert Londres, ken tapno papigsaen ti pakinakemda. Uray kaskasano, dagiti kasasaad iti salip kabayatan ti immuna a sumagmamano a tawen ti Tour ket agkasapulan iti kinatured—simple nga alikamen, lasonglasong a kalsada, nawatiwat a distansia dagiti lugar a pagsardengan, ken panagrubbuat uray rabiin.

Gapu ta maiparit idi ti umawat iti aniaman a teknikal a tulong, malaksid kadagiti lugar a kasapulan ti panaginspeksion wenno panangtarawidwid, masapul a bukbukod dagiti nadadaelan a siklista a tarimaanen ti 20 a kilo a bisikletada. Kas pagarigan, idi 1913 ken 1919, nakalkaldaang ta namindua a masapul a tarimaanen ni Eugène Christophe ti natukkol a makinsango a tinidor ti bisikletana iti pagpandayan ti maysa a bario!

Dagiti Baro a Pamay-an ken Panangipadamag ti Media

Tapno agtultuloy nga umadu dagiti aginteres iti salip, nasken a tinawen nga adda baro a mapanunot dagiti nangyurnos iti dayta. Nairaman kadagiti panagbalbaliw ti ad-adu ken as-asideg a distansia dagiti lugar a pagsardengan, dalan a panglintegan a sumrek kadagiti kabangibang a pagilian, dagiti grupo a mangibagi iti pagilian wenno iti maysa a produkto, saggaysa wenno inggrupo a pannakisalip iti kapartakan a panagbisikleta, ken panagturpos idiay ChampsÉlysées, sadi Paris. Adda naisangsangayan a napasamak idi 1919. Ti kaunaan a makasangpet iti kada aldaw ket maikkan iti espesial a kamisadentro a kakolkolor dagiti duyaw a panid ti L’Auto—ti matarigagayan unay a maillot jaune, wenno duyaw a kamisadentro. Idi 1931, tapno maponduan ti salip, binuangay ni Desgrange ti sangakakuyogan a luglugan a mangiwaragawag iti isasangpet dagiti siklista kalpasan ti agarup maysa nga oras. Dayta ti nangpagagar kadagiti agbuybuya iti igid ti kalsada.

Immadu ti gimmatang iti L’Auto—a maawagan itan iti L’Équipe. Idi 1903, insigida a naibus kadagiti paglakuan iti periodiko ti 130,000 a kopia ti espesial nga edision a naipablaak pito a minuto kalpasan a simmangpet ni Maurice Garin—ti nangabak iti kaunaan a Tour de France. Iti kaaldawantayo, gapu ta ti salip ket mabuyan iti telebision iti nasurok a 150 a pagilian, ti Tour de France ti maikatlon kadagiti kangrunaan nga isports nga ipabuya ken ipadamag ti media, a sumaruno iti Olympic Games ken ti Soccer World Cup. Kas panangyilustrar iti panangallukoy ti salip, insardeng dagiti mammanday linteg ti Espania ti debateda idi 1987, tapno mabuyada ti panangabak ti kailianda a ni Pedro Delgado iti makabannog a distansia ti lugar a pagsardengan a 21 a narangkis ken kurbado unay a dalan iti kabambantayan ti Alpe d’Huez!

Panangkabesado iti Kabambantayan

Idi damo, patad a lugar ti kangrunaan a nakaangayan ti Tour. Kalpasanna, idi Hunio 1910 idiay Pyrenees, ni Desgrange ket tinelegramaan ni Alphonse Steinès a periodista ti L’Auto. Imbagana a naan-anay a mabalin ti lumasat kadagiti bessang, ngem saan a napaypayso ti impadamag ni Steinès. Agpatnag a dina nasarakan ti dalanna iti kaniebean iti kangato a 2,200 a metro! Nupay kasta, iti simmaganad a bulan, inawat dagiti katuturedan a siklista ti karit. Pulos a di nagsarsardeng a simmang-at iti Tourmalet Pass idiay Pyrenees ti Pranses a ni Gustave Garrigou, nupay saan nga isu ti kaunaan a simmangpet. Sipud idi, nainayonen iti ruta ti Tour ti dadduma pay a bessang iti Alps ken Pyrenees.

No sumalogen dagiti siklista, dagus a pumartak unay ti isasalogda agingga iti 100 a kilometro iti kada oras, isu a masansan nga adda dagiti matumba. Idi 1951, natnag iti 50 a metro a derraas ti Olandes a ni Wim Van Est, a nakasuot iti duyaw a kamisadentro, ket naaon babaen ti inaramidda a temporario a pannakatalì manipud kadagiti interior ti dalig ti bisikleta. Nakarkaro pay ti napasaran ti dadduma. Idi 1935, natay ti Espaniol a ni Francisco Cepeda kalpasan a natnag idiay Galibier Pass, idiay Alps. Idi 1995, natay ti Italiano a ni Fabio Casartelli kalpasan a natnag iti 17 a porsiento a sang-atan ti Portet d’Aspet, idiay Pyrenees.

Lumba a Makagteng iti Tapaw

Idi 1964, naisangsangayan ti panaglinnumba ti dua a Pranses a da Jacques Anquetil ken ni Raymond Poulidor, a sumang-at kadagiti bakras ti Puy-de-Dôme, iti kabambantayan ti Auvergne. Daytoy ti paset ti salip a mabalin nga agpada a pangabakan ti dua a siklista. Ti masansan a maikadua a ni Poulidor ti nangabak iti lumba ngem naatiw iti sumagmamano la a segundo, isu a dina naawat ti premio a duyaw a kamisadentro.

Idi 1971, aglinlinnumba a mangabak ti taga Belgium a ni Eddy Merckx ken ti Espaniol a ni Luis Ocaña. Idi sumalsalogda iti Mente Pass idiay Pyrenees idi Hulio 12, natnag ni Ocaña. Gapu ta nasugatan, saan a naitultuloy ti Espaniol ti pannakisalipna. Kas panangraem ni Merckx iti karibalna, kiniddawna a dina isuot ti duyaw a kamisadentro idi nagrubbuat iti simmaganad nga aldaw.

Dagiti distansia ti lugar a pagsardengan iti kabambantayan ti pakakitaan ti dadduma pay a kinamaingel ken awan saurna a panagay-ayam dagiti siklista. Kas pagarigan, kabayatan ti isasang-at iti Izoard idiay Alps idi 1949, temporario nga inwaksi dagiti Italiano a kangrunaan nga agkaribal a da Gino Bartali ken Fausto Coppi ti gurada tapno agtinnulongda.

Inggrupo nga Isports

Ti maymaysa a siklista a nakaadayon manipud iti kakaduana ket naisangsangayan a buyaen. Kasta ti napasamak idi 1951, iti 140 a kilometro ti baet ti taga Switzerland a ni Hugo Koblet kadagiti kakaduana iti distansia ti lugar a pagsardengan idiay Brive-Agen. Ngem kaaduanna, maragpat ti panagballigi babaen ti panagtitinnulong dagiti agkakagrupo. Masansan nga adda 20 a propesional a grupo a tunggal maysa ket buklen ti siam a siklista. Dagiti miembro ti grupo ti makitunos a naan-anay iti lider ti grupoda, ken kanayon a sisasaganada a mangandingay kenkuana no kumapuy, madadaelan, wenno matumba.

Ti napasamak iti 20 ti tawenna a Pranses a siklista a ni René Vietto idi 1934 ti nagsayaat a mangyilustrar iti daytoy a panagtitinnulong ti grupo. Nupay dakkel ti tsansana a mangabak iti tukad ti salip, di nagpangadua a nagsubli iti linasatna a bessang tapno ipabulodna ti bisikletana iti nadadaelan a lider ti grupona a ni Antonin Magne.

Dagiti Agdindinamag a Siklista

Naisangsangayan a gapuanan ti mamin-adu a mangabak iti Tour. Agingga ita, naminliman a nangabak ti uppat a siklista: Da Jacques Anquetil (Francia, 1957, 1961-64), Eddy Merckx (Belgium, 1969-72, 1974), Bernard Hinault (Francia, 1978-79, 1981-82, 1985), ken Miguel Indurain (Espania, 1991-95). Ngem asino ti makaammo no namin-adu koma metten a nangabak ti taga Belgium a ni Philippe Thys (nangabak idi 1913, 1914, 1920) no ti salip ket saan koma a sininga ti immuna a gubat sangalubongan a nakatayan ti sumagmamano a dati a kampeon?

Para iti adu, ti katan-okan pay laeng a siklista ket ni Eddy Merckx, a nabirngasan iti The Cannibal. Babaen ti di pay naartapan a 34 a panangabakna iti nadumaduma a distansia ti lugar a pagsardengan, isu ti kalaingan iti amin a benneg—pannubok iti kapartakan a panagbisikleta, ababa a distansia a napartak a panagbisikletana, isasalog, ken nadumaduma a distansia ti lugar a pagsardengan iti patad a kalsada ken iti kabambantayan. “Nagbassit laeng ti inteddana a pangabakanmi,” inreklamo ti maysa kadagiti naartapan a kasalisalna. Para iti dadduma, ti naminduan a nagkampeon a ni Fausto Coppi ti propesional unay ken kangayedan pay laeng a siklista.

Mangabak Uray Ania ti Mapasamak

Kanayon a makapasulisog ti agsaur iti Tour. Nadiskualipikar iti salip idi 1904 ti immuna nga uppat a siklista ta malaksid iti dadduma pay a makagapu, limmasatda kadagiti maiparit a dalan a panglintegan wenno nagluganda ken adda sabali a lugan a nangilugananda iti bisikletada.

Kadagiti amin a panagsaur, ti panagdroga (panangusar iti maiparit nga agas a mangpasayaat iti magapuananda) ket maysa pay laeng a problema iti salip ti panagbisikleta. Idi un-unana, adda karkarna nga agas a naited iti sumagmamano a grupo dagiti nakisalip ket idi 1920, impablaak ti L’Auto ti maysa nga artikulo a mangkondenar iti panagdroga uray no ireseta wenno itudok a mismo ti doktor. Idi 1924, inamin ti agkabsat a Pélissier a “nakisalipda babaen ti panagpannurayda iti dinamita,” iti sabali a pannao, dagiti napeggad a droga. Iti dinekdekadan, ti panagdroga ti nadakamat a makagapu iti sumagmamano a mapagduaduaan nga aksidente, kas iti nakalkaldaang nga ipapatay ti Briton a siklista a ni Tom Simpson bayat a sumangsang-at iti Mont Ventoux idi 1967.

Idi 1998, nagbalin a paulo ti damdamag ti nakaro a kita ti panagdroga nga inreseta wenno intudok a mismo ti maysa a doktor. Natakuatan ti agarup 400 a dosis ti droga a mangpasayaat iti magapuanan, agraman ti erythropoietin, iti kotse ti maysa a masahista ti grupo. Nadiskualipikar ti maysa a grupo, ket immatras ti maikadua. Itay napan a tawen, nadadael ti reputasion ti maikatlo a nakairingpas iti amin a salip gapu iti maysa nga eskandalo. Sigun iti direktor ti Tour de France a ni Jean-Marie Leblanc, iti panagsuratna iti pakauna ti panglaglagip a libro a 100 ans de Tour de France (100 a Tawen ti Tour de France), nga impablaak ti L’Équipe, “ti panagdroga, aglablabes a panangpaunday iti salip, ken kuarta” ti mamagpeggad iti agtultuloy a pannakaangay ti Tour.

Agpapan pay kadagiti parikut, saan a pulos a napukaw dagiti siklista ti essemda a makisalip. Kastoy ti imbaga ti taga Texas a ni Lance Armstrong, a namimpaten a nangabak ken awan karibalna a mangabak iti maikasangagasut a tawen a salip iti 2003, a mangsurot iti ruta a nausar idi 1903: Ti Tour “ket addaanen iti reputasion, historia, ken estilo a di maartapan ti aniaman a salip. Aniaman ti mapasamak, pulos a dinto agbalin dayta nga ordinario laeng a salip.” Arapaap ti tunggal propesional a siklista ti mangabak iti Tour de France.

[Footnote]

^ Iti kaaldawantayo, gagangay a saklawen ti Tour ti agarup 3,600 a kilometro iti 20 nga aldaw a nadumaduma a distansia ti lugar a pagsardengan.

[Diagram/Mapa iti panid 23]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

Ti ruta iti maikasangagasut a lumba Hulio 5-27, 2003

–– Pannubok iti Kapartakan a Panagbisikleta

—— Panaglugan iti baet ti nadumaduma a distansia a pagsardengan

• Pangrugian

○ Pagsardengan

• PARIS

-- ——

○ Sedan

-- ——

○ Saint-Dizier

-- ——

○• Nevers

○• Lyons

○ L’Alpe d’Huez

○ Marseilles

——

• Narbonne

○• Toulouse

-- ——

○ Cap’ Découverte

-- ——

○ Bayonne

-- ——

○• Bordeaux

-- ——

○ Nantes

——

• Ville d’Avray

○ PARIS

[Credit Line]

[Dagiti Ladawan iti panid 22]

1903 Ni Maurice Garin, ti kaunaan a nangabak iti Tour de France

1927 Pinanawan dagiti trabahador iti paktoria ti ar-aramidenda tapno agbuyada

[Credit Line]

[Ladawan iti panid 23]

1910 Ni Octave Lapize, nga addaan kadagiti reserba nga interior iti tengngedna, idi nga idurduronna ti bisikletana idiay Pyrenees

[Credit Line]

[Dagiti Ladawan iti panid 24]

1951 Ni Fausto Coppi ti Italia, a naminduan a nagkampeon

1964 Da Anquetil ken Poulidor iti makapagagar a panaglinnumbada

[Credit Line]

[Dagiti Ladawan iti panid 24, 25]

1991-95 Ti nangisuot iti duyaw a kamisadentro a ni Miguel Indurain (Espania) ket naminliman a nangabak iti Tour de France

1999 Ni Lance Armstrong iti pannubok iti kapartakan a panagbisikleta

[Credit Line]

AGRIINGKAYO!