Pollen​—Perhuisio Wenno Milagro?

BABAEN TI MANNURAT TI AGRIINGKAYO! IDIAY AUSTRALIA

Hatsing! Dayta nga uni, agraman ti panaglua, panaggagatel dagiti mata, panagpanateng ken panaggagatel ti agong ti mamakdaar iti minilion a tattao a dimtengen ti primavera. Ti aduan pollen nga atmospera ti gagangay a pakaigapuan ti allergy-da. Pattapattaen ti BMJ (dati a British Medical Journal) a 1 iti kada 6 a tattao kadagiti industrialisado a pagilian ti addaan iti nainaig paniempo nga allergy gapu iti pollen. Di pakasdaawan dayta a bilang, no panunotentayo ti kaadu ti pollen iti atmospera nga iruar dagiti mula.

Pattapattaen dagiti sientista a dagiti kabakiran ti spruce a kabagian ti saleng iti makin-abagatan a kakatlo laeng ti Sweden ket mangiruar iti agarup 75,000 a tonelada a pollen iti kada tawen. Ti maysa a mula a ragweed, a pakaigapuan iti panag-allergy dagiti addaan iti hay-fever iti Amianan nga America, ket mabalin nga agpataud iti minilion a pulbo ti pollen iti kada aldaw. Gapu ta mayangin, ti pollen ti ragweed ket natakuatan iti kangato a 3 a kilometro manipud iti daga ken agingga iti 600 a kilometro iti tangatang ti baybay.

Ngem apay a makapa-allergy ti pollen iti dadduma a tattao? Sakbay nga usigentayo dayta a saludsod, sukimatentayo ti pollen ket paliiwentayo ti nakaskasdaaw a disenio kadagitoy nagbabassit a pulbo.

Nagbabassit a Pulbo a Napateg iti Biag

Sigun iti The Encyclopædia Britannica, ti pollen ket “mapataud iti anther, wenno kalalaki ti mulmula nga agpataud iti bukbukel, sa mayakar iti nadumaduma a pamay-an (angin, danum, insekto, kdp.) iti pistil, wenno ti kababai, a pakaaramidan ti pertilisasion.”

Kadagiti agsabong a mula, ti pulbo ti pollen ket buklen ti tallo a nagpaiduma a paset​—maysa a nukleo dagiti selula ti semilia ken dua a palunapin a mangbukel iti diding wenno ukis ti pulbo. Ti natangken a makinruar a palunapin ket nalagda ken madaeranna dagiti napigsa nga asido, alkali, ken uray ti nakaro a pudot. Nupay kasta, dandani tunggal kita ti pollen ket agtubo iti sumagmamano laeng nga aldaw wenno lawas. Ngem ti natangken nga ukis ket mabalin a di marunot iti rinibu a tawen. No kasta, nawadwad ti pulbo ti pollen iti daga. Kinapudnona, nagadun ti naammuan dagiti sientista maipapan iti pakasaritaan dagiti mula iti daga babaen ti panangadalda iti pollen a makita iti agsasabali a kita ti daga a naala iti nadumaduma a kauneg.

Mabalin a husto met dayta a pakasaritaan gapu kadagiti masarakan a nagpaiduma a disenio ti makinruar nga ukis  dagiti pulbo ti pollen. Depende iti kita ti pollen, ti ukis ket mabalin a nalamuyot, nagkuretret, garitgaritan, wenno addaan iti makatudok wenno nagtutukel a rutong. “Isu a tapno mailasin, ti pollen ti tunggal kita ti mula ket mapagtalkan a kas iti lamma ti ramay ti tao,” kuna ti propesor ti antropolohia a ni Vaughn M. Bryant, Jr.

No Kasano a Mapolinisar Dagiti Mula

Apaman a ti pulbo ti pollen ket dumket iti stigma, ti paset ti pistil kadagiti kababai a mula, bumsog ti pulbo ti pollen ken agsaringit iti tubo a makadanon iti ovule gapu iti kemikal a reaksion. Dagiti selula ti semilia nga adda iti uneg ti pulbo ti pollen ket bumabada iti tubo a mapan iti ovule, isu a tumaud ti pertilisado a bukel. No natangkenanen ti bukel, masapul a maimulan iti umiso a daga tapno agtubo.

Bayat nga agtubo ti dadduma a mula nga agpataud iti bukel kas kalalaki wenno kababai, kaaduan ti agpataud nga agpadpada kadagiti pollen ken ovule. Dadduma a mula ti mangpolinisar a mismo ti bagida; dadduma ti mangpolinisar iti sabsabali babaen ti panangyakarda iti pollen iti dadduma a kakikitada a mula wenno iti asideg a kabagianda. Dagiti mula a mangpolinisar iti dadduma “masansan a liklikanda a polinisaren ti bagida babaen ti panangiruarda iti pollen-da sakbay wenno kalpasan nga awaten dayta dagiti stigma ti isu met la a mula,” kuna ti Britannica. Dadduma ti addaan iti nasken a kemikal a pamay-an a pangammo iti nagdumaan ti bukodda a pollen ken ti pollen ti sabali a mula a kakikitada. No malasinda ti mismo a pollen-da, dida pagandaren dayta. Masansan nga aramidenda dayta babaen ti panangpasardengda iti panagtubo ti tubo ti pollen.

Iti lugar a nadumaduma ti mulmula, ti angin ket nagsayaat a paglalaokan dagiti pollen. Kasano a masukimat ken mapili dagiti mula ti pollen a kasapulanda? Dadduma ti agus-usar kadagiti komplikado a prinsipio ti aerodynamics, wenno ti nasientipikuan a panangadal iti panaggaraw dagiti mayang-angin a bambanag ken ti nadumaduma a turongen ti angin ken dadduma pay a gas. Usigem dagiti saleng kas pagarigan.

Panangusar iti Angin

Agraraay ti panagtubo dagiti kalalaki a sabong ti saleng. No natangkenandan, rummuar ti nagadu a pollen sa maiwaras babaen ti angin. Natakuatan dagiti sientista a ti kababai a sabong ti saleng ket makitunos kadagiti kasla dagum a bulong iti aglawlawda. Sabalianda ti turongen ti angin tapno agrikusrikus dagiti mayangin a pollen sa matnag dagitoy iti rabaw dagiti paset ti sabong a mausar iti panagpaaduda. Kadagiti kababai a sisasagana nga umawat, aglukat dagitoy no medio agungap dagiti pannakasiksikda, sada agsisina.

Indauluan ti managsukisok a ni Karl J. Niklas ti  adu ken nalawat’ saklawenna a pannubok maipapan iti nakaskasdaaw a pannakadisenio ti sabong ti saleng. Iti magasin a Scientific American, kastoy ti insuratna: “Ipalgak dagiti panagadalmi a ti nakaskasdaaw a sukog ti sabong ti saleng a patauden ti tunggal kakikitada ket resulta ti nagpaiduma a panagbalbaliw ti turongen ti angin . . . Umasping iti dayta, tunggal kita ti pollen ket addaan iti nagpaiduma a kadakkel, kabassit, sukog, ken kinabengbeng, isu a naisangsangayan ti pannakibagay ti pollen iti napigsa wenno nakapuy nga angin.” Kasano ti kinaepektibo dagitoy a pamay-an? Kuna ni Niklas: “Kaaduan kadagiti sabong ti saleng nga inadalmi ti mangsagat iti ‘mismo’ a pollen-da manipud iti angin, ngem dida sagaten ti pollen daydiay dida kakikita.”

Siempre, saan a mapasamak ti polinasion ti amin a mula babaen ti pannakaiwaras ti pollen-da iti angin​—a pakabang-aran unay dagiti addaan iti allergy! Adu ti agus-usar kadagiti animal.

Allukoyen Ida ti Nektar

Dagiti mula a polinisaren dagiti tumatayab, babassit a mamalia, ken insekto masansan nga usarenda dagiti banag a kas kadagiti kawit, siit, wenno napigket a pannakasinulidda, tapno idekketda ti pollen iti bagi ti agsusop a mangpolinisar. Kas pagarigan, ti muldotan nga alimbubuyog ket mabalin a maminsan nga agibiahe iti agarup 15,000 a pulbo ti pollen!

Kinapudnona, dagiti uyokan ti kangrunaan a mangpolinisar kadagiti agsabong a mula. Kas subad, dagiti uyokan ket gunggonaan dagiti mula iti nasam-it a nektar ken pollen-da. Dagiti pollen ti mangipaay iti protina, bitamina, mineral, ken taba. Iti naisangsangayan unay a panagtinnulong, mabalin a sarungkaran dagiti uyokan ti nasurok a 100 a sabong iti maminsan a biaheda, ngem agurnongda iti pollen, nektar, wenno dagitoy a dua manipud iti  maysa laeng a kita agingga nga umdasen ti naurnongda wenno agingga a maibus dayta. Makatulong daytoy nakaskasdaaw ken nainkasigudan a kababalinda tapno maipasigurado ti episiente a polinasion.

Allilawen Ida Dagiti Sabong

Imbes a mangipaayda iti nasam-it a nektar, agpannuray ti dadduma a mula kadagiti komplikado a pangallilawda tapno maguyugoyda dagiti insekto a mangpolinisar kadakuada. Usigem ti hammer orchid nga agbibiag iti Makinlaud nga Australia. Ti sabong ti hammer orchid ket addaan iti makimbaba a petalo a no kitaem ket dandani kaasping ti nalukmeg ken awanan payak a kabaian nga alumpipinig. Ti sabong ket mangiruar pay ketdi iti kemikal a kaasping ti pangatrakar dagiti alumpipinig iti dida kasekso! Adda dagiti napigket a bag a napno iti pollen iti pungto ti ungkay iti ngatuen laeng daytoy makaallukoy a petalo.

Gapu ta nakayawan ti kalakian nga alumpipinig iti angot ti kemikal a kaasping iti pangatrakar dagiti alumpipinig iti dida kasekso, gammatanna ti petalo sana padasen nga itayab. Ngem bayat nga agtayab ti kalakian, saan a makapanaw no di ket maikursong iti mismo nga ayan ti napigket a pollen. Kalpasan a maamirisna ti kamalina, ibbatanna ti petalo​—a nagsayaat ti pannakaikabitna iti pannakabisagra daytoy, isu nga agsubli iti dati a posisionna​—sa agtayab ngem allilawento manen ti sabali pay a hammer orchid. * Ngem ita, polinisarennan ti orkidia babaen ti pollen a dimket iti bagina iti napalabas a nagdissuanna.

Ngem no adda dagiti agpayso a kabaian nga alumpipinig, sigurado a pilien dagiti kalakian ti maysa kadakuada, saan a ti impostor. Naimbag laengen ta agsabong ti orkidia sumagmamano a lawas sakbay a rummuar dagiti kabaian nga alumpipinig iti supot a pannakabalayda, isu a temporario nga agnumar ti sabong.

Apay a Tumaud ti Allergy?

Apay nga allergic ti dadduma a tattao iti pollen? No makastrek dagiti pulbo ti pollen iti agong, agtalinaedda sadiay gapu iti napigket a buteg. Kalpasanna, mapanda iti karabukob, a sadiay a matilmon wenno maisagkak. Masansan nga awan ti aniaman a makadangran nga epekto dagitoy. Ngem no dadduma, ti pollen ket mangapektar iti sistema ti imiunidad.

Ti problema ket agpannuray iti protina ti pollen. Gapu iti dadduma a rason, ti sistema ti imiunidad dagiti addaan iti allergy matmatanda a peggad ti protina ti sumagmamano a pollen. Matignay ti bagida a mangirugi iti agsasaganad nga epekto. Gapu iti dayta, dagiti selula a maawagan iti mast cell, nga adda kadagiti tisyu ti bagida, ket agparuar iti nakaad-adu a histamine. Gapu iti histamine, bumsog dagiti urat isu a nalawlawa ti paglasatan dagiti substansia, ken agsependa dagiti pluido nga aduan iti selula ti imiunidad. Kadagiti gagangay a kasasaad, umakar dagitoy a selula ti imiunidad iti ayan ti nadangran wenno naimpeksion. Sadiay a tumulongda a mangpaksiat kadagiti makadangran a rimmaut iti bagi. Ngem kadagiti addaan iti allergy, ti pollen ti mangtignay iti palso a pakdaar, isu nga aggagatel, agaruyot ti buteg, umbal dagiti tisyu, ken aglua dagiti mata.

Patien dagiti managsukisok a matawid ti tattao ti itataud ti allergy manipud iti dadakkelda, nupay dayta a kasasaad ket mabalin a saan a nainaig iti espesipiko a pagtaudan ti allergy. Ti polusion ket mabalin met a pakaigapuan ti panagbalin ti maysa a tao a sensitibo kadagiti pollen. “Idiay Japan, naammuan nga adda direkta a nakainaigan ti kinasensitibo dagiti tattao iti pollen ken ti kinaasidegda iti lugar a masansan nga agadiwara iti aglawlaw ti asuk dagiti diesel a lugan,” kinuna ti BMJ. “Sigun iti panagadal kadagiti animal, kumaro ti allergy gapu kadagitoy a partikulo.”

Naimbag laengen ta adda dagiti antihistamine a mabalin a mangep-ep kadagiti sintoma ti adu nga agsagsagaba. * Kas ipamatmat ti nagan, dagitoy nga agas ti mangkontra iti maaramidan ti histamine. Ngem agpapan pay kadagiti makapagagatel nga epekto ti pollen, masdaaw la ketdi ti maysa a tao iti nabatad a kinasirib a makita iti pannakadisenio ken pannakaiwaras dagitoy nagbabassit a partikulo a napateg iti biag. No awan dagitoy, sigurado a langalang ti planeta a Daga.

[Footnotes]

[Diagram iti panid 24, 25]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

Pistil

Ovule

Obario

Tubo ti pollen

Stigma

Pulbo ti pollen

Stamen

Anther

Petalo

[Credit Line]

NED SEIDLER/NGS Image Collection

[Dagiti Ladawan iti panid 25]

Napadakkel a langa ti nadumaduma a kita ti pollen

[Credit Line]

Pulbo ti pollen: © PSU Entomology/PHOTO RESEARCHERS, INC.

[Dagiti Ladawan iti panid 26]

Adda paset ti sabong ti hammer orchid a kaasping ti kabaian nga alumpipinig

[Credit Line]

Dagiti retrato ti hammer orchid: © BERT & BABS WELLS/OSF

[Picture Credit Line iti panid 24]

Pulbo ti pollen: © PSU Entomology/PHOTO RESEARCHERS, INC.

[Picture Credit Line iti panid 26]

Pulbo ti pollen: © PSU Entomology/PHOTO RESEARCHERS, INC.