Panangasing​—Sangalubongan a Parikut

“No umayka ageskuela inton bigat, patayendaka.”​—Dayta a pamutbuteng ti nangngeg ti estudiante a taga Canada nga agnagan iti Kristen manipud iti dina am-ammo a babai a nagtelepono kenkuana. *

“Saanak nga emosional, ngem dimteng idi ti tiempo a diak kayaten ti ageskuela. Agpanaas ti tianko, ken agbakuarak iti kada agsapa kalpasan ti pammigat.​—Malagip ni Hiromi a maysa a tin-edyer nga estudiante idiay Japan ti napasaranna a panangasing.

NAPADASAM kadin ti naasingan? Naasinganen ti kaaduan kadatayo. Mabalin a napasamak dayta iti eskuelaan wenno iti pagtrabahuan, wenno mabalin pay ketdi nga iti mismo a pagtaengan​—a sadiay, makapadanag itan ti kasansan ti kasta a panangabuso iti pannakabalin. Kas pagarigan, sigun iti maysa nga artikulo idiay Britania a magun-odan iti Internet, mapattapatta a 53 a porsiento kadagiti nataengan ti pagsasawan ti asawa wenno kabbalayda. Dagiti naasing ken ti biktimada ket mabalin a lalaki wenno babai ken aggapuda iti amin a kasasaad ti panagbiag iti intero a lubong.

Ania aya a talaga ti panangasing? Saan a naan-anay a kapada dayta ti panangriribuk wenno panangpangta. Dayta ti pakairamanan ti agnanaay a babassit a pasamak a nagtultuloy iti sumagmamano a tiempo imbes a maymaysa wenno sumagmamano a pasamak. Ti sikologo a ni Dan Olweus, a nangirusat iti sistematiko a panangadal iti panangasing, impatuldona dagiti kadawyan a kasasaad a pakabigbigan daytoy a kababalin, kas iti inggagara a kinaagresibo ken ti nakadkadlaw a panagduma ti bileg.

Nalabit awan ti maymaysa a depinasion a mangsaklaw iti amin a kita ti panangasing, ngem makuna a dayta ti “inggagara a tarigagay a mangdangran ken mangparigat iti sabali a tao.” Rumsua ti rigat saan laeng a gapu iti aktual a mapasamak no di ket uray iti panagamak iti mabalin a mapasamak. Mabalin a dagiti taktika ket pakairamanan ti nakaro a panangsuron, kanayon a panangbabalaw, pananginsulto, panangitsismis, ken dagiti di nainkalintegan a kiddaw.​—Kitaem ti kahon iti panid 4.

Ti tin-edyer a nadakamat iti pangrugian a ni Kristen ket sursuronen idi dagiti naasing bayat ti kaaduan a tawen iti panageskuelana. Idi adda iti elementaria, dagiti naasing nangikabilda iti chewing gum iti buokna, sinuronda gapu iti langana, sada binutbuteng a kabilen. Idi addan iti haiskul, kimmaro dagiti kasasaad agingga nga addan dagiti nagtelepono a mamutbuteng kenkuana a papatayenda. Ita ta agtawenen iti 18, masnaayan: “Ti eskuelaan ket maysa a lugar a rumbeng koma a pagsursuruan, saan a pakabutbutngan a mapapatay ken pakaasingan.”

Kastoy ti inkomento ti maysa a mangay-aywan iti salun-at ti isip: “Daytat’ nakalkaldaang ngem gagangay nga aspeto ti panaglalangen ken panagtignay dagiti tattao. Nasaysayaat ti rikna ti dadduma no ikuspilda ti padada a tao.” No kumaro ti kasta a kababalin, mabalin nga agbanag iti naranggas a panagibales ken trahedia pay ketdi. Kas pagarigan, nakaro ti pannakasuron ken pannakaasing ti maysa nga empleado iti lugan gapu ta agbeddal ti  panagsaona. Kamaudiananna, pinatayna ti uppat kadagiti katrabahuanna sana pinaltogan ti bagina.

Sangalubongan ti Panangasing

Maasingan dagiti ageskuela nga ubbing iti intero a lubong. Ipakita ti surbey a naipablaak iti Pediatrics in Review nga idiay Norway, 14 a porsiento kadagiti ubbing ti naasing wenno biktima. Idiay Japan, 15 a porsiento kadagiti estudiante iti elementaria ti nangibaga a naasinganda, idinto ta idiay Australia ken Espania, 17 a porsiento kadagiti estudiante ti maasingan. Idiay Britania, pattapattaen ti maysa nga eksperto a 1.3 a milion kadagiti ubbing ti nairaman iti panangasing.

Sinurbey ni Propesor Amos Rolider iti Emek Yizre’el College ti 2,972 nga estudiante iti 21 nga eskuelaan. Sigun iti The Jerusalem Post, naammuan ti propesor nga “65% ti nagreklamo a tinungpa, kinugtaran, induron wenno sinuron dagiti kaeskuelaanda.”

Ti panag-text kadagiti mangsuron a mensahe babaen iti cell phone wenno computer ket maysa a baro ken in-inut a makadangran a pamay-an ti panangasing. Mangaramid met dagiti agtutubo kadagiti mangrurod a Web page wenno dokumento iti Internet a mangipaay iti impormasion maipapan iti biktima, ken iti kinataona. Sigun ken Dr. Wendy Craig iti Queen’s University iti Canada, daytoy a kita ti panangasing ket “makadangran unay iti ubing a mabiktima.”

Ti Pagtrabahuan

Ti panangasing iti pagtrabahuan ti maysa a kanayon a pakaigapuan dagiti reklamo a pakairamanan ti kinaranggas. Kinapudnona, ipadamag ti dadduma a pagilian nga ad-adda a gagangay dayta ngem iti panangidumduma gapu iti puli wenno seksual a panangriribuk. Kada tawen, agarup 1 iti kada 5 a trabahador ti Estados Unidos ti maasingan.

Idiay Britania, nailanad iti report nga impablaak ti University of Manchester Institute of Science and Technology idi 2000, a kadagiti 5,300 nga empleado iti 70 nga organisasion, 47 a porsiento ti nagipulong a nasaksianda dagiti insidente ti panangasing iti napalabas a lima a tawen. Maysa a surbey ti European Union idi 1996 a naibasar iti 15,800 a nainterbiu kadagiti 15 a pagilian a miembrona ti nangipakita a 8 a porsiento​—agarup 12 a milion a trabahador​—ti nabutbuteng wenno naasingan.

Iti eskuelaan man wenno pagtrabahuan, kasla adda pagpapadaan ti panangasing​—ti panangusar iti bileg tapno dangran wenno ibabain ti sabali a tao. Apay ngarud nga asingan ti dadduma a tattao ti sabsabali? Ania dagiti epektona? Ken ania ti maaramidan iti dayta?

[Footnotes]

[Kahon iti panid 4]

Dagiti Kita ti Naasing

◼ Dagiti Naasing a Mangdangran iti Bagi: Dagitoy ti kalakaan nga ilasin. Ipapasda ti pungtotda babaen ti panangkabil, panangiduron, wenno panangkugtar iti biktimada​—wenno panangdadael iti alikamen ti biktimada.

◼ Dagiti Naasing a Mangpasakit Babaen iti Sao: Agsaoda kadagiti mangpasakit ken mangibabain iti biktimada, babaen man iti panangbirngas, pananginsulto, wenno kanayon a nakaro a panangsuron.

◼ Dagiti Naasing a Mangdadael iti Relasion: Padpadaksenda ti biktimada. Daytoy ti kababalin a nangnangruna dagiti naasing a babbai.

◼ Dagiti Biktima nga Agibales: Dagitoy dagiti biktima nga agbalin met a naasing. Siempre, saan a nainkalintegan nga agasingda gapu ta naasinganda; dayta laeng ti makagapu no apay a nagbalinda a naasing.

[Credit Line]

Nakaibasaranna: Take Action Against Bullying, da Gesele Lajoie, Alyson McLellan, ken Cindi Seddon