Panangmatmat iti Lubong

Ti Positibo a Panangmatmat Mangpaunday iti Biag

Iti nabiit pay a nairingpas a panagadal, naammuan a dagiti lallakay ken babbaket a mas positibo ti panangmatmatda iti biag ken panaglakay ket “nagbiag iti 7.5 a tawen a naun-unday ngem kadagiti saan unay a positibo ti panangmatmatda” kuna ti periodiko a naipablaak iti Journal of Personality and Social Psychology. Adda dua a banag a napaneknekan ti nasurok a 23 a tawen a panagadal iti kabibiag ti 660 a tattao nga agtawen iti 50 agpangato: Ti negatibo a panangmatmat iti panaglakay ket “mabalin a mangpaababa iti biag,” ket “mabalin a mangpaunday iti biag” ti positibo a panangmatmat. Kinapudnona, dagiti positibo a panangmatmat ket mabalin nga ad-adda a makatulong iti iyuunday ti biag ngem kadagiti banag a kas iti nababa a kolesterol ti dara ken kalkalainganna a presion ti dara, sigun iti report. Nagngudo ti panagadal babaen ti panangparegtana iti kaaduan iti kagimongan a mas positibo koma ti panangmatmatda kadagiti lallakay ken babbaket, babaen ti panangiraman kadakuada iti nadumaduma nga aramid. Kasta met a “saan unay nga ipaganetget dagiti pagdaksan ti panaglakay,” a masansan nga akseptaren ti tattao​—a dida mapupuotan​—a makadangran kadakuada a mismo.

 Dagiti Makapapatay a Supot

Iti intero a lubong, mapattapatta nga iti kada tawen, nasurok a 100,000 a mamalia, tumatayab, ken ikan ti matay gapu ta nakakaan wenno nalungnguopanda kadagiti naibelleng a plastik a supot. Idiay laengen Australia, agus-usar dagiti makitienda iti 6.9 a bilion a plastik a supot iti kada tawen, maysa a promedio a 360 a supot para iti tunggal makitienda. Kadagitoy, mapattapatta a 25 a milion a supot a plastik ti maibasura. Impadamag ti Sunday Telegraph ti Sydney idi arinunos ti 2002 a tapno maksayan ti bilang dagiti matmatay nga animal, sukatanen dagiti supermarket idiay Australia ti kadawyan a supot a plastik iti supot a marunot. Nupay dagiti baro a supot ket kasla plastik no kitaen ken iggaman, naaramid dagitoy manipud iti gawgaw ti kamoteng kahoy ken marunot iti las-ud ti tallo a bulan. “Dagitoy ti kaunaan a nasarakanmi ditoy Australia a marunaw ken nalaka ti presioda no idilig kadagiti kadawyan a supot a plastik,” kuna ni Paul Shenston, tserman ti grupo a Planet Ark a maseknan iti aglawlaw ken manggutgutugot kadagiti politiko ken tattao nga addaan dakkel nga impluensia tapno maitungpal ti kalatda. Sigun iti nabiit pay a surbey, “81 a porsiento kadagiti makitienda ti ‘talaga nga umanamong’ a rumbeng a mausar dagiti supot a marunot.”

Aspirin ken Dagiti Naopera ti Nakaro a Sakit ti Pusoda

“Dakkel ti maitulong ti panangpatomar iti aspirin kadagiti pasiente iti damo nga 48 nga oras kalpasan a naopera ti nakaro a sakit ti pusoda tapno maksayan ti risgo a matayda ken tumaud ti nakaro a komplikasion a mangapektar iti puso, utek, bato, ken bagisda.” Dayta ti natakuatan ti panagadal a naipadamag iti The New York Times. Bimmassit iti 67 a porsiento dagiti natay kadagiti napatomar iti aspirin ngem kadagiti di napatomar. Nakissayan iti 50 a porsiento ti bilang dagiti naistrok ken naatake iti puso, 74 a porsiento kadagiti adda sakit ti batoda, ken 62 a porsiento kadagiti nakaro ti komplikasion ti bagisda. Ngem nupay nagduduma ti kasasaad ti tattao a nausig iti panagadal, naeksamen ti 5,065 a pasiente a naagasan iti 70 nga ospital iti 17 a pagilian. Iti napalabas, kaaduanna a di palubosan dagiti siruhano nga agtomar dagiti pasiente iti aspirin iti sumagmamano nga aldaw sakbay wenno kalpasan la unay ti operasion di la ket ta pakaruenna ti panagpadara. Nupay kasta, sigun iti panagadal, talaga a manmano ti nagpadara kadagiti pasiente a napatomar iti aspirin kalpasan unay ti operasion ken umdasen ti bassit a dosis​—kas iti aspirin a maipatomar iti maladaga. Maipagarup a ti panangyaplikar kadagitoy a natakuatan ket mabalin a mangsalbar iti agarup 27,000 a biag iti intero a lubong iti kada tawen.

Napateg ti Pannaturog iti Panagsursuro Kadagiti Baro a Kasiguan

Napateg ti nargaan a pannaturog kalpasan unay ti panagsursuro iti baro a kasiguan tapno mataginayon dagitoy, sigun kadagiti sientista. Nupay nabayagen nga ammoda a ti umdas a pannaturog ket napateg iti panangikabesa kadagiti kinapudno ken dadduma pay nga impormasion, agduaduada pay laeng idi no kasano a ti pannaturog ket apektaranna dagiti kasiguan, a pakausaran ti sabali a paset ti utek. Sigun kadagiti baro a panagadal idiay Alemania ken Estados Unidos, nupay napateg ti pannaturog tapno maipasagepsep a naimbag iti utek dagitoy baro a nasursuro a paglaingan, masapul a maturog ti maysa a tao “iti las-ud ti masnup a tiempo,” sigun iti pagiwarnak a Proceedings of the National Academy of Sciences. Dagiti tattao a naisuro iti baro a kasiguan iti rabii ken nasubok manen kalpasan ti agpatnag a pannaturogda ket nasaysayaat nga amang ti naaramidanda ngem kadagiti nasanay iti agsapa ken nasubok 12 nga oras kalpasanna, sakbay a naturogda.

“Dinan Kayat ti Makimiembro iti Iglesia Katolika”

Idiay Italia, ti nabuniagan a Katoliko a “dinan kayat ti makimiembro iti Iglesia Katolika” ket mabalin itan nga ipaikkatna ti naganna iti rekord ti simbaan, kuna ti periodiko nga Il Sole-24 Ore. Saan idi a napatgan dagiti kiddaw a maikkat ti nagan ti maysa a tao iti rekord dagiti nabuniagan gapu ta “katupag dayta ti panangdadael ‘kadagiti pangtuntonan’ iti historia ti Iglesia.” Ngem kalpasan a nagkiddaw ti adu a tattao a maikkat ti naganda iti rekord ti simbaan, impalubos ti garantisador ti Safeguard of Personal Information a mabalbaliwan ti rekord dagiti nabuniagan iti parokia babaen ti surat a “Dinan kayat ti makimiembro iti Iglesia Katolika.” Kiniddaw ti garantisador kadagiti papadi iti parokia a patganda ti kiddaw ti di kumurang a tallo kadagiti dati a miembroda.

Umadu ti Kasapulan a Balay Gapu Kadagiti Nasinasina a Pamilia

Iti internasional a panagadal nga indauluan ni Dr. Jianguo Liu iti Michigan State University, E.U.A., natakuatan nga uray kadagiti pagilian a bumasbassit ti populasionda, umad-adu dagiti sangakabbalayan bayat a sumina dagiti miembro ti pamilia ken mangbuangay ti annak iti bukodda a sangakabbalayan. Bayat nga umad-adu ti maaramid a balay a pagnaedan ti isu met la a bilang ti tattao, kellaat nga umadu dagiti di naiplano a pasdek kadagiti siudad ken umad-adu ti madadael a dati a pagnanaedan dagiti animal. “Kas pagarigan, ti balay nga addaan iti tallo a siled ket agusar iti isu met la a kalawa ti daga ken kaadu ti materiales a pagbangon ken isu met la a kaadu ti fuel a pagpapudot uray no dua wenno uppat la a tattao ti agnanaed iti dayta,” kuna ti New Scientist. Ipakpakauna dagiti managsirarak a no agtultuloy ti agdama a kasasaad, addanto kanayonan a 233 a milion a sangakabbalayan inton 2015.

Dagiti Babbalasitang nga Inna

Idiay Mexico, ti porsiento dagiti agsikog nga agtawen iti nagbaetan ti 10 ken 19 ket “immadu iti 50 a porsiento iti napalabas a tallo a dekada,” kuna ti magasin a Cambio ti Mexico City. Napasamak daytoy nga iyaadu nupay adda dagiti programa a panagplano ti pamilia ken kurso a panangisuro iti sekso kadagiti pangpubliko nga eskuelaan. Ti panagadal dagiti autoridad a mangas-asikaso iti salun-at ti mangipalgak nga “ub-ubing dagiti agtutubo nga agsigarilio, uminum iti arak, wenno agdroga, ket mamimpat a daras nga ad-adda a makidennada.” Kanayonanna, 30 a porsiento kadagiti babbalasitang nga inna ti maaddaan iti di naiplano a maikadua nga anakda iti las-ud ti tawen a panangipasngayda ti inauna, ket iti las-ud ti dua a tawen, 50 a porsiento ti agsikog iti maikadua nga anak. Ti mainayon pay kadagiti problema a nainaig iti panagsikog dagiti babbalasitang ken ubbing a babbai ket 60 a porsiento kadagitoy ti kapilitan a mangpadakkel iti annakda nga awan ti suporta ti ama ti ubing.

Panangdadael ti Asido

Agpegpeggad a madadael ti dandani 65 a porsiento kadagiti libro ken dokumento a naipablaak iti nagbaetan ti 1875 ken 1960 a naidulin iti National Library idiay Paris, kuna ti periodiko a Le Monde. Gapu iti kaadda ti sulfuric acid, in-inut a madaddadael daytoy naisurat a tawid, kumarandikang ken nalaka a mapigis dagiti panid. Iti kada tawen, ik-ikkaten dagiti kameng ti National Library ti asido ti agarup 20,000 a libro. Aggastoda iti nagbaetan ti $7 ken $8 iti kada libro. Sipud idi dekada 1980, kaaduan a libro ket nayimprentan iti papel nga awanan iti asido.

Nabuniagan Ngem Dida An-annuroten ti Relihionda

“Ti Espania ket nasion pay laeng dagiti nabuniagan [a Katoliko], ngem iti kada tawen, bumasbassit dagiti mangan-annurot iti pammatida,” kuna ti Espaniol a periodiko nga El País. Kabayatan ti diktador a panagturay ni Heneral Franco, “ti Katoliko ti nagbalin nga opisial a relihion ti Pagilian, sa napawilan ken naidadanes ti amin a sabsabali pay a relihion. Maysa idi nga obligasion ti Dinomingo a pannakimisa kadagiti bario, ket dagidiay nakaitured a nangsupring iti kasta a bilin ti iglesia ti napagmulta wenno nadusa,” kuna ti periodiko. Kadagitoy nga aldaw, dakkelen ti namalbaliwan ti kasasaad. Sigun iti surbey ti Center for Sociological Investigation (CIS iti Espaniol), 18.5 a porsiento laeng kadagiti Kastila ti kanayon a makimisa. “Nakalasat ti Iglesia Katolika manipud iti naagum a pannakitinnulongna idi gerra [sibil] ken diktadura ni Franco, ngem ipakita ti surbey ti CIS a nagrigaten a balbaliwan ti kumapkapuy a kasasaadna,” kuna ti El País.