Ti Agbaliwbaliw a Kita ti Uso

MADLAWTAY man wenno saan, uray kaskasano impluensiaan ti uso ti inaldaw nga isuottayo. Inton agangay, ti nabileg nga impluensia ti uso ti mangikeddengen iti magatang a kawes.

Naguso idi uray pay dagiti kawes a ditay kayat itan. Kas pagarigan, nagbalin a kalatakan nga uso ti kamisadentro ken kurbata dagiti lallaki idi napalabas a maysa a siglo. Nagbalin met a manayon nga estilo ti sueter ti babai idi dekada 1920.

Adda dua a kangrunaan a tarigagay a mangim-impluensia iti industria ti uso​—ti tarigagay a makibagay ken maaddaan iti baro. Dandani amin kayatna ti agisuot iti baro. Isu a no dadduma, gumatangtayo iti kawes gapu ta kayattayo ti sabali, saan a gapu ta narunoten ti daan a kawestayo. Maigiddato iti dayta, ditay kayat ti paudi iti uso, isu a gumatangtayo kadagiti kawes a kapada ti moda nga us-usaren ti kakaduatayo. Sinigsiglon a pagpagustuan​—ken no maminsan gunggundawayan​—ti industria ti kawes dagitoy a tarigagay a makibagay ken maaddaan iti baro.

Ti Ababa a Pakasaritaanna

Tapno mapartuat ti maysa nga estilo, adda lima a kangrunaan nga elemento nga us-usaren dagiti diseniador: kolor, korte, uyaoy, tela, ken ti pannakaibagay dagiti linia (wenno dagiti padron iti tela) iti bagi ti tao. Kadagiti lima a benneg, immadun ti pagpilian dagiti diseniador ken dumadait bayat ti panaglabas ti adu a tawen. Kas pagarigan, iti kadaanan nga Egipto, dagiti saragasag a lienso a naaramid sadiay ti kasayaatan idi a lupot a magun-odan, ket maibagay unay dayta iti nabara a paniempo. Ngem gapu ta narigat a tinaan ti lienso, gagangay a maymaysa ti kolorna​—nakapurpuraw. Nupay kasta, dagiti Egipcio a diseniador ti uso kinarenkenda ti tela tapno napintas ti uyaoy ken korte ti kawes. Dayta ti gapuna a rimsua ti maysa kadagiti kabayagan nga estilo iti lubong.

Ngem idi umuna a siglo K.P., addan dagiti magatang a baro a lupot ken kolor. Nagangkat dagiti babaknang a Romano iti seda manipud China wenno India, nupay kasla balitok ti kangina ti inabel a seda gapu iti gasto ti panagibiahe. Ti natinaan a delana a naggapu iti Tiro ti sabali pay nga uso idi a lupot. Ti maysa a libra dayta a lupot ket aggatad iti 1,000 a denario. Daytat’ tallo a tawen a sueldo ti gagangay a trabahador. Gapu kadagiti baro a tina ken lupot, nagisuot dagiti babaknang a babbai a Romano iti atiddog a makinruar a balabal a naaramid iti asul a sag-ut ti kapas a naggapu idiay India wenno nalabit ti amarilio a seda a naggapu idiay China.

Nupay pasaray rumsua dagiti baro nga estilo, kadagiti napalabas a panawen, mabalin nga uso latta ti nangina a kawes inggat’ tungpal biag. In-inut ti panagbalbaliwna ket kadawyan a dagiti laeng natatan-ok ti agisuot iti dayta. Ngem idi dimteng ti industrial a rebolusion, dagiti kadawyan a tattao ti ad-addan a naimpluensiaan iti uso.

Bayat ti maika-19 a siglo, rimsua dagiti industria a nangpataud iti kawes nga agpaay kadagiti  nabaknang ken napanglaw. Immadu dagiti inabel ti makina a naaramid iti kapas ken delana, isu a limmaka ti presio dagiti lupot. Nalaklakan dagiti mapataud a kawes gapu ta adun ti makina a pagdait. Ad-adun dagiti kolor a pagpilian ta addan dagiti baro a sintetiko a tina.

Ti panagbalbaliw ti kagimongan ken teknolohia ti dakdakkel pay a nangimpluensia iti panagkawkawes dagiti ordinario a tattao. Idiay Makinlaud a Europa ken Amianan nga America, ad-adu ti kuarta a gastuen dagiti tattao. Idi dekada 1850, naipablaak ti adu a magasin dagiti babbai. Di nagbayag, nangrugin nga aglako dagiti department store kadagiti nadaiten a kawes nga agpaay iti nadumaduma a rukod ti pammagi. Kasta met nga idi maika-19 a siglo, rinugian ni Charles Frederick Worth nga ipabuya dagiti uso. Nangtangdan kadagiti modelo nga agipabuya iti moda tapno allukoyenna dagiti manamnama a gumatang.

Idi maika-20 a siglo, ad-adun ti mapataud a kita ti lupot ta addan dagiti sintetiko a sag-ut, a kas iti rayon, naylon, ken polyester. Babaen iti computer, nalaklakan ti agpartuat kadagiti baro nga estilo. Ket gapu iti globalisasion, dandani aggigiddanen ti panagparang dagiti baro nga uso idiay Tokyo, New York, Paris, ken São Paulo. Kabayatanna, nakasaraken dagiti diseniador ken agpatpataud kadagiti baro a pamay-an ti panangyanunsio iti adu a produktoda.

Itatta, dagiti agtutubo, imbes a dagiti babaknang, ti kapasnekanen a sumursurot iti uso. Minilion kadakuada ti gumatang kadagiti baro a kawes iti kada bulan, ket iti kada tawen, ginasut a bilion a doliar a gatad ti lupot ti mapastrek ti negosio. * Ngem adda aya dagiti nalmeng a palab-ogna?

[Footnote]

[Kahon/Dagiti Ladawan 4, 5]

Dagiti Nangirugi iti Uso

Sinigsiglon a dagiti ari ken natatan-ok a tattao ti nangirugi kadagiti pagtuladan a panagkawkawes. Idi maika-17 a siglo, inkeddeng ni Ari Louis XIII iti Francia ti agpeluka tapno maabbongan ti kinakalbona. Idi agangay, nagpakalbo dagiti natan-ok a lallaki a taga Europa tapno agpelukada. Pimmaut dayta a moda iti nasurok a maysa a siglo.

Idi maika-19 a siglo, impablaak ti adu a magasin para kadagiti babbai ti uso ken nangted pay kadagiti nalaka a padron tapno makaaramid dagiti babbai iti bukodda a kawes. Idi maika-20 a siglo, bayat a limmatak dagiti sine ken telebision, nagbalin dagiti artista nga internasional nga idolo, ket isuda ti nangirugi kadagiti uso. Nagiruar met dagiti nalatak a musiko kadagiti karkarna a moda, a dagus a tinulad dagiti agtutubo. Itatta, kasla awan ti nagbalbaliw. Nagsayaat ti panangusar dagiti agan-anunsio kadagiti pabuya ti uso, napipintas a magasin, billboard, displey iti tawa dagiti paglakuan, ken anunsio iti telebision tapno adu ti maawis a gumatang kadagiti baro a kawes.

[Ladawan]

Ni Ari Louis XIII

[Credit Line]

Manipud iti libro a The Historian’s History of the World

[Ladawan iti panid 4]

Daytoy kadaanan a lienso a kawes ti nagkauna nga Egipcio ti maysa kadagiti kabayagan nga uso iti lubong

[Credit Line]

Naretrato babaen ti pammalubos ti British Museum

[Ladawan iti panid 4]

Idiay kadaanan a Roma, nagusar dagiti babbai iti stola

[Credit Line]

Manipud iti libro a Historia del Traje, 1917

 [Ladawan iti panid 4, 5]

Nagpaut ti kimono sipud idi agarup 650 K.P.

[Credit Line]

Manipud iti periodiko a La Ilustración Artística, Tomo X, 1891

[Ladawan iti panid 5]

Kadagiti napalabas a panawen, mabalin nga uso latta ti nangina a kawes inggat’ tungpal biag

[Credit Line]

EclectiCollections

[Ladawan iti panid 5]

Ti industrial a rebolusion pinagbalinna dagiti ordinario a tattao nga ad-adda a managtulad iti uso

[Credit Line]

EclectiCollections