Agimtuod Dagiti Agtutubo . . .

Rumbeng Aya nga Agpatatoak?

“Napintas ti dadduma a tato. Makaallukoyda unay.”​—Jalene. *

“Dua a tawen idi nga inar-arapaapko ti damo a panagpatatok.”​—Michelle.

ITI sadinoman, kasla nagadu ti agpatato. Adu a kumakanta iti rock, atleta, modelo iti uso, ken artista ti mangipagpannakkel kadagiti tatoda. Timmulad ti adu a tin-edyer, ket ipasindayagda dagiti tatoda kadagiti abaga, ima, siket, ken lipaylipayda. Ikalintegan ni Andrew: “Uso dagiti tato. Sika a mismo ti mangngeddeng no agpatatoka wenno saan.”

Kuna ti World Book Encyclopedia: “Ti panagpatato ket permanente a panangdisenio iti bagi. Maaramid dayta babaen ti panangtudok iti kudil kadagiti natadem a tudok, tulang, wenno dagum a naisawsaw kadagiti tina nga addaan iti natural a kolor.”

Nupay narigat nga ammuen ti eksakto a bilangda, mapattapatta a 25 a porsiento kadagiti amin nga agtawen iti 15 agingga iti 25 ti nagpatato idiay Estados Unidos. Kuna ni Sandy: “Nakaad-adu ti agpatato.” Apay a makaay-ayo unay iti dadduma nga agtutubo ti agpatato?

Apay a Nakalatlatak?

Para iti dadduma, ti tato ket maysa a pamay-an a panangipasindayag iti kinaromantiko. Kuna ni Michelle: “Iti lipaylipay ni manongko, adda nagan ti babai a masansan idi a kadeytna.” Ania ti problema? “Saannan nga idedeyt.” Sigun iti magasin a Teen, “pattapattaen dagiti doktor a nasurok a 30 a porsiento kadagiti amin a nagpaikkat iti tato ket babbalasitang a kayatda nga ipaikkat ti nagan dagiti dati a kaayan-ayatda.”

Para iti dadduma nga agtutubo, napintas nga arte dagiti tato. Matmatan dayta ti dadduma kas simbolo ti panagwaywayas. “Kontroladok ti biagko,” kinuna ni Josie, sana kinuna a ti panagpatato ti “kapatgan pay laeng nga inkeddengna iti biagna.” Gapu iti panagpatato, mabalin nga ageksperimento ti dadduma nga agtutubo​—tapno mariknada a maikeddengda no ania ti kayatda a langa.  Mabalin met nga agserbi dagiti tato a simbolo ti iyaalsa wenno naiduma nga estilo ti panagbiag. Gapuna, dadduma a tato ket addaan iti naalas a sasao ken drowing wenno makagargari nga islogan.

Ngem mabalin a kayat laeng ti kaaduan nga agtutubo ti sumurot iti uso. Ngem rumbeng kadi nga agpatatoka met gapu ta uso dayta?

Ti Kadaanan nga Arte ti Panagpatato

Saan a kabbaro ti panagpatato. Adda nakita a tato dagiti mummy idiay Egipto ken Libya a nalawag a nagbiag ginasgasut a tawenen sakbay ti panawen ni Kristo. Idiay Abagatan nga America, adda met dagiti nasarakan a mummy nga addaan iti tato. Adu kadagiti rebulto nga addaan iti tato ti direkta a nainaig iti panagdayaw kadagiti pagano a didios. Sigun iti managsirarak a ni Steve Gilbert, “ti kadaanan a naammuan a tato a mangiladawan iti maysa a banag, imbes a maysa laeng a padron nga awan ti iladawanna, ti mangirepresentar iti dios a ni Bes. Iti mitolohia ti Egipto, ni Bes ti nagaramugam a dios ti aglablabes a panagragragsak.”

Makapainteres ta imparit ti Mosaiko a Linteg nga agpatato ti ili ti Dios. Kinuna ti Levitico 19:28: “Dikay sugatsugaten ti lasagyo gapu iti pimmusay a kararua, ket dikay mangikabil iti marka a tato iti bagbagiyo. Siak ni Jehova.” Dagiti pagano a managdaydayaw a kas kadagiti Egipcio nagpatatoda iti nagnagan wenno simbolo ti didiosenda kadagiti barukong wenno takiagda. Babaen ti panagtulnog dagiti Israelita iti panangiparit ni Jehova iti panangikabilda iti marka a tato, nagbalinda a naiduma manipud iti dadduma a nasion.​—Deuteronomio 14:1, 2.

Nupay dagiti Kristiano ita ket awandan iti sidong ti Mosaiko a Linteg, mamagpanunot ti panangiparitna iti panagpatato. (Efeso 2:15; Colosas 2:14, 15) No maysaka a Kristiano, sigurado a dimo kayat a markaan ti bagim​—uray temporario laeng​—iti banag a kaasping ti mangipalagip  iti paganismo wenno palso a panagdayaw.​—2 Corinto 6:15-18.

Dagiti Pagdaksanna iti Salun-at

Rumbeng a panunotem met dagiti epektona iti salun-atmo. Kastoy ti kinuna ni Dr. Robert Tomsick, nga associate professor ti dermatology: “Sugsugatem ti kudil ken tudtudokam dayta iti tina. Uray no narabaw laeng ti matudok, kada sugatam ti kudil, adda peggad a maimpeksionka iti bakteria wenno virus. Patiek a kaaduanna, napeggad ti [panagpatato].” Intuloy a kinuna ni Dr. Tomsick: “Apaman a natudokanen iti tina, uray no saan a naimpeksion, kanayon nga adda posibilidadna a maaddaanka iti allergy, umbal ti kudilmo, ken dagiti epektona a mangpalabaga, mangpaebbal, mangpakeggang, ken mangpagagatel iti kudil.”

Nupay nairanta a permanente dagiti tato, napadas ti nadumaduma a pamay-an a pangikkat kadagitoy: Panangikkat babaen ti laser (pananguram iti tato), panangopera (panangikkat iti paset ti kudil nga addaan iti tato), panangradrad iti kudil (panangliha iti kudil babaen ti barut a bras tapno maikkat ti paset ti kudil a maawagan iti epidermis ken dermis), panangradrad iti asin (ti kudil nga addaan iti tato ket mayuper iti asin), ken panangpapiglat (panangikkat iti tato babaen ti acid solution ken panangpapiglat iti nakamarkaanna). Nangina ken mabalin a naut-ot dagitoy a pamay-an. “Naut-ut-ot ti agpaikkat iti tato babaen ti laser ngem iti agpatato,” kuna ti magasin a Teen.

Ania ti Makuna ti Dadduma?

Panunotem met a naimbag no ania ti makuna ti dadduma no agpatatoka agsipud ta adu ti di umananong iti dayta. (1 Corinto 10:29-33) Nakapanunot a nagpatato ti balasitang a taga Taiwan a ni Li idi agtawen iti 16. Ita, agtawenen iti 21 ken agop-opisinan. “Madanaganak no mingmingan dagiti kaopisinaak ti tatok,” admitiren ni Li. Kinuna ti Britano a mangtamtaming iti salun-at ti isip a ni Theodore Dalrymple a para iti adu a tattao, dagiti tato ti “masansan a makita a pagilasinan a ti maysa a lalaki . . . ket miembro ti nauyong, naranggas, di mannakipulapol, ken karkarna a grupo dagiti kriminal.”

Kasta met laeng ti naikomento ti maysa nga artikulo iti magasin nga American Demographics: “Nalawag a pampanunoten ti kaaduan nga Americano a peligroso ti maaddaan iti makita a tato iti bagi. Umanamong ti 85 a porsiento [kadagiti agtutubo] iti sasao a ‘rumbeng a maamiris dagiti tattao nga addaan kadagiti makita a tato . . . a daytoy a panangipasimudaag ti maysa a tao iti personalidadna ket mabalin a mangparnuay kadagiti lapped iti karera wenno personal a relasionda.’”

Panunotem met no ti panagpatatom ti mangparang-ay wenno mangumsi iti Kinakristianom. Mabalin ngata a ‘pakaitibkolan’ ti sabsabali? (2 Corinto 6:3) Pudno, dadduma nga agtutubo ti nagpatato kadagiti nalmeng a paset ti bagida. Mabalin a di ammo uray ti dadakkelda dagitoy nalmeng a tato. Ngem agannadka! Ti kellaat a panagpadoktor wenno uray ti panagdigus laeng idiay eskuelaan ti mabalin a mangipalgak iti palimedmo! Nasaysayaat laengen nga ‘agbiagtayo a mapagtalkan iti amin a bambanag,’ ken liklikantayo ti minamaag a panangallilaw.​—Hebreo 13:18.

Kas iti amin nga uso, dagiti tato ket mabalin nga aglabas nga uso iti panaglabas ti tiempo. Kinapudnona, adda kadi aniaman a kawes​—pantalon man, t-shirt, bestida, wenno sapatos​—​a kaay-ayom nga isuot iti intero a panagbiagmo? Siempre awan! Agbaliwbaliw dagiti estilo, tabas, ken maris. Ngem saan a kas iti kawes, narigat nga ikkaten dagiti tato. Malaksid iti dayta, ti uso kenka idi agtawenka iti 16 ket nalabit saanmon a magustuan inton agtawenka iti 30.

Adu ti nagbabawi idi permanente a binalbaliwanda iti langada. “Nagpatatoak sakbay a naam-ammok ni Jehova,” kinuna ni Amy. “Ikagkagumaak a kaluban dayta. No naiparna a makita ti dadduma a kakongregasionak, mababainak.” Ania ti masursurom? Agpanunotka pay nga umuna sakbay nga agpatatoka. Dika agaramid iti desision a mabalin a pagbabawyam inton agangay.

[Footnote]

[Ladawan iti panid 26]

Dagiti tato ket masansan a nainaig kadagiti rebelioso nga estilo ti panagbiag

[Ladawan iti panid 26]

Inton agangay, adu ti agbabawi a nagpatatoda

[Ladawan iti panid 27]

Agpanunotka pay nga umuna sakbay nga agpatatoka