Siensia ti Relihionko Idi

KAS INSALAYSAY NI KENNETH TANAKA

“TI KINAPUDNO wayawayaannakayto.” Dagita a sasao, iti maysa kadagiti simbolo ti California Institute of Technology (Caltech), ti nangparegta kaniak tapno lalaingek ti agadal iti siensia. Ti panageskuelak sadiay idi 1974 ti nangisagana kaniak nga agbalin a sientista iti tay-ak ti panagsukisok. Kalpasan a nairingpasko ti bachelor’s ken master’s degree iti geolohia, intuloyko ti nageskuela idiay University of California sadi Santa Barbara.

Bayat a rumangrang-ayak kas maysa a sientista, dakkel ti namalbaliwan dagiti naespirituan a panangmatmatko ken prinsipiok. Nupay nakullaapan ti panamatik iti Dios gapu iti pannakasanayko iti teoria ti ebolusion, napilitanak a mangbalbaliw kadagiti panangmatmatko idi agangay. Kasano a nagbalin a napasnek a managdaydayaw iti Dios ti maysa a managsukisok a geologo a kas kaniak? Palubosandak a mangilawlawag.

Ubing nga Agamanga iti Uniberso

Ubingak pay idi naginteresak iti siensia. Kas maysa nga ubing a dumakdakkel idiay Seattle, Washington, E.U.A., kasta unay ti panangparegta kaniak dagiti dadakkelko a lalaingek ti agadal. Kaay-ayok ti agbasa maipapan iti uniberso​—dagiti pakabuklan ti banag ken biag, dagiti kangrunaan a puersa, espasio, tiempo, ken ti teoria ti relativity. Idi agarup walo ti tawenko, nadlaw idiay eskuelaan ti panaginteresko iti siensia isu a tinudingannak ti pages-eskuelaak a tumabuno iti linawas a sesion a kadua ti maysa a pribado a maestro iti siensia.

Tumabtabunoak idi iti Dinomingo a klase ti ubbing iti kapilia dagiti Baptist tapno makasurotak kadagiti panagpasiar ken panagkamping. Saan nga interesado iti relihion wenno iti Dios ti dadduma a kapamiliak. Idi naadalko ti historia ken dagiti kinaranggas ti relihion, nakonsiensiaak isu nga insardengko  ti makipaset kadagiti aktibidad ti kapiliami. Nagduaduaak metten ti kaadda ti Dios, ta kasla mailawlawag idi ti siensia ti dandani amin a banag.

Panangbalbaliw iti Kurso​—Ad-adu Pay ti Napasamak

Nagaplayak iti kolehio ta kayatko nga adalen ti physics. Ngem idi addaakon iti maudi a tawen ti haiskul, simrekak iti klase iti geolohia. Karaman kadagitoy ti panagpasiar tapno agpaliiw kadagiti naisangsangayan a nagdadakkel a bato ti Washington State. Pinampanunotko, ‘Anian a nagsayaat no paggiddanek ti panagayatko iti aglawlaw ken ti panagayatko iti siensia!’

Isu nga apaman a nagkolehioak, geolohia ti dagus nga insukatko iti asignatura a kangrunaan nga adalek. Dadduma kadagiti tinabunuak a klase ti pakairamanan ti panagadal iti naunday a pakasaritaan ti Daga a nairepresentar ken nairekord kadagiti katuon ti bato ken ti historia ti daga a maammuan babaen kadagiti rekord ti fossil. No maipapan iti rekord dagiti fossil, naisuro kaniak a nagbalbaliw dagiti kita ti parsua. Ti ammok idi ket saan pay a napasingkedan ti ebolusion. Kaskasdi a patiek a ti teoria ti ebolusion ket kasla nainkalintegan a mangilawlawag kadagiti ebidensia a nainaig iti geolohia, nangruna no maisupadi iti nalatak a panamati iti panamarsua. Idi naammuak ti umad-adanin a panagdebate idiay kampus dagiti mamati iti ebolusion ken dagiti creationist, wenno dagidiay mamati iti teoria nga amin a banag ket pinarsua ti Dios manipud iti awan, inkeddengko a diak mapan. Ngamin, nabatad a saan a naaramid ti daga iti kurang a makalawas​—kas iti patien ti dadduma a creationist!

Nupay diak pulos mamati idi iti relihion, dagiti panagpasiarko a mangadal iti geolohia iti makin-abagatan a laud ti Estados Unidos ti nakatignayak a mangbalbaliw kadagiti kapanunotak maipapan iti kaadda ti Dios. No buybuyaek sadiay ti namituen a langit ken naraniag a bulan, mamatiak la ketdi a ti Dios ti nangparsua iti uniberso. Pinasingkedan dagiti astronomo nga adda nangrugian ti uniberso, ngem naamirisko a saan laeng a ti siensia ti makailawlawag no apay a napasamak dayta. Kasla nainkalintegan ngarud ti mamati nga adda nasaririt ken mannakabalin a Namarsua a nangdisenio ken nangpataud iti intero nga unibersotayo.

Panangimapa iti Mars ken Panagimtuod

Idi naturposko ti doctorate degree iti geolohikal a siensia idi 1983, iti edad a 27, agar-aramidakon iti mapa ti geolohia ti Mars para iti U.S. Geological Survey. Sipud idi, pinullon nga artikulo ken mapa ti impablaakko maipapan iti geolohia dagiti planeta para kadagiti sientista ken ordinario a tattao. Iti panagserbik a miembro ti komite a mamalbalakad iti National Aeronautics and Space Administration, timmulongak a nangsuporta kadagiti mision dagiti mapan idiay Mars a lugan iti law-ang. Babaen kadagiti panangsukisokko ken propesional a rebbengek, adu ti naam-ammok a mararaem a sientista a mangad-adal kadagiti planeta manipud iti adu a pagilian, unibersidad, ken institusion iti panagsirarak.

Amin dagita a panagsanay ken kapadasan iti panagsukisok ti in-inut a nangilinteg iti perpekto a panangmatmatko iti siensia idi ubingak pay. Naamirisko a ti siensia ket awanan ken saan a pulos a makaipaay iti sungbat iti amin a saludsod. Naawatak a nangnangruna a saan a makaipaay ti siensia iti manayon a panggep wenno kaipapanan ti biag. Ipakpakauna dagiti agdama a nasientipikuan a panangmatmat a marunawto wenno mapukaw ti uniberso. No mapukawtayto met laeng inton agangay, adda pay ngarud aya serserbi ti itataudtayo?

Panangiplano iti Baro a Kurso

Idi agnanaedak idiay Flagstaff, Arizona idi Setiembre 1981, naam-ammok dagiti Saksi ni Jehova. Immanamongak a makipagadal iti Biblia ta kayatko a paneknekan a palsoda ken uray ti Biblia. Daytoy met ti nakatulong kaniak tapno maammuak met laengen ti agpaypayso a linaon ti Biblia.

Sumagmamano nga oras iti kada lawas a sinukimatko a naimbag dagiti Nainkasuratan a pannursuro. Nasdaawak ta natakuatak nga addaan dagiti panid ti Biblia iti adu a pannakaammo ken nauneg a pannakatarus. Nagustuak a sinukisok ti nasientipikuan a kinaumiso ti Biblia ken ti kaitungpalan ti ginasut a detalyado a padto a napasamak iti rinibribu a tawenen a pakasaritaan ti tao. Nasdaawak a nangnangruna no kasano a ti nagadu a nagtitipon  a padto ti Biblia​—kadagiti libro a Daniel ken Apocalipsis​—ti mangipaay iti napigsa a pangibasaran nga agbibiagtayon “kadagiti maudi nga aldaw.”​—2 Timoteo 3:1.

Idi inadalko ti Biblia, diak impagpagarup a tinuladko ti nagsayaat nga inaramid ti maysa a naglaing a tao. Naammuak idi agangay a ti Biblia ket rinaem ken sinukisok a naimbag ni Sir Isaac Newton, a maibilang a maysa kadagiti katan-okan pay laeng a henio iti siensia. Kas ken ni Newton, inadalko a naimbag dagiti padto iti Daniel ken Apocalipsis a nangipadto kadagiti kangrunaan a historikal a pasamak nga aktual a napasamaken. * Nupay kasta, nalawag nga adda pangatiwak. Ngamin, agbibiagak kabayatan ken kalpasan ti pannakatungpal ti adu a padto a napasamak nanipud idi kaaldawan ni Newton. Natakuatak nga agduduma ken nakaad-adu ti pakayaplikaran dagitoy a padto ken pulos a dida pumaltos ken mailibak. Gapu iti dayta, naammuak a ti intero a Biblia nga insurat ti nasurok nga 40 a tattao iti las-ud ti 1,600 a tawen, ket aglaon iti agtutunos, agkaykaysa, ken makagutugot a mensahe maipapan kadagiti kangrunaan nga isyu a sarsarangten ti sangatauan ken ti masakbayanna.

Nupay kasta, narigat nga iwaksi ti panamatik iti ebolusion. Raraemek idi ti kinapateg ti nasientipikuan nga autoridad a mangsupsuportar iti daytoy a teoria. Ngem natakuatak nga amin a salaysayen ti Biblia maipapan iti lubongtayo ket naan-anay a maitunos kadagiti naammuanen a kinapudno ken saan a mabalusingsing.

Naamirisko a tapno maragpatko ti naan-anay, ken agtutunos a pannakaawat iti nalawa ti saklawenna ken agkakanaig a linaon ti Biblia, saan a mabalin nga ipuerak dagita a pannursuro agraman ti salaysay ti Genesis maipapan iti panamarsua. Naawatak ngarud a ti kakaisuna a nainkalintegan nga aramidek isut’ panangakseptarko a pudno ti intero a Biblia.

Agtultuloy a Panangbirok iti Kinapudno

Kabayatanna, bayat a nakipasetak iti pormal a nasientipikuan a panagsirarak, naawatak a masansan nga akseptaren ken patien ti adu a tattao dagiti teoria, sa mapaneknekan a palso gayam dagitoy inton agangay. Ti maysa a pakarigatan dagiti sientista ket komplikado unay dagiti ad-adalenmi, idinto ta limitado dagiti impormasion ken alikamenmi nga agsirarak. Dayta ti gapuna a nasursurok ti agannad iti panamatik kadagiti di pay napaneknekan a teoria, kasanoman ti kinaannad ti pannakaaramid dagitoy.

Kinaagpaysuanna, adu kadagiti kangrunaan nga aspeto ti natural a lubongtayo ti di mailawlawag ti siensia. Kas pagarigan, apay a dagiti magun-odan a pakabuklan ti biag ken dagiti pisikal a linteg a mangtartarawidwid kadagitoy ket maitutop unay a mangsustiner iti komplikado a proseso ti biag ken ti sistema ti ekolohia? Nupay saan a nakabalan ti siensia a mangipalgak iti Dios, ti naipaltiing a Sao ti Dios ti mangipaay iti nabatad nga ebidensia iti kaadda ken ar-aramidna kas Namarsua. (2 Timoteo 3:16) Babaen daytoy a naespirituan a pannakaammo, mabalintayo nga apresiaren Daydiay nangpataud iti pannakabalin, sirib, ken kinapintas a nabatad a makita iti lubongtayo.

Ad-adda pay nga immirut ti panamatik kadagiti nasientipikuan a kinaumiso ti Biblia idi siaannad a sinukimatko ti nadumaduma a publikasion dagiti Saksi ni Jehova, a pakairamanan dagiti libro a Life​—How Did It Get Here? By Evolution or by Creation? ken ti Is There a Creator Who Cares About You? Usigen dagitoy a publikasion dagiti nauneg a nasientipikuan a topiko ken ilawlawagda a naimbag dagiti agdama a panagsirarak ken konklusion ti adu nga agkakalaing nga eksperto. Ilawlawagda met ti kinaumiso dagiti naammuanen  a nasientipikuan a kinapudno ken ti umiso nga impormasion a nailanad iti Biblia.

Kas pagarigan, ti rekord dagiti fossil ket makita a pumada iti kaaduan nga agsasaruno nga itataud dagiti sibibiag a banag a nailanad iti libro a Genesis. Kanayonanna, ti aldaw ti panamarsua kas naawatan dagiti nagkauna a tattao mabalin a kaipapananna ti naun-unday a periodo, a kas met laeng ti kaipapanan ti sasao a “tiempo” ken “panawen” a maus-usar iti siensia a pangdeskribir iti historia ti daga. No kasta, ti Biblia ket mayataday kadagiti nasientipikuan a nasirarakan. Ipasimudaagna a dagiti aldaw ti panamarsua ket nagpaut iti naunday a tiempo. Saanna met a suportaran ti konklusion ti adu a creationist a 24 oras ti kapaut ti tunggal maysa kadagidiay nga aldaw.

Pammati Kontra Basta Panamati

Kas maysa a sientista, diak magustuan ti basta panamati. Ngem nauneg ti panagraemko iti pammati a natibker ti nakaibasaranna. Ti kasta a mapangnamnamaan a pammati ket nadepinar iti Hebreo 11:1: “Ti pammati isu ti sigurado a panangsegsegga iti bambanag nga in-inanamaen, ti nabatad a parangarang dagiti kinapudno nupay saan a makita.” Ti panagtalek kadagiti kari ti Dios ket naibasar iti naipasdeken a pammaneknek a naipaltiing a Sao ti Dios ti Biblia. Naamirisko a nasken a liklikak dagiti gagangay ngem awan nakaibasaranda a narelihiosuan a doktrina a maikontra kadagiti Kasuratan. Ramanen dagitoy dagiti pannursuro maipapan iti di ipapatay ti kararua, umap-apuy nga impierno, Trinidad ken dadduma pay. Adu kadagita a palso a doktrina ti nagtaud kadagiti kadaanan a pilosopia ken mitolohia wenno iti saan a de kalidad a panangisurat iti Biblia. Ti panangannurot kadagiti palso a sursuro ti makagapu a kaaduan a relihionista ita ti addaan iti ‘nakullaapan a pammati,’ isu nga adu a sientista ti mangtagtagibassit iti relihion.

Maysa kadagiti kangrunaan a rebbengek kas maysa a sientista isut’ panangdepinar, panangidepensa, ken panangirakurak kadagiti nasirarakak. Umasping iti dayta, nagutugotak a mangisuro iti kinapudno ti Biblia iti sabsabali, ta awanen ti sabali a pannakaammo a napatpateg pay. Rinugiak daytoy makagunggona nga aktibidad ken nabautisaranak kas maysa kadagiti Saksi ni Jehova 20 a tawenen ti napalabas. Kalpasanna, idi Setiembre 2000, ninayonak iti agarup 70 nga oras iti kada bulan ti orasko a makipaset iti trabaho a panangasaba. Sipud idin, naaddaanak iti pribilehio a mangyadal iti Biblia iti sangapulo nga interesado a tattao iti kada bulan ket nakitak ti panagbalinda met a napasnek a mannursuro ti Biblia.

Magustuak pay laeng ti agsukisok iti Mars ken iti dadduma a paset iti uniberso babaen “kadagiti mata” ti sopistikado a lugan iti law-ang a naipatayab a mangsukisok kadagiti kaarrubatayo a planeta. Adu a misterio ti agtalinaed a narigat a maawatan ti siensia. Segseggaak ti masakbayan inton ti panagsapul ti tao iti naespirituan ken nasientipikuan a pannakaammo ti mangpennek iti kinausiosotayo ken mangsungbat kadagiti kaunggan a saludsodtayo. Naapresiarko a ti pudno a kaipapanan ti biag ket agpannuray iti umiso a pannakaammo iti Dios ken iti panggepna iti sangatauan, nga isu ti pudno nga anag ti imbaga ni Jesus a naikitikit iti simbolo ti Caltech: “Ti kinapudno wayawayaannakayto.”​—Juan 8:32, King James Version.

[Footnotes]

[Blurb iti panid 19]

“Kasla mailawlawag idi ti siensia ti dandani amin a banag”

[Blurb iti panid 20]

“Ti siensia ket awanan ken saan a pulos a makaipaay iti sungbat iti amin a saludsod”

[Blurb iti panid 21]

“Natakuatak nga addaan dagiti panid ti Biblia iti adu a pannakaammo ken nauneg a pannakatarus”

[Dagiti Mapa iti panid 18]

Mapa ti Mars

[Dagiti Ladawan iti panid 20]

Kas ken ni Newton, nasdaawak kadagiti libro iti Biblia a Daniel ken Apocalipsis

[Credit Line]

University of Florida

[Ladawan iti panid 21]

Iranranudko iti sabsabali ti naadalko iti Biblia

[Picture Credit Lines iti panid 18]

Makinngato a kannigid: Impaay ti USGS Astrogeology Research Program, http://astrogeology.usgs.gov; Mapa ti Mars: National Geographic Society, MOLA Science Team, MSS, JPL, NASA; Rabaw ti Mars: NASA/JPL/Caltech

[Picture Credit Line iti panid 21]

Retrato ti law-ang: J. Hester and P. Scowen (AZ State Univ.), NASA