Ti Piñata​—Kadaanan a Tradision

BABAEN TI MANNURAT TI AGRIINGKAYO! IDIAY MEXICO

AGRARAGSAK dagiti ubbing iti sangakaarrubaan. Nangngegmi dagiti magagaran a timekda a mangipukpukkaw iti: “Dale! Dale! Dale!” (Pang-orem! Pang-orem! Pang-orem!) Timman-awkami iti beranda ket nakitami ti naaramid iti papel a sinan asno a namaris ti pannakaarkosna a nakabitin iti nagbaetan ti dua a kayo. Adda ubing a napiringan ken nagtagipang-or a mangikagkagumaan a mangbuong iti dayta. Agpukpukkaw dagiti agbuybuya tapno paregtaenda. Kamaudiananna, nabuong ti sinan asno, ket naiburais dagiti kendi, prutas, ken ay-ayam. Nagkakatawa ken nagkakaribuso amin nga ubbing a nangpidut iti bingayda. Kasla nakaay-ayat. Adda nangibaga kadakami a maawagan iti piñata ti sinan asno. Iti dadduma a pagilian ti Latin-America ken ditoy Mexico, maysa a tradision ti panangbuong iti piñata kadagiti piesta.

Pinampanunotmi no apay a nakalatlatak ti piñata. Ania ti namunganayanna? Adda aya aniaman a naisangsangayan a kinapateg ti panangbuong iti piñata? Inkeddengmi nga ammuen.

Ti Namunganayan ti Piñata

Adu ti mangipagarup a mabalin a dagiti Tsino ti kaunaan a nagusar iti kaasping ti piñata kas paset ti panangselebrarda iti Baro a Tawen, a pangrugian met ti primavera. Nagaramidda kadagiti sinan baka, ken nuang, a nabalkut iti namaris a papel ken nakargaan iti lima a kita ti bukbukel. Mausar dagiti namaris a pang-or a pangbuong kadagitoy. Mapuoran ti nayarkos a papel sa maurnong ken maidulin ti dapo nga agpaay a suerte kabayatan ti sumaganad a tawen.

Maipagarup nga idi maika-13 a siglo, ti taga Venice a biahero a ni Marco Polo ti nangisangpet idiay Italia iti daytoy a kostumbre a naggapu iti China. Sadiay a nagun-odanna ti agdama a naganna manipud iti Italiano a sao a pignatta, wenno mabuong a banga, ket nakargaan dayta kadagiti singsing, alahas, wenno kendi imbes a bukbukel. Idi agangay, simmaknap dayta a tradision idiay Espania. Nagbalin a kostumbre ti panangbuong iti piñata iti damo a Domingo Paskua. * Kasla idi pangrugian ti maika-16 a siglo nga insangpet dagiti Kastila a misionero ti piñata iti Mexico.

Nupay kasta, mabalin a nasdaaw dagiti misionero (a kas kadakami) a nakaammo nga addaanen dagiti katutubo iti Mexico iti tradision nga umasping iti dayta. Sinelebraran dagiti Aztec ti kasangay ni Huitzilopochtli, ti dios ti init ken gubat, babaen ti panangikabilda iti banga iti templona iti arinunos ti tawen. Naarkosan ti banga kadagiti namaris a dutdot ken napno kadagiti nagbabassit a gameng. Kalpasanna, mabuong babaen iti pang-or, ket dagiti gameng a naiburais ti naidaton iti rebulto a diosda. Nagay-ayam met dagiti Maya iti pinniringan. Dagiti nakipaset  iti dayta ti mangpang-or iti nakabitin a banga.

Kas paset ti pamay-anda a mangkomberte kadagiti Indian, sisisikap nga inusar dagiti Kastila a misionero ti piñata a mangisimbolo iti panangikagumaan ti maysa a Kristiano a mangparmek iti Diablo ken iti basol. Ti tradisional a piñata ket banga a nakaluban iti namaris a papel ken naaramid a sinan bituen a pito ti nabarayubayan a sulina. Irepresentar kano dagiti sulina ti pito a kangrunaan a basol: kinaagum, kinabuklis, kinasadut, kinatangsit, apal, pungtot, ken kinaderrep. Ti panangpang-or ti maysa a tao iti piñata bayat a napiringan ti nangirepresentar iti naan-anay a pammati ken determinasionna a mangparmek iti sulisog wenno kinadakes. Dagiti linaon ti piñata ti premio.

Ti Piñata Ita

Idi agangay, ti piñata ket nagbalin a paset ti piesta dagiti posada * no Krismas ken nagtultuloy agingga ita. (Maus-usar ti sinan bituen a piñata a mangirepresentar iti bituen a nangiwanwan kadagiti astrologo idiay Betlehem.) Maibilang met a nakapatpateg ti panangbuong iti piñata kadagiti panangrambak iti kasangay. Kinapudnona, dagiti piñata ket nagbalin a tradision dagiti Mexicano ta uray la nga ilaklakodan dagitoy iti sabali a pagilian.

Naammuanmi a para iti adu nga umili ti Mexico, awanen ti narelihiosuan a kinapateg  ti piñata ket daytat’ ibilangen ti kaaduan a saan a dakes a pagraragsakan. Kinapudnona, maus-usar dagiti piñata idiay Mexico iti adu a piesta, saan laeng a kadagiti posada wenno kasangay. Adu a kita ti piñata ti mabalin metten a gatangen malaksid kadagiti tradisional a sinan bituen. No dadduma, naaramid dagitoy a sinan animal, sabong, ken bulagaw.

No plano dagiti Kristiano nga iraman ti piñata iti sosial a panagtataripnong, ikabilanganda koma ti konsiensia ti sabsabali. (1 Corinto 10:31-33) Ti kangrunaan koma a pakaseknanda ket, no kasano ti panangmatmat dagiti kailianda iti dayta, saan a no ania ti kaipapanan dayta a kaugalian ginasut a tawenen ti napalabas. Nalawag a mabalin nga agduduma ti opinion ti tattao iti nadumaduma a lugar. Gapuna, nainsiriban a saan koma a mapagbalin a dakkel nga isyu dagita a banag. Kuna ti Biblia: “Tunggal maysa itultuloyna koma a sapulen, saan a ti bukodna a pagsayaatan, no di ket ti pagsayaatan ti sabali a tao.”​—1 Corinto 10:24.

[Footnotes]

[Ladawan iti panid 23]

No planom nga iraman ti piñata kadagiti sosial a panagtataripnong, ikabilangam ti konsiensia ti sabsabali

[Ladawan iti panid 23]

Nagduduma ti sukog, kadakkel, ken kabassit dagiti piñata