Pakasuotan ti Pammati

BABAEN ITI MANNURAT TI AGRIINGKAYO! IDIAY GREAT BRITAIN

TI Richmond ket napintas nga ili iti North Yorkshire, England. Ti kastiliona a naibangon kalpasan la unay a pinarmek ti Normandy idi 1066 ket mangipaay iti nagpintas a buya iti ballasiw ti kapatagan ti karayan Swale, nga agturong iti Yorkshire Dales National Park.

Impadamag ti maysa a programa iti telebision a The Richmond Sixteen ti napateg a paset ti moderno a pakasaritaan ti kastilio​—ti nagtungpalan ti 16 a nagkedked nga agsoldado gapu iti konsiensiada a naibalud bayat ti Gubat Sangalubongan I. Ania ti napasamak kadakuada?

Kapilitan a Panagparehistro

Kalpasan ti panangideklara ti Britania iti gubat idi 1914, natignay ti agarup 2.5 a milion a lallaki nga agsoldado para iti puersa militarna. Ngem gapu ta umad-adu ti matmatay, ken mabigbigda a saan nga agpatingga a dagus ti gubat kas inkari dagiti politiko, “inkapilitan idi ti panagrehistro, imbes a makiddaw,” kuna ti historiador iti gubat a ni Alan Lloyd. Isu nga iti damo unay iti pakasaritaan ti Britania, idi Marso 1916, inkapilitan nga agparehistro dagiti babbaro kas soldado .

Naipasdek ti dua a ribu a pangukoman a mangbista kadagiti panagapelar, ngem manmano, no adda man, ti naan-anay a maipuera nga agsoldado kadagidiay agkedked gapu iti konsiensiada. Kaaduan nga agkedked nga agsoldado gapu iti konsiensiada ti mabilin a makikadua iti di makirupak a bunggoy, a naipasdek a tumulong iti gubat. Kaskasdi a naibilang a nairehistro dagidiay agkedked a makikadua ket madusada iti korte militar. Namaltrato ken naibaludda, kaaduanna, kadagiti narigat ti kasasaadda ken nailet a selda.

Ti Richmond Sixteen

Nairaman iti Richmond Sixteen ti lima nga International Bible Students, kas pangawag idi kadagiti Saksi ni Jehova. Limapulo a tawen kalpasanna, nagsurat ni Herbert Senior, a nagbalin nga Estudiante iti Biblia idi 1905 idi agedad iti 15: “Naibaludkami kadagiti selda a nakarkaro pay ngem kadagiti bartolina. Nalabit adun a tawen a di nausar dagitoy isu a dua agingga iti tallo a pulgada ti basura iti suelo.” Nabiit pay a naipakita iti publiko dagiti kimmupas ken mabasa pay laeng a surat ken drowing dagiti balud kadagiti napinturaan a diding ti selda. Adda dagiti nagan, mensahe, ken ladawan dagiti inay-ayatda, agraman dagiti ebkas ti pammatida.

Nagsurat ti maysa a balud: “Matayak laengen gapu iti panangsalimetmet iti prinsipio ngem ti matayak nga awanan iti prinsipio.” Adu a mensahe ti mangdakamat ken ni Jesu-Kristo ken dagiti pannursurona. Adda met dagiti nagpintas ti pannakaidrowingna a ladawan ti krus ken korona, nga us-usaren idi dagiti International Bible Students Association (IBSA). Malagip ni Herbert Senior nga indrowingna iti diding ti seldana ti “Chart of the Ages” manipud iti katulongan ti panagadal iti Biblia a The Divine Plan of the Ages, ngem di pay nasarakan dayta. Mabalin a kimmupasen a kadua ti dadduma a surat nga adda iti diding ti kangrunaan a bloke dagiti selda wenno iti dadduma pay a selda. Kastoy ti mabasa a naisurat iti sabali pay a selda:  ‘Clarence Hall, Leeds, I.B.S.A. Mayo 29, 1916. Naipan idiay Francia.’

Naipan Idiay Francia​—Sa Naisubli!

Nakaam-amak ti kaadu dagiti matmatay idi iti gubat idiay Francia ken Belgium. Ti sekretario iti gubat a ni Horatio Herbert Kitchener ken ti Britano a Heneral a ni Douglas Haig, kasapulanda unay ti ad-adu pay a tropa, agraman dagiti kasado a lallaki, nga inkapilitan met nga agparehistro idi Mayo 1916. Tapno mapilitan dagiti lallaki a makikadua iti buyot, inkeddeng dagiti mannakabalin a lider iti militar ken politika a dusaenda dagiti agkedked nga agsoldado gapu iti konsiensia. Isu a pinaturonganda iti paltog ti Richmond Sixteen ken ilegal a nailugan dagitoy iti tren, a nakaposas, ken sililimed a naipanda idiay Francia babaen iti nalikaw a dalan. Iti aplaya ti Boulogne, kuna ti magasin a Heritage, “nairaked dagiti lallaki iti poste babaen iti siitan a barut, a dandani kasla nailansadan iti poste,” sada pinagbuya ida iti pannakapapatay ti timmalaw a Britano a soldado babaen iti firing squad. Naibaga kadakuada a no dida agtulnog kadagiti bilin, kasta met ti mapasamak kadakuada.

Idi ngalay ti Hunio 1916, naiparada dagiti balud iti imatang ti 3,000 a tropa tapno denggenda dagiti sentensiada nga ipapatay. Nupay kasta, natayen ni Kitchener iti daytoy a tiempo, isu a bimmallaeten ti primero ministro ti Britania. Maysa a kard nga addaan mensahe a naisurat babaen kadagiti simbolo ti nakadanon kadagiti autoridad idiay London, isu a nawaswas ti bilin ti militar. Nabilin ni Heneral Haig nga amin a sentensia nga ipapatay ket pagbalinenna a sangapulo a tawen a pannakaibalud.

Idi napagawiddan idiay Britania, dadduma kadagiti 16 ti naipan iti pagtebbagan iti granito ti Scotland tapno “agtrabahoda iti napateg a proyekto ti pagilian” iti sidong dagiti nakarigrigat a kasasaad, sigun iti maysa nga opisial a report. Ti dadduma, a pakairamanan ni Herbert Senior ket naisubli iti pagbaludan dagiti sibilian, imbes a kadagiti pagbaludan ti militar.

Ti Pakalaglagipan

Gapu ta narukopen dagiti diding ti selda, adda itan iti aywan ti English Heritage ti kompleto a pakakitaan iti kasasaad ti Richmond Castle. Karaman kadagitoy ti tinulad ti computer nga agpaypayso a kasasaad dagiti selda. Dagiti bisita mabalinda a sukimaten ti selda ken dagiti drowing iti iskrin ti computer tapno maammuanda ti napasamak isu a dida madadael dagiti aktual a selda. Maparegta ti grupo dagiti estudiante a mangtarus no apay a dagiti agkedked nga agsoldado gapu iti konsiensia ket nakasaganada nga agsagaba iti pannakadusa, pannakaibalud, ken mabalin a pannakapapatay pay ketdi gapu iti napasnek a pammatida.

Ti Richmond Sixteen sibaballigi a “nailawlawagna iti publiko ti isyu a panagkedked nga agsoldado gapu iti konsiensia isu nga in-inut nga inawat ken rinaemda dayta.” Nagbanaganna, ad-addan a naawatan dagiti autoridad dagidiay nagparehistro nga agkedked nga agsoldado gapu iti konsiensia bayat ti Gubat Sangalubongan II.

Idi tawen 2002, naidedikar ti maysa a napintas a hardin iti paraangan ti kastilio kas maysa kadagiti pakalaglagipan ti Richmond Sixteen ken kas pammadayaw iti panangsalimetmetda iti pammatida.

[Dagiti Ladawan iti panid 12, 13]

Kannigid nga agpakannawan: Ti torre iti Richmond Castle idi maika-12 a siglo, nga addaan kadagiti bloke ti pagbaludan nga ayan dagiti selda

Ni Herbert Senior a maysa kadagiti Richmond Sixteen

Maysa kadagiti selda a nakaibaludan ti Richmond Sixteen

Ladawan iti likudan: Paset dagiti nabayagen a surat a nabati iti diding ti pagbaludan