Nuklear a Gubat​—Malapdan Aya?

“Agtaraondanto ket pudno nga agiddada a nakaunnat, ket awanto ti asinoman a mamagpigerger kadakuada.”​—Sofonias 3:13.

TARTARIGAGAYAN ti amin ti maysa a lubong nga awanan iti nuklear a pangta. Ngem gapu ta makitada ti agpaypayso a kasasaad daytoy a lubong, adu ti agduadua. “Saan nga ikankano ti Estados Unidos ken ti internasional a komunidad ti panangkontrol, panangkissay ken kamaudiananna, ti panangikkat kadagiti nuklear nga igam,” kuna ti The Guardian Weekly.

Nupay kasta, ipatuldo ti dadduma ti panangikagumaan dagiti nasion maipapan iti daytoy. Kas pagarigan, napattapatta a $2.2 a bilion ti nagasto ti Estados Unidos laeng iti makatawen tapno malapdan ti nuklear a gubat. Talaga a dakkel a gatad dayta. Ngem adu ti naupay idi naammuanda a dayta met la a nasion ti aggasgasto met iti $27 a bilion iti kada tawen tapno agsagana a makidangadang iti nuklear a gubat.

Dagiti ngay tulagan maipaay iti kappia? Makaipaay kadi iti namnama dagita a panangikagumaan?

Dagiti Tulagan a Mangkissay Kadagiti Nuklear nga Igam

Sipud idi nangrugi dagiti nuklear a bomba, adun a tulagan ti naaramid a nadisenio a mangpabassit wenno mangkissay kadagiti nuklear nga igam. Mairaman kadagitoy ti Nuclear Non-Proliferation Treaty (NPT), Strategic Arms Limitation Talks, Strategic Arms Reduction Talks, ken Comprehensive Test Ban Treaty. Saan kadi nga epektibo dagitoy a mangpukaw iti pangta a nuklear?

Ti aniaman a tulagan ket agpannuray iti karinkari dagiti nairaman a partido. Kas pagarigan, ti panagballigi ti NPT a napirmaan idi 1970 ken nakiramanan ti 187 a pagilian idi Disiembre 2000 ket agpannuray iti situtulok a panangikagumaan dagiti pagilian nga addaan iti nuklear nga igam ken uray dagiti awanan iti kasta a nagpirma iti tulagan. Nupay ti tulagan paritanna dagiti pagilian nga awanan iti nuklear nga igam a mangaramid  wenno manggun-od kadagiti nuklear nga igam, kalikagumanna met nga ikagumaan dagiti addaan iti nuklear nga igam nga ikkaten dagiti nuklear nga igamda. Epektibo kadi daytoy? “Nupay di maibaga a sigurado ken epektibo ti pananglapped ti NPT, epektibo daytoy a nanglapped iti pannakausar ti nuklear a teknolohia dagiti sibilian ken nasalakniban dagiti pasilidad,” kuna ni Carey Sublette iti dokumento a “Nuclear Weapons Frequently Asked Questions.”

Nupay medio nagballigi ti tulagan, “dina . . . linapdan ti sumagmamano a pagilian a nangusig iti posibilidad a maaddaan ken mangikagumaan a mangaramid kadagitoy nga igam, ket dadduma kadakuada ti nagballigi,” kuna ni Sublette. Nupay kasta, kunana a mabalin a nakaparnuayda babaen laeng kadagiti nalimed a plano a naaramid kadagiti pasilidad a saan a saklaw ti Non-Proliferation Treaty. Ti kinaepektibo ti aniaman a tulagan ket agpannuray iti kinamapagtalkan dagiti nairaman a partido. Mabalin kadi a patientay lattan dagiti kari ti tattao? Nalawag ti sungbat kas makitayo kadagiti pammaneknek ti pakasaritaan ti tao.

No kasta, pakagun-odantayo ngay iti namnama?

Panangpabaro iti Panagpampanunot

Idi Disiembre 2001, adda 110 a nangabak iti premio Nobel a nagtutulag ken nagpirma kadagitoy a sasao: “Ti laeng namnama nga agpaay iti masanguanan ket agpannuray iti panagtitinnulong dagiti pagilian iti intero a lubong a maitunos iti demokrasia. . . . Tapno makalasattayo iti binalbaliwantayo a lubong, masapul a pabaruentayo ti panagpampanunottayo.” Ngem ania ti kasapulan a “baro” a panagpampanunot? Realistiko kadi a panunoten a dagidiay mangipangpangta iti sangalubongan a kappia babaen kadagiti nuklear nga igamda sursuruendanto a pabaruen ti panagpampanunotda?

Balakadannatayo ti Biblia: “Dikay ikabil ti panagtalekyo kadagiti natan-ok, wenno uray iti anak ti naindagaan a tao, a kenkuana awan pannakaisalakan.” (Salmo 146:3) Apay? Sumungbat ti Biblia: “Saan a kukua ti naindagaan a tao ti dalanna. Saan a kukua ti tao a magmagna uray ti panangiturong iti addangna.” (Jeremias 10:23) Wen, ti kangrunaan a rason ket saan a kabaelan ti tao nga iturayan ti daga a sitatalna. Kas kunaen ti Biblia, “ti tao dinominaranna ti tao iti pakadangrananna.”​—Eclesiastes 8:9.

No saan a kabaelan ti tao nga iturayan ti daga, asino ti makabael? Ikari ti Biblia nga addanto kappia iti sidong ti mapagtalkan ken makabael a gobierno. Daytoy a turay ti dinakamat iti Biblia kas ti Pagarian ti Dios, ket uray dida ammo, minilion ti mangkidkiddaw iti dayta a gobierno no ikararagda ti: “Amami nga adda iti langlangit, . . . umay koma ti pagariam. Maaramid koma ti pagayatam, kas sadi langit, kasta met iti daga.” (Mateo 6:9, 10) Ti Prinsipe ti Kappia a ni Jesu-Kristo ti Ari daytoy a Pagarian. Kas panangdeskribir iti panangiturayna, kuna ti Biblia: “Ti kinaruay ti naprinsipean a panagturay ken ti kappia awanto ti ngudona.”​—Isaias 9:6, 7.

Uray pay no di pabaruen dagiti “natan-ok,” wenno politiko, ken natauan a gobierno ti panagpampanunotda, mabalinmo a pabaruen ti panagpampanunotmo. Natulonganen dagiti Saksi ni Jehova ti minilion a mangipateg iti pangnamnamaan a mensahe ti Biblia babaen iti libre a panagadal iti Biblia. No kayatmo ti ad-adu pay nga impormasion, makiumanka kadagiti mangipabpablaak iti daytoy a magasin, wenno mapanka iti Kingdom Hall dagiti Saksi ni Jehova iti lugarmo.

[Ladawan iti panid 8, 9]

Iti sidong ti gobierno ti Pagarian ti Dios, awanton ti pangta ti nuklear a gubat ditoy lubong