Dagiti Naisangsangayan a Tanem iti Peru ti Maadaltayo Kadagitoy

I-PLAY

Dagiti Naisangsangayan a Tanem iti Peru ti Maadaltayo Kadagitoy

BABAEN ITI MANNURAT TI AGRIINGKAYO! IDIAY PERU

ADU ti maadalmo kadagiti tattao gapu iti wagas ti panangasikasoda kadagiti minatayda. Nangnangruna a makita daytoy iti pagilian ti Peru a pakakitaan iti impluensia ti adu a kultura—mairaman kadagitoy dagiti Moche, Chimu, Nazca, Chachapoya, Colla, ken Inca. Ti tunggal kultura ket addaan kadagiti ugali iti panagitabon, a mangipakita iti naiduma a pammatida maipapan iti biag kalpasan ti ipapatay.

Nagadun a tanem ti nakabakaben dagiti sientista agraman dagiti mannanakaw ket natakuatanda dagiti napreserba a naimbag a bangkay a nabalkut iti adu a metro a lupot wenno di naabel a kapas. Nagpintas ti pannakaabel ti dadduma a lupot iti nagduduma a disenio. Nasarakan dagiti napreserba a naimbag a bangkay iti nabara, namaga a darat ti desierto a nangsaknap iti kaaduan nga aplaya ti Peru iti Kosta ti Pacifico.

Tanem Dagiti Natatan-ok

Iti panagkabakab kadagiti tanem idiay Moche, nakabakab dagiti tattao a nagtaud iti naarian a pamilia a naitabon a kakuyog ti nagadu a kinabaknang ken dagiti pakabigbigan ti kinaari. Nairaman met a naitanem ti dadduma a tattao. Nabatad a naisakripisio dagiti adipenna tapno kumuyog iti panguloda iti biag kalpasan ti ipapatay. Naputed ti saka ti dadduma. Apay? Sigun iti maysa a pagarup ti panggep ket tapno saan a makapanaw dagiti katulongan iti trabahoda iti uneg ti daga.

Iti asideg ti Lake Titicaca, iti kangato a 3,827 a metro, adda dagiti nakaskasdaaw a tanem a maawagan iti chullpas. Dagitoy dagiti torre a bato a 12 a metro ti kangatoda ken nalawlawa ti tuktokda ngem iti puonda. Nabatad nga adda ditoy dagiti bangkay ti natatan-ok a tao iti Colla, a pinarmek idi dagiti Inca. Dadduma kadagiti tanem ti nakitikitan kadagiti serpiente, pusa, ken bakes. Dagitoy a parsua dagiti madaydayaw a guardia iti lubong dagiti natay.

Idiay Karajia, iti asideg ti ili ti Chachapoyas, adda dagiti mamagpanunot a tanem. Adda dagiti naipatakder a dua a metro a lungon a naaramid iti timmangkenen a damili, a dadduma kadagitoy ti napinturan pay laeng kadagiti nagkauna a pintura adu a siglon ti napalabas. Naipatakder dagitoy kadagiti nakadawadaw a paset ti rangkis. Naikitikit iti lungon dagiti rupa a kasla nakarupanget bayat a tantannawaganda ti berde a kapatagan, ken bambantayanda ti daga nga adda iti babaenda.

Pakakitaan iti Nakalkaldaang nga Ipapatay

Iti kabangibang ti Lima, nabiit pay a natakuatan dagiti arkeologo ti nauneg a tanem nga addaan iti agarup 2,200 a nabalkut a mummy. Nabatad nga Inca dagitoy. Nasayaat pay la ti kasasaad dagiti balkut. Nakadakdakkel ti maysa kadagitoy, a 240 a kilo ti kadagsenna ken lima a pie siam a pulgada ti katayagna. Natakuatan nga addaan iti dua a bangkay—bangkay ti natan-ok nga Inca a nabalkut iti 140 a kilo a kapas ken, iti abay ti kangrunaan a balkut, adda bangkay ti maysa nga ubing a mabalin a kabagian ti nataengan. Mabalin nga agsiddaaw laeng ti maysa a tao maipapan kadagiti kasasaad a nagresulta iti ipapatay dagitoy iti nabayagen a tiempo.

Ti di unay karkarna ngem nakalkaldaang met ket dagiti bangkay ti ubbing a naidaton kadagiti didios iti kabambantayan ti Andes. Mabalin a ti nagannak dagita nga agtutubo imbilangda a pribilehio ti mangibaon kadagiti annakda iti “sumaganad a lubong,” a nalabit kas emisario dagiti didios. Gagangay a naitanem dagiti ubbing iti tapaw ti bantay wenno iti asidegna. Nasarakan ti bangkay ti maysa a balasitang, a nailemmeng iti adun a siglo, iti naabbungotan ti yelo a Sara Sara iti Ayacucho, iti kangato nga agarup 5,000 a metro. Dagiti kasta a naidaton nga annak ket nabalkut kadagiti pagan-anay, ket no dadduma adda dagiti sagut ken pakalaglagipan iti asidegda, kas iti bassit a balitok wenno pirak nga estatua ti llama.

Ti Namnama Dagiti Natay—Ania ti Nakaibasaranna?

Saan la a dagitoy a napalabas a sibilisasion ti Peru ti addaan kadagiti ritual iti panagitabon a naibasar iti pammati nga adda misterioso a biag kalpasan ti ipapatay. Iti nadumaduma a pamay-an, uray dagiti moderno a kultura sipapanunotda iti biag kalpasan ti ipapatay.

Nadumaduma ti panamati iti biag kalpasan ti ipapatay itatta. Kas pagarigan, nasaknap a maipatpateg ti reinkarnasion, ti panagakar-akar dagiti kararua, purgatorio, impierno nga apuy, ken ti pammati a mabalin ti makisarita kadagiti natay. Naibasar amin dagita a doktrina iti maymaysa a pannursuro—a no matay ti maysa a tao, ti laeng bagina ti matay, ket adda banag nga agtultuloy nga agbiag. Saan a suportaran ti Biblia ti aniaman kadagitoy a kapanunotan.—Eclesiastes 3:18-20; 9:5, 10; Ezequiel 18:4.

Imbes ketdi, isursuro ti Biblia a ti tao a mismo ti kararua, maysa a sibibiag a parsua. (Genesis 2:7) Nupay kasta, adda naragsak a namnama dagiti natay nga isursuro ti Sao ti Dios. Isurona nga addanto “panagungar agpadpada dagiti nalinteg ken nakillo.” (Aramid 24:15) Saan laeng nga ibaga ti Biblia ti kasta a namnama. Addaan dayta iti naisurat a salaysay dagiti nakasaksi iti sumagmamano a panagungar. (Juan 11:17-47; 1 Corinto 15:3-6) Anian a nakaskasdaaw ngarud ti namnama ti minilion a nagbiag idi ken natay bayat ti panaglabas ti adu a panawen!

[Ladawan iti panid 13]

Dagiti lungon a naaramid iti pitak idiay Karajia (ngato)

[Credit Line]

[Ladawan iti panid 13]

Dagiti pagitabonan a torre a 12 a metro ti kangatoda, iti asideg ti Lake Titicaca

[Credit Line]

[Dagiti Ladawan iti panid 14]

Timmakenen a bangkay ti maysa a balasitang a nasarakan iti nangato a paset ti Andes

Nasarakan dagiti arkeologo ti agarup 2,200 a mummy iti asideg ti Lima

[Credit Lines]

AGRIINGKAYO!