Panangmatmat iti Lubong

Aglaylayag iti Baybay Dagiti Plastik a Pato

Idi Enero 1992, adda napigsa a bagyo a nasabat ti maysa a barko a naglayag manipud Hong Kong nga agturong idiay Estados Unidos isu a natnag ti maysa a kargamento a buklen ti 29,000 a plastik a pato, inlawlawag ti Frankfurter Allgemeine Zeitung ti Alemania. Dagiti immuna a pato a nakadanon iti takdang ket naisadsad idiay Baranof Island, Alaska, idi Nobiembre 1992. Dua a tawen kalpasan ti bagyo, ti dadduma ket nasarakan “iti tumtumpaw a yelo iti baybay iti amianan ti Bering Strait.” Manamnama a makadanonto met dagitoy nakalaglagda nga ay-ayam iti kosta ti New England iti Amianan nga America. Makapainteres ta daytoy nga aksidente iti panaglayag ti nakatulong kadagiti sientista tapno mapatalgedan ti teoria a ti danum iti baybay ket agayus “manipud iti Pacifico agingga iti Arctic Ocean ken agingga iti Atlantico,” kuna ti periodiko.

 Mangarayat Dagiti Abal-abal!

“Dua a kita ti abal-abal ti mangsalsalbar iti $260 a milion iti ekonomia ti Benin idiay Makinlaud nga Africa iti nasuroken a 20 a tawen,” kuna ti magasin a New Scientist. “Dagita a kita ti parsua ti nangrisut iti nagbiit nga iyaadu ti mula iti danum [water hyacinth] a mangpapatay kadagiti lames, manglapped iti panaglayag dagiti bilog ken mangbalbaliw iti ekolohia dagiti dan-aw.” Kinuna pay ti damag nga “awan pay dua a lawas, mabalin nga agdoble ti kaadu dagiti tumtumpaw a mula, agraman ti kadakkel ti bulbulong dagitoy isu a dandani saan idi a mabalin ti agkalap ken aglayag.” Ti mula ikkatenna ti oksihena iti danum, paalsemenna dayta, ken pabannayatenna ti panagayus dayta, isu nga ad-adu ti maurnong a lan-ak. Ti mula ti mabalin met a paglemmengan dagiti buaya isu a mabalin nga agpeggad ti tattao nga agsakdo. Ti dua a kita ti abal-abal a weevil nga agkaan iti bin-ig a water hyacinth ti sibaballigi a nangrisut iti parikut. Ngamin, awan ti makina a makaaramid iti dayta. No mausar met dagiti kemikal, mabalin a makontaminar ti danum ken matay ti dadduma pay a mula, inlawlawag ti New Scientist.

Sugador nga Assawa a Babbai

Idiay Britania, “umad-adu dagiti assawa a babbai a maadikto kadagiti pagsugalan iti Internet. Iti kada aldaw, adu nga oras nga agsugalda isu a dumakdakkel ti utangda,” kuna ti Sunday Telegraph ti London. Para kadagiti babbai a dida kayat ti mapan kadagiti puesto a pagpustaan, dida unay ibilang a nakaam-amak ti Internet. Malaksid iti dayta, ti panagsugal ket mabalinda a pagbalinen a paset ti inaldaw a panagbiagda. Adu ti maadikto, ngem gapu ta ti panagsugal ti babbai ket nakababain iti kagimongan, masansan a dida admitiren nga adda problemada. Sigun iti periodiko, imbaga ni Propesor Mark Griffiths, iti University of Nottingham, a dayta a pagannayasan ti pakakitaan a “nagbalbaliwen ti kultura ti kaaduan a tattao ta mabalinmon ti agsugal iti mismo a balaymo wenno panggedam imbes a mapanka iti casino.” Kinunana pay: “No napeklanka a sugador, . . . maiparit ti iseserrekmo kadagiti casino wenno puesto a pagpustaan. No agsugalka iti Internet, awan ti mangiparit kenka.”

Umad-adu Dagiti Agtutubo nga Awanan iti Pagtaengan

“Umad-adu dagiti agtutubo nga awanan iti pagtaengan idiay Madrid,” kuna ti Ingles nga edision ti El País, maysa nga Espaniol a periodiko. Sigun iti panagadal ti maysa nga unibersidad, “agarup 1,250 kadagiti 5,000 a tattao nga awanan iti pagtaengan idiay Madrid ti awan pay 20 a tawenda idi naawananda iti pagtaengan.” Impalgak ti panagsirarak a “kaaduan kadagiti agtutubo nga awanan iti pagtaengan ti naggapu iti nasinasina a pampamilia, isu a nalawag a nadidigra ti panagbiagda.” Kinapudnona, “dua iti kada tallo nga agtutubo ti annak dagiti mangnginum wenno managdroga ken kasta met la ti kaadu ti inabuso dagiti kapamiliada.” Imbaga ni Manuel Muñoz, nga autor iti report, a “mapukpukawen ti sigud a kinadungngo iti pamilia a gagangay a kalidad dagiti kultura iti luglugar iti Mediteraneo.”

Umad-adu Dagiti Addaan iti Gonorrhea Idiay Canada

“Kalpasan ti 20 a tawen a kanayon nga ibabassit ti bilang dagiti nakaptan iti gonorrhea, kellaat nga immadu daytoy iti nasurok nga 40 a porsiento iti napalabas a lima a tawen,” kuna ti Vancouver Sun ti Canada. Ti gonorrhea ket sakit a mayakar babaen ti panagdenna ken mabalin a pakaigapuan ti kinalupes. Kasta met a “mabalin nga agwaras dayta iti dara agingga kadagiti susuop, a pakaigapuan ti panagebbal, wenno ‘gonococcal arthritis.’” Kanayonanna, ti bakteria a pakaigapuan ti gonorrhea ket naan-anduren iti “aniaman nga antibiotiko a mayagas iti dayta,” kuna ti Sun. Ti maysa pay a pagamkan ket “ti iyaadu dagiti addaan iti gonorrhea ti mabalin a makagapu nga ad-adu ti makaptan iti HIV, agsipud ta no addaan ti maysa a tao iti aniaman nga impeksion a mayakar babaen ti panagdenna, dakdakkel ti risgo a maaddaan wenno makayakar iti virus a nainaig iti AIDS.” Kinapudnona, sigun kadagiti doktor, bumasbassiten dagiti mabuteng a maaddaan iti HIV isu nga umad-adu dagiti addaan iti gonorrhea. “Saan unayen a madanagan dagiti tattao no asino ti makadennada, ken no mano ti makadennada,” kuna ni Dr. David Fisman, maysa nga eksperto kadagiti impeksion a nainaig iti sakit a mayakar babaen iti panagdenna.

Mangtangdanka iti Agserbi kas Apong

“Nasurok a 1,000 nga agsolsolo nga inna ken amma nga addaan iti annak nga agtawen iti inggat’ sangapulo ti nakapilin iti agbalin nga apong ti annakda,” kuna ti periodiko a Nassauische Neue Presse ti Alemania. “Adayo ditoy Berlin ti pagnanaedan dagiti agpayso nga apongko,” kuna ti pito ti tawenna a ni Melanie. “Asideg laeng ti pagnanaedan ni Lola Klara. Dagasennak idiay eskuelaan ken ipasiarnak met idiay zoo, pagay-ayaman, ken paglanguyan. Idiay balaymi, ilutuan ken kaduaennakami met ken ni nanangko a mangan.” Ni Lola Klara ket imbaon ti maysa nga organisasion dagiti “apong.” Daytoy nga organisasion ti mangiserrek iti lallakay ken babbaket nga agtrabaho kadagiti agsolsolo nga ama wenno ina a mangtangdan kadakuada iti $3 agingga iti $5 iti kada oras. “Ti proyekto ti maitutop a solusion kadagiti agsolsolo nga ama wenno ina a limitado laeng ti makukuartada,” sigun iti report.

Aplaya Para Kadagiti “Nalulukmeg”

Idiay Mexico, adda otel a nangilatang iti maysa a disso para kadagidiay mabain a mapan iti aplaya a napno kadagiti nararapis a tattao, kuna ti periodiko nga El Economista. Ti otel nga asideg iti aplaya idiay Cancún ket addaan iti islogan nga “Agpalukmeg ken Agragsakka.” Panggep ti otel “nga allukoyen dagidiay mabain a mapan iti aplaya a nakakawes iti pagdigus gapu iti napalalo a kinalukmegda.” Dagiti trabahador iti otel, a nadumaduma ti pammagida ket nasursuruan a di mangidumduma kadagiti bakasionista, kuna ti damag, “agsipud ta mapaspasarandan ti nakaro a pannakaidumduma iti inaldaw a panagbiagda.”

Bumarbara ti Baybay Mediteraneo

“Sangapulo a tawenen nga us-usigenmi . . . ti ibabara ti Mediteraneo,” kuna ni Maurizio Wurtz, maysa a biologo iti baybay idiay Genoa University ti Italia. Sigun iti naipadamag iti Italiano a periodiko a La Repubblica, ti bumarbara a baybay ti ar-araken ti adu a kabbaro nga animal ken kaykayat a pagbiagan dagiti kabbaro a mula iti baybay. Kinuna ni Wurtz: “Manipud iti kosta ti Africa, umak-akar ti nagadu a kita ti parsua iti amianan ti Mediteraneo.” Dagiti immakar ket pakairamanan ti parrot fish, a naggapu iti baybay ti tropiko; damselfish manipud iti tropikal a paset ti Atlantico; triggerfish, a gagangay nga agnanaed iti taaw Indiano ken Pacifico; ken ti alga a nakadanon iti Mediteraneo babaen ti Suez Canal.