Lubong nga Awanan iti Sakit

“Rumbeng nga agkaykaysa ti amin a pagilian buyogen ti panagtitinnulong ken panagserbi tapno masigurado a maipaay kadagiti tattao ti kangrunaan a panangtaripato iti salun-atda yantangay ti panangragpat iti kalat a sumalun-at ti amin a tattao iti aniaman a pagilian ket direkta a mangapektar ken pakabenepisiaran ti dadduma a pagilian.”​—ALMA-ATA DECLARATION, SETIEMBRE 12, 1978.

DUAPULO ket lima a tawenen ti napalabas, sigun iti dadduma, maysa a kalat a mabalin a maragpat ti kangrunaan a panangtaripato iti salun-at ti amin a tattao ditoy daga. Dagiti delegado iti International Conference on Primary Health Care, a nagtataripnong idiay Alma-Ata, iti agdama itan a Kazakhstan, inkeddengda a mabakunaan ti intero a sangatauan kontra kadagiti kangrunaan a makaakar a sakit agingga idi tawen 2000. Ninamnamada met nga iti dayta met la a tawen, mamantener dagiti nadalus a kasasaad ken magun-odanen ti intero a sangatauan ti nadalus a danum. Nagpirma ti amin a gobierno a miembro ti World Health Organization (WHO) iti dayta a deklarasion.

Ti kalat ket sigurado a maikari iti pammadayaw ngem talaga a makapaupay ti nagtungpalanna. Saan pay a nagun-odan ti amin a tattao ti kangrunaan a panangtaripato iti salun-at ken kaskasdi a dagiti makaakar a sakit ti mamagpeggad pay laeng iti salun-at ti binilion a tattao ditoy daga. Ket dagitoy makapapatay a sakit ti masansan a mangkeltay iti biag dagiti ubbing ken agkabannuag.

Uray pay no mamagpeggad ti tallo a nakaro a sakit nga AIDS, tuberculosis, ken malaria, saan latta a natignay dagiti pagilian nga ‘agtitinnulong ken agserbi.’ Ti nabiit pay a naipasdek a Global Fund to Fight AIDS, Tuberculosis and Malaria kiniddawna kadagiti gobierno a mangtedda iti $13 a bilion tapno makatulong a manglapped kadagitoy nga epidemia. Ngem idi kalgaw ti 2002, nasurok a $2 a bilion ti nagasto iti militar a nakadanon iti napattapatta a $700 a bilion iti isu met la a tawen! Nakalkaldaang ta iti daytoy nasinasina ita a lubong, manmano a peggad ti mamagtutunos iti amin a pagilian nga agpaay iti pagimbagan ti amin.

Nupay nagsayaat ti panggep dagiti autoridad a mangitantandudo iti salun-at, kaskasdi a makitada a limitado ti maaramidanda iti panagreggetda a mangagas kadagiti makaakar a sakit. Mabalin a saan a mangipaay dagiti gobierno iti kasapulan a kuarta. Dagiti mikrobio nagbalindan a naandur iti nagadu nga agas, ket gapu iti estilo ti panagbiag ti tattao, mabalin a nabibiit a maakaranda kadagitoy a sakit. Kanayonanna, dagiti parikut a gagangay iti maysa a lugar kas iti kinapanglaw, gubat, ken bisin ti mangipaay iti nagsayaat a pagpaaduan dagiti mikrobio ken virus a mangpataud iti sakit iti minilion a tattao.

 Ti Pannakaseknan ti Dios iti Salun-attayo

Adda solusion. Adda nalawag nga ebidensia a maseknan unay ni Jehova a Dios iti salun-at ti sangatauan. Ti sistema ti imiunidadtayo ti mangipaay iti nagsayaat nga ebidensia iti daytoy a pannakaseknan. Impalgak ti adu a linteg nga impaay ni Jehova iti kadaanan nga Israel a kayatna a masalaknibanda kadagiti makaakar a sakit. *

Ni Jesu-Kristo, a nangipakita iti personalidad ti nailangitan nga Amana, ket naasian met kadagiti masakit. Ti Ebanghelio ni Marcos deskribirenna ti pannakakita idi ni Jesus iti lalaki nga agkukutel. Kinuna ti agkukutel: “No kayatmo, kabaelannak a dalusan.” Naasian ni Jesus idi nadlawna ti ut-ot ken panagsagaba nga ib-ibturan dayta a lalaki. Kinuna ni Jesus: “Kayatko. Madalusanka koma!”​—Marcos 1:40, 41, Today’s English Version.

Saan laeng a sumagmamano a tattao ti simimilagro nga inagasan ni Jesus. Ti mannurat iti Ebanghelio a ni Mateo inlanadna a ni Jesus “linikmutna ti intero a Galilea, a nangisursuro . . . ken nangikaskasaba iti naimbag a damag ti pagarian ken nangag-agas iti tunggal kita ti sagubanit ken tunggal kita ti an-annayen kadagiti tattao.” (Mateo 4:23) Ti panangagasna ket saan laeng a timmulong kadagiti masakit idiay Judea ken Galilea. Dagidiay a panangagas ket mangted kadatayo iti panirpatan no kasano a mapukawto met laengen ti amin a kita ti sakit inton ti Pagarian ti Dios nga inkasaba ni Jesus ket agturay iti intero a sangatauan, nga awanen ti asinoman a mangbusor iti dayta.

Pudno a Sumalun-atto ti Amin a Tattao

Ipanamnama ti Biblia kadatayo a pudno a sumalun-atto ti amin a tattao. Nasirmata ni apostol Juan ti tiempo inton ti ‘tolda ti Dios makipagnaedto iti sangatauan.’ Kas resulta daytoy a panagtignay ti Dios, “awanton ni patay, awanto metten ti panagleddaang wenno panagsangit wenno ut-ot. Ti immuna a bambanag naglabasdan.” Kasla imposible aya dayta? Iti sumaganad a bersikulo, kinuna a mismo ti Dios: “Dagitoy a sasao matalek ken napudnoda.”​—Apocalipsis 21:3-5.

 Siempre, ti panagpatingga ti sakit kalikagumanna nga agpatingga metten ti kinapanglaw, bisin, ken gubat, yantangay dagitoy a kalamidad ti masansan a kakuykuyog dagiti makaakar a sakit. No kasta, impaannong ni Jehova daytoy nagdakkel a trabaho iti Pagarianna, maysa a nailangitan a gobierno nga iturayan ni Kristo. Kas sungbat iti napasnek a kararag ti minilion a tattao, umayton daytoy a gobierno ken ipasiguradona a maaramidton ti pagayatan ti Dios ditoy daga.​—Mateo 6:9, 10.

Kaanotay a manamnama nga umayen ti Pagarian ti Dios? Idi sinungbatan ni Jesus dayta a saludsod, impakpakaunana a makitanto ti lubong ti agsasaganad a pasamak kas pagilasinan nga asidegen nga agtignay ti Pagarian. Imbagana a ti itataud ‘dagiti angol iti nadumaduma a disso’ ti maysa kadagitoy. (Lucas 21:10, 11; Mateo 24:3, 7) Ti Griego a sao para iti “angol” tukoyenna ti “aniaman a makapapatay ken makaakar a sakit.” Sigurado a nakitan iti maika-20 a siglo ti nakaam-amak nga itataud ti angol, agpapan pay iti amin a nagrang-ayan ti siensia medikal.​—Kitaem ti kahon a “Dagiti Natay Gapu iti Angol Sipud Idi 1914.”

Kas naipadto iti Apocalipsis a libro ti Biblia, a mayataday iti imbaga ni Jesus kadagiti Ebanghelio, ipamatmatna nga adda sumagmamano a kumakabalio a kakuyog ni Jesu-Kristo inton agturay idiay langit. Ti maikapat a kumakabalio ket nagsakay iti “nabessag a kabalio,” ken nangpataud iti “makapapatay a saplit” kas resultana. (Apocalipsis 6:2, 4, 5, 8) No usigentayo dagiti natay gapu iti sumagmamano a nakaro ken makaakar a sakit sipud idi 1914, mapatalgedan a talaga a nagsakayen daytoy piguratibo a kumakabalio. Ti sangalubongan a panagsagaba iti “makapapatay a saplit” ti maysa pay nga ebidensia nga asidegen ti iyaay ti Pagarian ti Dios. *​—Marcos 13:29.

Nupay nagballigi ti siensia medikal a nanglapped iti panagwaras ti makaakar a sakit iti sumagmamano a dekada, adda manen nangrugi a mamagpeggad kadatayo. Nalawag a kasapulantayo ti solusion nga ipaay ti nabilbileg ngem iti tao a mamimpinsan a mangrisut iti daytoy a parikut. Inkari ti Namarsua kadatayo nga aramidennanto dayta. Ipasigurado ni mammadto Isaias nga iti sidong ti Pagarian ti Dios, “awanto ti agtataeng nga agkuna: ‘Masakitak.’” Kanayonanna, “[Ti Dios] pudno nga alimonennanto ni patay iti agnanayon, ket ti Soberano nga Apo Jehova sigurado a punasennanto ti lulua iti amin a rupa.” (Isaias 25:8; 33:22, 24) Inton dumteng dayta nga aldaw, awanton ti sakit iti agnanayon.

[Footnotes]

[Kahon iti panid 12]

Dagiti Natay Gapu iti Angol Sipud Idi 1914

Pattapatta laeng dagitoy a bilang. Ngem talaga nga ipakitada ti kinasaknap ti inapektaran dagiti angol iti intero a lubong sipud idi 1914.

▪ Burtong (300 a milion agingga iti 500 a milion) Awan pay ti napataud nga epektibo a pangagas iti burtong. Adda nasaknap a programa ti panagbakuna a nagballigi met laeng a nangpukaw iti dayta a sakit idi 1980.

▪ Tuberculosis (100 a milion agingga iti 150 a milion) Ti tuberculosis ti mangpappapatay itan iti agarup dua a milion a tattao iti kada tawen, ken agarup 1 iti tunggal 3 a tattao ditoy lubong ti addaan iti bacillus, ti bakteria ti tuberculosis.

▪ Malaria (80 a milion agingga iti 120 a milion) Iti immuna a kagudua ti maika-20 a siglo, nagtalinaed nga agarup dua a milion iti kada tawen dagiti natay iti malaria. Ti kaaduan a natay ket idiay makintengnga a paset ti Africa nga abagatan ti Sahara. Iti kada tawen, nasurok a maysa a milion ti matay sadiay gapu iti malaria.

▪ Trangkaso Espaniol (20 a milion agingga iti 30 a milion) Kuna ti dadduma a historiador nga ad-adu nga amang dagiti natay. Daytoy makapapatay nga epidemia ti nangapektar iti lubong idi 1918 ken 1919, kalpasan unay ti umuna a gubat sangalubongan. “Uray ti epidemia bubonica ket saan a sidadaras a nangpapatay iti nagadu a tattao,” kuna ti libro a Man and Microbes.

▪ Tipus (agarup 20 a milion) Dagiti epidemia ti tipus masansan a kakuykuyogda ti gubat, ket ti umuna a gubat sangalubongan pinadegdegna ti epidemia ti tipus a nangapektar kadagiti pagilian iti Makindaya a Europa.

▪ AIDS (nasurok a 20 a milion) Daytoy moderno nga epidemia ti mangpappapatay itan iti tallo a milion a tattao iti kada tawen. Ipakita dagiti nabiit pay a pattapatta ti programa ti United Nations maipapan iti AIDS a “gapu ta awan ti nasaknap a pananglapped ken panangagas, 68 a milion a tattao ti matayto . . . iti nagbaetan ti 2000 ken 2020.”

[Dagiti Ladawan iti panid 11]

Iti sidong ti Pagarian ti Dios, awanton dagiti sakit a kas kadagitoy

AIDS

Malaria

Tuberculosis

[Credit Lines]

AIDS: CDC; malaria: CDC/Dr. Melvin; TB: © 2003 Dennis Kunkel Microscopy, Inc.

[Ladawan iti panid 13]

Inagasan ni Jesus ti amin a kita ti sakit ken an-annayen