Pusa a Karkarna Dagiti Lapayagna

NI William Ross a maysa a pastor, ket interesado kadagiti pusa a puro ti pulida. Maysa nga aldaw idi 1961, nagpasiar ni Ross iti talon ti kaarrubana idiay Perthshire, Scotland. Sadiay a nakitana ni Susie, ti pusa ti kaarrubana. Ngem saan nga ordinario ti langa ni Susie. Puraw ken mestisa, ngem luping dagiti lapayagna, isu a makapakatawa ti langana. Gapu ta naallukoy iti daytoy a natakuatanna, nangala ni Ross iti kabaian a kuting a luping dagiti lapayagna kadagiti inyanak ni Susie agarup makatawen kalpasanna.

Nakiuman ni Ross iti maysa nga agpapaadu kadagiti animal idiay London nga interesado iti genetiko a pakabuklan dagiti pusa, ket nagtinnulongda a nangilungalong iti programa ti panangpaadu kadagiti kuting ni Susie. Di pakasdaawan a napanaganan iti Scottish Fold dagiti naipasngay a kuting. Sipud idin, nagbalinen a nakalatlatak dagitoy a pusa. Nupay kasta, di inawat ti asosasion dagiti addaan iti pusa idiay Britania ti pannakairehistro dagitoy. Nagdanag ti dadduma a mabalin a nalaka a makaptan dagiti pusa iti sumagmamano a sakit gapu iti gene a nakaigapuan ti luping a lapayagda. Ngem daytoy a pakaseknan ket saan a nangdiskualipikar iti pannakairehistro dagiti Scottish Fold iti Estados Unidos, a nakaipasdekan ti maysa a programa ti panangpaadu idi rugrugi ti dekada 1970. Kinapudnona, idi nagpatingga dayta a dekada, nagbalin a kampeon dagitoy a pusa kadagiti pabuya iti dayta a pagilian.

Apay a Luping Dagiti Lapayagna?

“Ania ti napasamak kadagiti lapayag ti pusam?” masansan nga iyimtuod ti tattao no damo a makakitada iti Scottish Fold. Ti luping a lapayag ket resulta ti panagbalbaliw ti pinanaganan dagiti sientista a naturay a gene. Uray no natawid ti maysa a kuting daytoy a gene manipud iti ama wenno inana laeng, agbalinto dayta nga Scottish Fold.

Nupay kasta, nadumaduma ti kinaluping ti lapayagda. Adda dagiti saan a pulos a luping. Adda met maysa, doble, wenno triple ti kinaluping ti lapayagda. Maysa laeng ti luping iti lapayag ni Susie, ti orihinal nga Scottish Fold. Triple ti kinaluping ti kaaduan kadagiti pusa a mausar kadagiti pabuya. Nakaleppay dagiti lapayagda. Makapainteres ta no maipasngay dagiti Scottish Fold, natingra dagiti lapayagda. Ngem no agarup tallon a lawas ti kuting, maibagan dagiti agtartaraken no asino kadagiti kuting ti lupingto ti lapayagna.

Ti di naannad a panagpaadu iti Scottish Fold ket mabalin a pakaigapuan  ti sakit. Kas pagarigan, no agpadpada nga addaan iti luping a lapayag ti kalakian ken kabaian, addanto diperensia a congenital osteodystrophy ti anakda isu nga addanto depekto dagiti tulangda. Gapuna, kanayon a mangpaadu dagiti mararaem a managtaraken babaen ti panangyasawada iti Scottish Fold iti dadduma a kita ti pusa a natingra dagiti lapayagda. Saan a burboran ti masansan nga usaren dagiti agpapaadu iti pusa idiay Britania ken America no paaduenda dagitoy a pusa.

Ti sabali pay a pakaseknan iti salun-at ket maipapan iti panangdalus iti lapayag, nangruna dagiti triple ti kinaluping ti lapayagda. Gapu ta asideg unay iti uloda ti luping a lapayagda, masansan a narugit ti uneg dagitoy. Isingasing ti The Illustrated Encyclopedia of Cat Breeds a siaalumamay a dalusan dagiti makimpusa ti “uneg dagiti luping a lapayag babaen ti [pagkurikor a] nabasa a kapas.” Ngem makaparagsak ta dagiti nasalun-at a pusa “saan a masansan a maimpeksion wenno timelen ti lapayagda, kas iti naipagarup sumagmamano a tawenen ti napalabas,” kuna ti The Cat Site, maysa a Web site iti Internet para kadagiti addaan iti pusa.

Nakaay-ayat a Kakadua

Maibilang a naamo, nadungngo, ken nalaing a pusa dagiti Scottish Fold. Agbiagda iti agarup 15 a tawen, ket kasla kaay-ayoda ti agyan iti uneg ti balay. “Nadungngo, natalna, ken nagsayaat a kadua ti Scottish Fold a kaay-ayo ti tattao ken dadduma pay a taraken,” kuna ti The Illustrated Encyclopedia of Cat Breeds. Nakapuy ken nasinggit ti unida a manmano a mangngeg. Uray no mabisinda, masansan a basta tumakder ken mingmingandaka agingga a pakanem ida.

Kas iti dadduma a pusa, nagduduma ti kolor ken kombinasion dagiti Scottish Fold ken adda dagiti addaan iti atiddog ken ababa a muldot. Ngem lumatlatakda gapu iti luping a lapayagda, nagtimbukel nga uloda, ababa a tengngedda, ken ti kasla kullaaw a rupada nga addaan iti dadakkel ken nagtitimbukel a mata. Kinapudnona, dagiti Scottish Fold ket nagbalin a maysa kadagiti matarigagayan unay a kita ti pusa ditoy lubong. Dagiti mayat a gumatang masansan nga agurayda iti innem a bulan wenno nasursurok pay sakbay nga adda kuting a magatangda. Siempre, no kayat ti kostumer ti espesipiko a kaatiddog ti burbor, kolor, wenno sekso, mabalin a napapaut ti panagurayna.

Idi naiparna a nakita ni William Ross ni Susie idi 1961, nalabit dina impagarup nga agbalin a nalatak unay dagiti kaputotan daytoy nanumo a pusa iti away, nangruna no panunoten a saan nga agpannuray ti kinalatak daytoy a kita iti nainkasigudan a kinatan-ok ti pulina, no di ket ti nabalbaliwan a pakabuklan ti gene a nabatad a makita a nangnangruna kadagiti lapayagna.