Dagiti Pilid​—Agpannuray ti Biagmo Kadagitoy!

PANUNOTEM nga addaka iti uneg ti tangkal a nawelding nga asero ken addaan iti sarming a kaha. Iti asideg, adda dagiti pagkargaan iti asido ken sumged a likido. Kalpasanna, ibitinmo daytoy makapapatay a banag iti sumagmamano la a sentimetro manipud iti daga sa patarayem dayta iti kapartak nga agarup 30 a metro iti kada segundo. Kanayonanna, ikabilmo dayta kadagiti kaaspingna sa kellaat a patarayem dagitoy bayat a nakaparpartak ti dadduma a manglabas kenka nga aggapu iti sungani a direksion!

Kasta ti kayarigan ti aramidem kada aglugan ken agmanehoka iti haywey. Ania ti makatulong kenka a mangmantener iti kinatimbengmo tapno natalged ti riknam bayat nga agmanmanehoka? Kaaduanna, dagiti pilidmo.

Ti Maaramidan Dagiti Pilid

Adu ken nadumaduma ti napateg a pakausaran dagiti pilid. Saanda laeng a suportaran ti dagsen ti luganmo no di ket salaknibanda dayta manipud iti timmambukor, lasonglasong, ken dadduma pay a naperdi a dalan. Napatpateg pay, masapul a kumpet dagiti pilidmo iti kalsada tapno pumartak ti taraymo, makakambioka, makamenorka, ken makontrolmo ti turongem uray no agsasabali ti kasasaad ti kalsada. Nupay kasta, bassit laeng a paset ti pilid​—agarup kas iti kadakkel ti postcard​—ti maisagid iti kalsada iti aniaman a tiempo.

Gapu iti kinapategda, ania ti maaramidam tapno natalged ken naannayas ti panagandar ti pilidmo? Ket inton kasapulan, kasano a piliem ti umiso a pilid para iti luganmo? Sakbay a sungbatantayo dagitoy a saludsod, kitaentayo biit ti pakasaritaan ti pilid.

Dagiti Nangirugi iti Pannakausar ti Goma

Nupay rinibu a tawenen a maus-usar dagiti pilid, nabiit pay a napanunot ti panangikabit iti goma iti igid dagiti dalig ti lugan. Damo a naikabit ti natural a goma kadagiti kayo wenno asero a pilid idi rugrugi ti maika-19 a siglo. Ngem nagbiit a nakalbo, isu a kasla awan idi ti namnama a makaaramidda kadagiti dalig a nakabitan iti goma​—agingga a rinugian ni Charles Goodyear, maysa a determinado nga imbentor manipud Connecticut, E.U.A., ti nangaramid iti pamuspusan. Idi 1839, natakuatan ni Goodyear ti proseso a naammuan a vulcanization. Iti daytoy a proseso, maipaagsep ti asupre iti goma, babaen ti bara ken napigsa nga angin. Gapu iti daytoy, nalaglagda ken nalaklaka nga amang a mamolde ti goma isu a saan a mabiit a makalbo. Ad-adda a limmatak dagiti solido a goma a pilid, ngem  saan a naannayas ti panagtaray ti lugan gapu kadagita.

Idi 1845, naawat ti taga Scotland nga inheniero a ni Robert W. Thomson ti patente para iti kaunaan a pilid a mabombaan iti angin wenno pilid nga addaan iti interior. Nupay kasta, sa la limmatak dayta kadagiti aggatang iti pilid a mabombaan iti angin idi pinadas ti maysa pay a taga Scotland a ni John Boyd Dunlop a papintasen ti bisikleta ti anakna. Pinatente ni Dunlop ti baro a pilidna idi 1888, sa nangipasdek iti bukodna a kompania. Nupay kasta, ti pilid a mabombaan iti angin ket kaskasdi a naipasidong iti adu a parikut.

Maysa nga aldaw idi 1891, na-flat ti pilid ti maysa a Pranses a siklista. Pinadasna a tarimaanen ngem dina nabaelan gapu ta permanente a nakakabit ti pilid kadagiti dalig ti bisikleta. Nagpatulong iti padana a Pranses a ni Édouard Michelin, a nagdinamag gapu iti panagaramidna iti ma-vulcanize a goma. Siam nga oras a tinarimaan ni Michelin ti pilid. Gapu iti dayta a kapadasan, natignay a mangaramid iti pilid a mabombaan iti angin a mabalin a maikkat manipud iti dalig tapno nalaka a matarimaan.

Naballigi unay dagiti pilid ni Michelin ta iti simmaruno a tawen, 10,000 a naragsak a siklista ti agus-usaren kadagitoy. Idi agangay, naikabit dagiti pilid a mabombaan iti angin kadagiti karuahe idiay Paris, a nangparagsak kadagiti Pranses a pasaheroda. Idi 1895, tapno maipakita a mabalin a mausar ti pilid a mabombaan iti angin kadagiti de motor a lugan, dagita ti inkabil ti agkabsat a da Édouard ken ni André iti pangkarera a lugan ngem saan a nangabak. Kaskasdi a nasdaaw unay dagiti tattao gapu kadagitoy karkarna a pilid ta pinadasda nga iniwa ti pilid tapno makitada laeng no ania ti inlemmeng ti agkabsat a Michelin iti uneg dagitoy!

Idi dekada 1930 ken 1940, dagiti nalagda a baro a materiales, kas iti rayon, naylon, ken polyester, ti nangsukat kadagiti nalaklaka a madadael a materiales a kapas ken natural a goma. Kalpasan ti Gubat Sangalubongan II, nangrugin a naaramid ti pilid a mabombaan a mismo iti angin ngem saan a sumngaw, isu a saanen a kasapulan ti interior. Idi agangay, napasayaat pay dayta.

Kadagitoy nga aldaw, nasurok a 200 a di pay naproseso a ramen ti mausar iti panagaramid iti pilid. Ken babaen ti tulong ti moderno a teknolohia, makaandur ti dadduma a pilid iti 130,000 a kilometro wenno nasursurok pay, idinto ta kadagiti pangkarera a lugan, maanduran ti dadduma ti ginasut a kilometro iti kada oras. Kabayatanna, limmakan ti pilid para iti ordinario nga aggatang.

Panangpili Kadagiti Pilid

No addaanka iti de motor a lugan, mabalin a marigatanka a mangpili kadagiti baro a pilid. Kasano a maikeddengmo a masapul a sukatamon ti pilidmo? Babaen ti kanayon a panangsukimat iti pilidmo tapno makitam no talaga a madaddadael wenno makalkalbon. * Adda ikabit dagiti agar-aramid iti pilid a pakakitaan no makalkalbo daytan, a masansan a maawagan a wear bar, a mangipasimudaag a saanen a mabalin nga usaren ti pilidmo. Dagiti wear bar ket kasla natangken a bedbed a goma a naibinggas iti traha. Nasayaat met no sukimatem no adda malmalkab a traha, nakadawadaw nga alambre, bimsog a sikigan ti pilid, ken dadduma pay a depekto. No adda aniaman a makitam a kas kadagitoy, rumbeng a saanmo a manehuen ti lugan agingga a natarimaan wenno nasukatan ti pilid. No baro dagiti pilid idi ginatangmo dagitoy, mabalin a sukatan ti aglaklako ti adda depektona a pilid ket basbassit ti bayadam no adda pammatalged a mabalin a masukatan no maperdi sakbay nga agpaso ti garantia a kapaut ti pannakausar dayta.

Nasaysayaat no masukatan ti dua nga agpada ti kita ti pilid, a naikabit iti maymaysa a burayongan.  No maysa la a pilid ti sukatam iti baro, iparismo dayta iti pilid a kaaduan iti traha tapno agbalanse ti kapetna iti kalsada no agmenorka.

Mabalin a makariro ti panangusig ken panangikeddeng iti amin a nadumaduma a kita, kadakkel, ken modelo ti pilid. Nupay kasta, no sungbatam ti sumagmamano a napateg a saludsod, maamirismo a nalaklaka nga amang ti panangaramidmo iti dayta. Umuna, repasuem dagiti singasing ti nangaramid iti lugan. Adda dagiti espesipiko a kasapulan ti luganmo a masapul a mausig, kas iti pilid ken kadakkel ti dalig, ti kangato ti lugan iti daga, ken ti kadagsen ti karga nga awiten ti lugan. Napateg met ti disenio ti luganmo. Dagiti moderno a lugan nga addaan iti antilock brake, traction control, ken all-wheel drive system ket nadisenio a mausar kadagiti pilid nga addaan kadagiti espesipiko a pakausaran. Masansan a dagiti detalye maipapan iti pilid ket masarakan iti manual a naited kenka.

Dagiti kasasaad ti kalsada ti maysa pay nga usigem. Masansan aya a lumasat ti luganmo iti lasonglasong wenno sementado a kalsada, no matutudo wenno tikag? Mabalin nga agmanehoka iti nadumaduma a kasasaad. No kasta, mabalin a kasapulam dagiti pilid a maibagay iti aniaman a kita ti kalsada wenno iti aniaman a paniempo.

Masapul nga ammuem met ti kapaut ti biag ti pilid ken ti panagkapet dayta iti kalsada. Kaaduanna, no naluklukneng ti binggas ti traha, nakapkapet ti pilid, ngem nabibiit a makalbo. Iti sabali a bangir, no medio natangken ti binggas ti traha, saan unay a kumpet ngem mabaybayag a makalbo. Iti paglakuan kadagiti pilid, masansan a maammuan ti kasasaad dagiti pilid kadagiti pagiwarnak a mangyanunsio kadagitoy. Laglagipem nga agsasabali ti kalidad dagiti pilid sigun iti nadumaduma nga agar-aramid kadagitoy.

Apaman a nakapilikan, mabalin a ti presiona ti mangikeddeng no ania ti gatangem. Kadawyan a dagiti agdinamag nga agar-aramid ti mangitukon iti nasaysayaat a pammatalged iti kalidad ken kapaut dayta a produkto.

Panangmantener Kadagiti Pilidmo

Ti umiso a panangmantener iti pilid ramanenna ti tallo a banag: panangmantener iti umiso a kaadu ti anginna, regular a panagsinnukat dagiti pilid, ken ti panangmantener iti umiso a kinabalanse ken kalintegda. Nakapatpateg ti panangmantener iti umiso a kaadu ti angin. No adu unay ti angin ti pilid, nalaka a makalbo ti makintengnga a paset ti traha. Iti sabali a bangir, no nalukneng unay ti pilid, mabiit a makalbo ti igid ti pilid ken ad-adu ti mausarmo a krudo wenno gasolina.

Gapu ta sumngaw ti angin iti goma, mabalin a makissayan dayta iti kagudua a kilo wenno nasursurok  pay iti kada bulan. Isu a dimo pagarupen nga ammom no umiso ti kaadu ti angin dagiti pilidmo babaen ti panangkitam iti sukogda. Sigun iti Rubber Manufacturers Association, “mabalin a mapukaw ti inggat’ kagudua ti angin iti pilid ngem dimo madlaw a flat dayta!” No kasta, agusarka iti instrumento a pangammom iti kaadu ti angin tapno maammuam ti kaadu ti angin iti pilid, ken aramidem dayta uray no maminsan iti kada bulan. Adu nga addaan iti lugan ti addaan iti kasta nga instrumento a naikarga iti bassit a pannakaaparador ti kargadera tapno nalakada a mausar. Kanayon a sukimatem dagiti pilidmo no aseteam ti makina ken no nalamiisen dagiti pilid​—iti sabali a pannao, kalpasan a di nausar dagitoy iti di kumurang a tallo nga oras wenno no nausar dagitoy iti kurang a maysa ket kagudua a kilometro. Masansan a naisalaysay ti detalye ti kaadu ti angin iti pilid iti manual a naited iti makinlugan, iti etiketa nga adda iti asideg ti ridaw ti tsuper, wenno iti pannakaaparador ti kargadera. No dimo kayat a natagtag ti panagbiahem, dimo unay bombaan iti angin dagiti pilid, a namolde iti sidewall.

Napapaut ti biag dagiti pilid ken agpapada ti pannakakalboda no regular a pagsinnukatem dagitoy. Malaksid no saan a kasta ti isingasing ti nangaramid iti lugan, nasayaat no pagsinnukatem dagiti pilid no nakapagdaliasaten dagitoy iti 10,000 agingga iti 13,000 a kilometro. Kasta met a sukimatem ti manual a naited kenka tapno maammuam no ania kadagiti pilid ti agsisinnukat.

Kamaudiananna, iti kada tawen, ipasukimatmo no husto ti kalinteg dagiti pilid wenno no madlawmo nga adda aniaman nga agdayyeg wenno karkarna iti panangimaniobram iti luganmo. Nupay ti sistema a mangkissay iti pannakatagtag ti luganmo ket nadisenio a mangilinteg kadagiti pilid iti nadumaduma a kadagsen ti karga, gagangay a makalbo ken mapisang dayta isu a pasaray sukimatem ken ilintegmo manen ida. Kabaelan ti maysa a mekaniko iti talyer a nasanay iti dayta a propesion a manteneren ti maitutop a panaglinteg dagiti pilid tapno napapaut ti pannakausarda ken naan-annayas ti panagpataraymo.

Dagiti Mannakibagay a Pilid

Babaen ti tulong dagiti computer, dadduma a lugan ti mamakdaar iti tsuper no naluknengen ti pilid ngem iti maipalubos. Mabalin a sitatalged nga agtaray ti dadduma a pilid iti apagbiit a tiempo uray no naluknengen dagitoy, ken aglunit ti dadduma no natudok. Kinapudnona, mangdisdisenio dagiti inheniero kadagiti pilid nga adut’ pakausaranda.

Bayat a mapaspasayaat dagiti materiales, disenio ti traha, sistema a mangkissay iti pannakatagtag, panangimaniobra, ken panagmenor dagiti moderno a lugan, nalaklaka ken nataltalged ti agmaneho gapu kadagiti pilid.

[Footnote]

[Tsart/Dagiti Ladawan iti panid 21]

Listaan iti Panangmantener iti Pilid

Panangsukimat:

□ Adda aya bimsog iti sidewall?

□ Adda aya dagiti agparang nga alambre iti rabaw ti traha?

□ Nauneg pay aya dagiti getleng ti traha, wenno kalbodan?

Panunotem met:

□ Ti aya kaadu ti angin iti pilid ket sigun iti kaadu nga insingasing ti nangaramid iti lugan?

□ Panawen kadin tapno mapagsinnukat dagiti pilid? (Usarem dagiti insingasing ti nangaramid iti lugan a baet ti agsinnukat a pannakausarda.)

□ Rumbeng kadi a maikabil ti nadumaduma a pilid gapu iti panagbalbaliw ti paniempo?

[Ladawan]

Wear bar

[Diagram iti panid 20]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

Dagiti Paset ti Pilid

Ti traha ti makatulong iti nasaysayaat a panagkapetna iti kalsada

Dagiti belt ti mangtimbeng ken mangpalagda iti traha

Ti sidewall ti mangsalaknib iti sikigan ti pilid tapno saan a nadaras a madadael gapu iti lasonglasong a kalsada ken panagpreno

Ti body ply ti mangpalagda ken mangpalap-it iti pilid

Ti inner liner ti mamagtalinaed iti angin iti uneg ti pilid

Ti bead ti mangipasigurado a saan a sumngaw ti angin no naikabit dayta iti dalig

[Dagiti Ladawan iti panid 19]

Bisikleta ken lugan idi un-unana nga awanan iti interior; dagiti trabahador iti paktoria ti pilid idi un-unana

[Credit Line]

The Goodyear Tire & Rubber Company