Agimtuod Dagiti Agtutubo . . .

Kasano a Mapasardengko ti Nobiok iti Panangmaltratona Kaniak?

“Ita nga aldaw, iti damo a gundaway, kinabilnak ti nobiok. Nagpakawan, ngem diak ammo no ania ti aramidek itan.”​—Stella. *

“AGARUP 1 iti kada 5 a babbai nga estudiante ti nangipulong a pisikal ken/wenno seksual nga inabuso ida ti nobioda,” kuna ti maysa nga artikulo iti The Journal of the American Medical Association. Iti maysa a surbey a naaramid idiay Alemania kadagiti agtutubo nga agtawen iti 17 agingga iti 20, nasurok a kakapat kadagiti babbai ti nagipulong a napasaranda ti inkapilitan a pannakinaig a napakuyogan iti pisikal a kinaranggas. Adda dagiti ulbod a kari ken pammutbuteng agraman pannakapilit nga agdroga ken uminum iti arak tapno dida makapagkedked a makinaig. Sigun iti maysa a surbey idiay E.U., 40 a porsiento kadagiti tin-edyer a napagsaludsodan ti nakakita kadagiti “kaklaseda a pagsasawan ti nobioda.” *

Maysaka aya a balasang a mayat a makiasawa iti manginsulto, mangriaw, mangbugkaw, mangtagibassit, mangiduron, mangsiko, wenno mangtungpa kenka? Impakita ti napalabas nga artikulo iti daytoy a serye a makapadanag ngem gagangay a mapaspasamak ti kasta a panangmaltrato. * Ipakitana pay a saan nga anamongan ni Jehova a Dios ti abusado a panagsasao wenno kondukta isu a rumbeng a di ibilang dagiti biktima ti kasta a di umiso a kababalin kas normal wenno kas banag a basolda. (Efeso 4:31) Nupay kasta, saan a nalaka nga ammuen ti rumbeng nga aramiden iti kasta a kasasaad. Mabalin a kaskasdi nga ay-ayatem unay ti nobiom​—nupay dakes ti kababalinna. Nakarkaro pay, mabalin a madanaganka iti reaksionna no babalawem. Ania ti rumbeng nga aramidem?

Usigem ti Kasasaadmo

Umuna, masapul nga agkalmaka ken usigem a naimbag ti napasamak. (Eclesiastes 2:14) Talaga kadi a maysaka a biktima ti berbal a panangabuso? Ti kadi nobiom igaggagaranaka a pagsasawan, wenno basta “agsasao a siaaleng-aleng”? (Proverbio 12:18) Kasano kasansan a napasamaken daytoy? Naminsan kadi laeng a nagkamali ngem mabalinmo a palabsen? Wenno nakayugaliannan ti mangtagibassit wenno manginsulto?

No pagduaduaam ti riknam maipapan iti daytoy a banag, ibagam dayta iti maysa a natataengan ken nasirsirib​—saan nga iti kapatadam. Nalabit mabalinmo nga ipudno kadagiti dadakkelmo wenno iti nataengan a padam a Kristiano. Ti kasta a saritaan ti makatulong kenka a  mangikeddeng no saan a nainkalintegan ti reaksionmo​—wenno no talaga nga adda ti nakaro a parikut.

No saanka nga agpeggad, kasaritam ti nobiom maipapan iti dayta. (Proverbio 25:9) Sitatanang nga ibagam kenkuana no kasano ti panagriknam iti kababalinna. Espesipiko nga ibagam no apay a nasairka. Silalawag nga ibagam dagiti dimo ipalubos nga aramidenna. Ania ti reaksionna? Iyaleng-alengna kadi ti ibagbagam wenno ad-adda nga agunget? Daytoy ti nalawag a pakakitaan a dina kayat ti agbalbaliw.

Ngem kasano ngay no ipakitana ti nadiosan a kinapakumbaba ken napasnek a panagbabawi? No kasta, mabalin pay a masalbar ti relasionyo. Ngem agannadka! Dagiti abusado ti panagsasaoda masansan nga agsaoda iti makaay-ayo tapno maipapatida nga agbabbabawida kalpasan a nasairda ti maysa a tao​—ngem ulitendanto manen ti mangsair inton marurodda. Panawen ti makaibaga no kasano kapasnek ti panagbalbaliwna. Ti kinatulokna nga agpatulong kadagiti Kristiano a panglakayen ti maysa a nasayaat a pakakitaan iti kinapasnekna.​—Santiago 5:14-16.

Amirisem nga “amin nagbasol ken agkurang iti dayag ti Dios.” (Roma 3:23) Saanka a pulos a makasarak iti perpekto a tao. Makapasar ti amin nga agassawa iti sumagmamano a “rigat iti lasag” gapu iti kinaimperpekto. (1 Corinto 7:28) Kamaudiananna, masapul nga ikeddengmo no maibturam a siraragsak dagiti pakapilawanna. Ti panangpalabas iti sumagmamano a tiempo ti katalgedan a pamay-an tapno maikeddengmo daytoy.

No Adda Kinaranggas

Ngem naiduman ti kasasaad no ti abusado a panagsasao ket napakuyogan iti dakes a sasao ken panagunget wenno pangta a ranggasannaka wenno abusuenna ti bagim​—nalabit babaen ti panangiduron, panangsiko, wenno panangtungpa. Daytoy ti mangipakita iti napeggad a kinaawan panagteppel; bambanag a nalaka a kumaro agingga kadagiti narangranggas nga aramid.

Nasaysayaat nga amang kadagiti agnobio pay laeng a dida agkadua a duduada laeng. Ngem no maymaysam a kadua ti managpungtot a lalaki, dika “subadan ti dakes iti dakes.” (Roma 12:17) Laglagipem: “Ti maysa a sungbat, no naalumamay, pagbaw-ingenna ti pungtot, ngem ti sao a makapasakit parnuayenna ti unget.” (Proverbio 15:1) Agtalinaedka a kalmado. Ibagam a kayatmon ti agawid. No kasapulan, pumanawkan wenno tumaraykan!

Kasano ngay no ti maysa a lalaki pilitenna ti maysa a babai a makinaig kenkuana? Siempre, nainsiriban para iti agnobio, a sipud pay laeng iti panangrugi ti panagnobioda, silalawag nga ikeddengdan dagiti limitasion ti panangipakitada iti kinadungngoda iti maysa ken maysa. (1 Tesalonica 4:3-5) No ti maysa a baro pilitenna ti maysa a balasang a mangsalungasing kadagiti prinsipio ti Biblia, ti balasang ibatadna koma kenkuana a dina pulos nga itulok dayta. (Genesis 39:7-13) “Dimo itulok,” ipakpakaasi ni Anne, a timmulok a makidenna iti maysa a lalaki. “Raemem ti bagim. Pangngaasim, dika aramiden daytoy a kamali, uray no kasano kadakkel ti panagayatmo kenkuana!” No dina ikankano ti panagkitakitmo, ibagam kenkuana nga ibilangmo a panangrames ti aniaman a panggepna. No dinaka latta sardengan, agpaarayatka ken ikagumaam a labanan kas iti aramidem iti asinoman a manangrames. *

Aniaman ti mapasamak, maitutop ti pammagbaga ti Biblia iti Proverbio 22:24: “Dika makikadua iti asinoman a managunget; ket dika sumrek a kadua ti tao nga addaan kadagiti irarasuk ti pungtot.” Saanka a pulos nga  obligado a mangitultuloy iti makadangran a relasion. Nabatad a minamaag no agsolsoloka a mangibaga iti abusado a lalaki a makisinakan kenkuana. Mabalin a ti kasayaatan nga aramidem ket ipakaammom kadagiti dadakkelmo ti napasamak. Natural a makaungetda iti pannakamaltratom. Ngem matulongandaka a mangikeddeng iti sumaruno a rumbeng nga aramidem. *

Panangikagumaan a Mangbalbaliw Kenkuana

Iti aniaman a kasasaad, saanmo a rebbengen a pagbalbaliwen ti nobiom. Kas pagarigan, kastoy ti admitiren ni Irena: “Pagarupem nga ay-ayatem, a kabaelam a tamingen ti kasasaad, ken mabalinmo a tulongan, ngem dimo kabaelan.” Umasping iti dayta, kastoy ti impudno ni Nadine: “Sangkapanunotko idi a kabaelak a pagbalbaliwen.” Ti kinaagpaysona, isu laeng ti makabael a ‘mangbalbaliw iti panunotna.’ (Roma 12:2) Maysa pay, napaut ken narigat ti panangaramid iti dayta.

Isu nga itakderam ti desisionmo, dimo ikankano ti aniaman a panagreggetna a mangay-ayam iti riknam. Ikagumaam nga adaywan no mabalbalin​—iti emosional ken pisikal. Dimo ipalubos a kasaritanaka, agpakaasi, wenno mamutbuteng a makisinnublian kenka. Idi nakisina ni Irena iti naranggas a nobiona, namutbuteng nga agpakamatay. Nalawag a ti kasta a tao kasapulanna ti tulong, ngem saan nga aggapu kenka dayta a tulong. Ad-adda a matulongam no pagkedkedam ti di Nakristianuan a kababalinna. No kayatna ti agbalbaliw, siwayawaya nga agpatulong.

Nupay kasta, panunoten ti dadduma a ti panagasawa ti mangrisut iti parikut. Kinuna ti maysa a managsirarak: “Masansan a masdaaw dagiti babbai a makiasawa kadagiti abusado a nobioda ken dagiti lallaki a mangasawa kadagiti abusado a nobiada a di nagpatingga ti kinaranggas. Patien ti adu a tattao ti sarsarita nga apaman a nagkasardan, mapukawen ti amin a kasta a parikut. Dimo patien dayta.” Kinapudnona, ti pisikal a panangabuso a nangrugi iti panagnobio ket posible nga agtultuloy agingga iti panagasawa.

“Nasaldet daydiay nakakita iti didigra ket rugianna ti aglemmeng,” kuna ti Biblia. (Proverbio 22:3) Narigat ti sumina iti ipatpategmo. Ngem narigrigat nga amang ti maisagmak iti abusado nga asawa. Malaksid iti dayta, dimo rumbeng a pagamkan a dikanton pulos makasarak iti maitutop a kapareham. Buyogen ti pannakaawat a nagun-odam, ad-addanton a makasarakka iti maysa a naalumamay, nasingpet, ken managteppel.

Panangiliwliwag Kadagiti Nasair a Rikna

Nakas-ang ti agbalin a biktima ti berbal wenno pisikal a panangabuso. Kastoy ti ibalakad ti maysa a biktima nga agnagan iti Mary: “Agpatulongka​—dagus nga ibagam dayta iti maysa a tao. Impagarupko idi a kabaelak a risuten a sisiak, ngem nakatulong kaniak ti pannakisaritak kadagiti tattao.” Ipudnom dayta kadagiti dadakkelmo, maysa a taltalkem a nataengan a gayyem, wenno Kristiano a panglakayen. *

Natakuatan met ti dadduma a makatulong ti panagbalin nga okupado kadagiti makagunggona nga aramid kas iti panagbasa, isport, wenno pagesman. Kastoy ti malagip ni Irena: “Ti panagadal iti Biblia ken ti itatabuno kadagiti Nakristianuan a gimong ti kangrunaan a nakatulong kaniak.”

Nalawag a di anamongan ni Jehova dagiti abusado a sasao wenno tigtignay. Babaen iti tulongna, masalaknibam ti bagim manipud iti pannakamaltrato.

[Footnotes]

[Ladawan iti panid 24]

Ti pannakamaltrato kabayatan ti pannakinobio ket posible nga agtultuloy kalpasan ti panagkallaysa

[Ladawan iti panid 25]

Dimo ipalubos a pilitennaka a mangaramid kadagiti di mayanatup a panangipakita iti kinadungngo