Dagiti Dadakkel a Panagbalbaliw iti Daga

BABAEN ITI MANNURAT TI AGRIINGKAYO! IDIAY ALEMANIA

“KASTA unay ti liday ni baketko idi pumanawkami iti pagtaenganmi,” kinuna ni Dieter. “Nagliday met ti agtawen iti 11 nga anakmi a ni Michaela. Ngem awan ti maaramidanmi.” Dagitoy aya ket imbaga ti nagbakuit a pamilia a nagtalaw manipud iti paggugubatan? Saan, daytoy a pamilia ti agnanaed iti maysa kadagiti rehion a pagminasan iti Alemania.

Iti napalabas a 55 a tawen, agarup 33,000 a tattao idiay Rhineland ti Alemania ti nakapasar met iti sinagaba ni Dieter ken ti pamiliana. Nayakar ti pagnaedanda tapno mairugi ti panagminas iti lignite, wenno maris kape a karbon. Iti kada tawen, umad-adu nga industria ti agkasapulan iti enerhia isu nga agarup 180 a milion a tonelada a lignite ti tinawen a maala kadagiti pagminasan idiay laeng Alemania. Katupag dayta ti agarup 25 a daras a timbang ti Cheops Pyramid idiay Egipto.

Ania ti epekto daytoy iti daga ken kadagiti tattao nga agnanaed iti dayta? Kuna ti Brockhaus Enzyklopädie: “Ti panagminas iti naglawa a lugar ket masansan a nainaig iti pannakayakar ti nalawa a kabalbalayan ken nakaro a panagbalbaliw.” * Usigentayo ti panagminas iti Rhineland agraman ti tattao a naapektaran ti biagda gapu iti dayta.

Panagminas iti Lignite

Ti labneng ti Cologne-Aachen iti Lower Rhine River ti kadakkelan ken kakaisuna a rehion a pagminasan iti lignite iti Europa. Daytoy a lugar ti dandani kas iti kadakkel ti Grand Duchy iti Luxembourg wenno Yosemite National Park idiay California, E.U.A. Narabaw laeng ti ayan ti lignite, a nagaburan iti nagtutuon a graba, darat, wenno pila, a masapul a maikkat nga umuna.

Tapno madanon ti lignite, dagiti pangkali a makina ti mangikkat iti graba, darat, wenno pila a naigabur iti lignite. Maysa kadagita a pangkali a makina ti inaldaw a mangikkat iti naigabur iti lignite a mangpunno iti 16,000 a semitrailer. Tapno saan nga agtebbag ti pagminasan bayat nga umun-uneg ti makali, natukantukad ti naaramid a panagkali. Maawagan iti bench dagiti saggaysa a tukad a makali iti sikigan ti pagminasan. Kitaem dagiti pangkali a makina a mangar-aramid kadagitoy, nga adda iti retrato iti ngato. Dagitoy ti sumagmamano kadagiti kadakkelan a makina iti lubong. Iti kangato a 95 a metro, agarup kas iti kangato dagitoy iti pasdek a 30 ti kadsaaranna.

Apaman a ti pangkali a makina naikkatnan dagiti naigabur, bunagenen ti conveyor. Padasem a panunoten no kasano kaadu a material ti mabunag. Para iti tunggal metro kubiko a karbon a maala iti Rhineland ti Alemania, nasurok nga innem a metro kubiko a naigabur iti lignite ti  masapul a maikkat. Nagpartak a bunagen dagiti conveyor dagiti makali; ditay maguantaanen dayta, uray no agbisikletatayo. Agsasabat iti maysa a disso dagiti conveyor. Manipud sadiay, nadumaduma a material ti maibunag kadagiti pasilidad a pagipempenan iti karbon, mailugan kadagiti bagon ti tren, sa maipan kadagiti planta ti elektrisidad wenno maideposito iti maysa a disso. Kaaduan iti lignite ti maipan kadagiti planta ti elektrisidad tapno mausar a mangpataud iti koriente.

No mabalin, mausar ti naigabur iti lignite a panggabur manen kadagiti lugar a nakaalaan iti lignite. Spreader ti pangawag kadagiti makina a panggabur. Gaburanda ti nagminasan iti daga agingga nga interamente a magaburan. Aniaman a nabati a naigabur iti lignite ti maikabil kadagiti pagibuntonan iti ruar. Mabalin nga inggat’ 200 a metro ti kangato dagitoy. Ti panangigabur kadagitoy iti away sa pagbalinen a pagmulaan ken ganagan iti kabakiran ket mangkarit iti abilidad dagiti mangpappapintas iti buya iti aglawlaw.

Panangpaes-es iti Danum ti Uneg ti Daga

Ti panagminas nabatad a dakkel ti epektona iti buya ti aglawlaw ken kadagiti siklo ti nakaparsuaan. Tapno agtalinaed a namaga ti pagminasan, mapaes-esan ti danum iti kaunggan a paset ti pagminasan. Ditoy Berlin, ti kadakkelan a siudad ti Alemania, ti kaadu ti mabomba a danum iti kada tawen ket umdasen nga usaren dagiti residente iti dandani tallo ket kagudua a tawen. Ti pannakabomba ti nagadu a danum ket pagdandanagan dagiti maseknan iti kasasaad iti aglawlaw. Isuda ti nangnangruna a maseknan iti peggad nga ibungana iti asideg a Maas-Schwalm-Nette Nature Park, nga adda iti ketegan ti Alemania ken Netherlands. Natural a sarebseb daytoy a parke a pagnanaedan ti adu a tumatayab ken ayan ti nagadu a mula.

Impanamnama dagiti mangtartarawidwid iti pagminasan nga awan ti rumbeng a pagdanagan. Tapno masuktan ti danum a naala kabayatan ti panagminas, maisubli ti danum iti disso nga asideg iti pagminasan. Maaramid ti dadduma kadagitoy babaen kadagiti bubon a mangagsep iti danum. Iti kasta, manamnama a saan a matikagan ti rehion.

Nangrugin a Napapintas ti Lugar

Agkarabaliw ti daga. Agarup 25,000 a milion a tonelada a lan-ak ti mayayus kadagiti taaw iti kada tawen, a ditay madmadlaw. Ngem nabatbatad ti panagbalbaliw ti buya ti aglawlaw iti tao nga agtaktakder iti igid ti pagminasan. Nangrugin a napapintas ti lugar. Kasano a naapektaran ti ayan ti lignite iti Rhineland?

Iti labneng ti Cologne-Aachen, napapintas dagiti lugar a dati a pagminasan sa napagbalin a bangkag, kabakiran, ken parke. Nabaliwan met ti pagayusan ti danum, agraman dagiti kalsada ken riles. Ilawlawag ti Lignite Mining in the Rhineland: “[Ti panangpapintas] ket saan a ti panggep a mangtulad iti nakaparsuaan. Iti damo laeng nga adda maitulong ti tao. Ti kangrunaan a paset ti trabaho ket aramiden ti nakaparsuaan a mismo.” Nasuroken nga 65 a porsiento iti naapektaran a daga ti nausar manen, ket mabangbangkag ti kadakkelan a pasetna. Agpaay iti dayta a panggep, napatad nga interamente ti nadam-eg a rabawna iti kauneg a dua a metro iti rabaw ti aragaag a daga. Iti sumagmamano a tawenen, adda dagiti kompania a nangbangkag iti dayta. Kalpasanna, napagbalinen dayta a pagmulaan ti kaaduan.

Kas sagudayen ti linteg, adda maay-aywanan a bassit a paset dagiti baro a kabakiran ken artipisial a dan-aw. Agnanaed payen iti dayta ti dadduma nga agpegpeggad a maungaw a kita ti animal  ken mula. Ti nalami a kulibangbang a maawagan iti poplar admiral ken dagiti tumatayab a kas iti great reed warbler ket dua laeng kadagitoy. Kanayonanna, adda sadiay dagiti mula a kas iti common bladderwort ken ti military orchid. Natakuatan dagiti residente iti siudad ti Cologne ken Bonn a ti dati a pagminasan ket mabalinda a papanan tapno makapaginana ken makapagrelaksda.

Iyaakar ken Panangabaruanan

Maysa kadagiti makakarit unay nga annongen a nainaig iti panagminas ket ti panangyakar kadagiti tattao nga agnanaed iti mismo a rabaw ti lignite. Masapul a mayakar ti intero a komunidad sakbay a mairugi ti panagminas.

Dakkel a panagplano ti kasapulan ti panangyakar, a mangrugi iti agarup 10 agingga iti 15 a tawen sakbay a mairugi ti panagminas. Naaramid dagiti panagregget tapno agkakadua ti agkakapurok no mayakarda iti baro a lugar. Ipakita ti kapadasan nga agarup kagudua kadagiti tattao a naapektaran kayatda ti agtalinaed iti isu met la a komunidad a kadua dagiti kaarrubada, idinto ta dadduma, matmatanda ti iyaakar kas gundaway tapno mangabaruanda iti sabali a lugar. Mabayadan dagiti tattao a kapilitan a mayakar, ngem awan ti gatad ti kinapateg ti dadduma a banag. Kas pagarigan, kasano a malitupan ti pannakapukaw ti nagpintas a buya iti tawa ti salam wenno ti nasinged a relasionmo kadagiti kaarrubam? Nalabit interamente a naiduma ti baro a pagnaedam.

Ti panangyakar ket saan laeng a basta panangyakar kadagiti pagtaengan: ti panagminas agnanayon a balbaliwanna ti aglawlaw. Saanen a pulos a maipakita dagiti nagannak kadagiti annakda ti dimmakkelan ken nageskuelaanda idi. Ti pagtaengan ti maysa a tao idi ubing pay ket mabalin nga awanen a pulos. Kasano ti panangdaer dagiti tattao iti kasta a kasasaad? Pinagsaludsodan ti Agriingkayo! ti sumagmamano kadakuada.

Agnanaed ni Friedhelm iti bario nga asidegen a mayakar. Para kenkuana, lakay unayen tapno agaramid manen iti baro a balayna, iti maikadua a daras. “Nagadu a napapateg a leksion ti nasursuromi idi inaramidmi ti immuna a balaymi,” kuna ni Inge, ti baketna, “ngem saankamin a nakaradkad a mangaramid manen iti dayta.” Talaga a makakarit ti panangaramid iti baro a pagtaengan, a mabalin a pakairamanan ti panagnaed iti lugar a pagibangbangonan iti sumagmamano a tawen.

Pagarupen da Werner ken Margarethe a kaaduan a tattao ti makakuarta manipud iti pannakayakarda. Ngem adda sumagmamano a grupo​—kas kadagiti lallakay, babbaket, mannalon, ken negosiante​—a nangnangruna a maapektaran. Para iti dadduma nga addaanen iti bukod a negosio, nangina unay ti mangabaruan iti baro a lugar. Kinuna ti maysa a mannalon a nayakar ken mangay-aywan iti baro a talonna iti napapintas a lugar iti napalabas a 20 a tawenen, a para kenkuana, makapnek ti nagtungpalan dagiti bambanag. Ti kababalinna ket, “Aramidem ti amin a kabaelam a manggundaway iti baro a kasasaad, ta saanmon a mabalbaliwan dayta.”

Pudno unay dayta! Idi agangay, ni Dieter ken ti pamiliana a nadakamat itay, nairuamda met laengen iti baro a pagtaenganda. Dagitoy ket tallo laeng kadagiti adu a mangpaneknek a ti panagminas ti nangyeg iti dadakkel a panagbalbaliw iti daga ken kadagiti agnanaed iti dayta.

[Footnote]

[Ladawan iti panid 21]

Makina nga agkalkali iti pagminasan iti lignite

[Credit Line]

Rheinbraun AG

[Dagiti Ladawan iti panid 23]

Ti dati a pagminasan a gabgaburan ti maysa a makina a paggabur iti nadam-eg a daga

Dati a pagminasan a napapintas itan

[Credit Line]

Amin a retrato: Rheinbraun AG