Ti Panagpatingga ti Panangidumduma

MADLAWTAYO kadi dagiti pagannayasantayo a mangidumduma? Kas pagarigan, adda aya makunatayo maipapan iti kababalin ti maysa a tao gapu iti kolor ti kudil, nasion, etniko a grupo, wenno tribuna​—nupay ditay am-ammo? Wenno maipategtayo kadi ti tunggal tao gapu kadagiti naisangsangayan a kalidadna?

Kaaduan kadagiti tattao a nagbiag idiay Judea ken Galilea idi kaaldawan ni Jesus ti “saan a makilanglangen kadagiti Samaritano.” (Juan 4:9) Awan duadua nga adda pagsasao a nailanad iti Talmud a mangyebkas iti rikna ti adu a Judio: “Pulos a diak koma makakita iti maysa a Samaritano.”

Uray pay dagiti apostol ni Jesus nalabit adda panangidumdumada kadagiti Samaritano. Naminsan, saan a pinasangbay ida ti maysa a purok dagiti Samaritano. Kiniddaw da Santiago ken Juan no mabalin a pababaenda ti apuy manipud langit kadagiti di nangipangag. Babaen iti panangbabalaw ni Jesus, impakitana kadakuada a saan nga umiso ti kababalinda.​—Lucas 9:52-56.

Kalpasanna, insalaysay ni Jesus ti maysa a pangngarig maipapan iti lalaki a sinaed dagiti mannanakaw bayat ti panagbiahena manipud Jerusalem a mapan idiay Jerico. Saan man laeng a nagutugot a timmulong iti lalaki ti dua a limmabas a relihioso a Judio. Ngem simmardeng ti maysa a Samaritano sana binedbedan dagiti sugat ti lalaki. Kalpasanna, inyurnosna ti pannakataripato ti lalaki  tapno maimbagan dagiti sugatna. Impabigbig dayta a Samaritano nga isut’ pudno a kaarruba. (Lucas 10:29-37) Nalabit ti pangngarig ni Jesus nakatulong kadagiti dumdumngeg kenkuana a makaamiris a ti panangidumduma ti manglapped kadakuada a makakita kadagiti naimbag a galad ti dadduma a tao. Sumagmamano a tawen kalpasanna, nagsubli ni Juan idiay Samaria ket nangasaba iti adu a purokna​—nalabit karaman ti purok a kayatna idi a madadael.​—Aramid 8:14-17, 25.

Nangidumduma met ni apostol Pedro idi inturong ti maysa nga anghel a makisarita iti maysa a senturion a Romano a ni Cornelio, maipapan ken Jesus. Saan a nairuam ni Pedro a makilangen kadagiti di Judio, ket kaaduan a Judio awan panagayatda kadagiti soldado a Romano. (Aramid 10:28) Ngem idi nakita ni Pedro ti panangiturong ti Dios maipapan iti dayta, kinunana: “Iti kinapudnona makitak a ti Dios saan a mangidumduma, no di ket iti tunggal nasion anamonganna ti tao nga agbuteng kenkuana ken agaramid iti kinalinteg.”​—Aramid 10:34, 35.

Ti Panggep ti Panangparmek iti Panangidumduma

Ti panangidumduma labsingenna ti prinsipio nga insuro ni Jesus: “Amin a bambanag, ngarud, a kayatyo nga aramiden kadakayo dagiti tattao, masapul a kasta met ti aramidenyo kadakuada.” (Mateo 7:12) Siasino ti mayat a mababalaw gapu laeng iti lugar a nakaipasngayanna, kolor ti kudilna, wenno kasasaad  ti panagbiagna? Ti panangidumduma labsingenna met ti pagalagadan ti Dios a saan a mangidumduma. Isuro ti Biblia a ni Jehova “inaramidna ti tunggal nasion dagiti tattao, tapno agnaedda iti intero a rabaw ti daga.” (Aramid 17:26) Ngarud, agkakabsat ti amin a tao.

Maysa pay, ukomen ti Dios ti tunggal maysa. Dina kondenaren ti maysa a tao gapu laeng iti inaramid dagiti dadakkelna wenno dagiti inapona. (Ezequiel 18:20; Roma 2:6) Uray pay ti panangirurumen ti sabali a nasion saan a maitutop a pakaigapuan ti pananggura kadagiti indibidual iti dayta a nasion, a mabalin a saan met a personal a nangidumduma. Insuro ni Jesus dagiti pasurotna nga ‘ayatenda dagiti kabusorda ken ikararaganda dagidiay mangidadanes kadakuada.’​—Mateo 5:44, 45.

Gapu kadagita a pannursuro, natulongan dagiti umuna-siglo a Kristiano a mangparmek iti panangidumduma ken nagbalinda a naisangsangayan nga agkakabsat a naggapu iti nagduduma a pagilian. Inawagan ken imbilangda ti maysa ken maysa a kabsatda, uray no naggapuda iti adu ken nagduduma a kultura. (Colosas 3:9-11; Santiago 2:5; 4:11) Kasta met laeng ti pagbanagan itatta dagiti prinsipio a nakaigapuan ti kastoy a panagbalbaliw.

Panangparmek iti Panangidumduma Itatta

Dandani amintayo ket manangipato, ngem saan koma nga agbanag dagitoy iti panangidumduma. “Ti panangipato ket agbalin laeng a panangidumduma no saan latta a balbaliwan ti tao dagiti kapanunotanna kalpasan a nakagun-oden iti kanayonan nga impormasion,” kuna ti libro a The Nature of Prejudice. Masansan a maparmek ti panangidumduma no agaammo dagiti tattao. Nupay kasta, kuna dayta met la a libro, a “ti laeng relasion a mamagkaykaysa kadagiti tattao a mangaramid kadagiti bambanag ti mabalin a mangbalbaliw iti kababalinda.”

 Kasta ti inaramid ni John, maysa kadagiti tattao nga Ibo a taga Nigeria, tapno maparmek ti panangidumdumana kadagiti tattao a Hausa. “Idiay unibersidad,” kunana, “naam-ammok ken nagayyemko ti dadduma nga estudiante a Hausa, ket nakitak a nagsayaat dagiti prinsipioda. Maysa nga estudiante a Hausa ti nakaduak a nagtrabaho iti maysa a proyekto, ket nagsayaat ti panaggayyemmi; ngem ti immuna a kaduak, a maysa nga Ibo, saanna nga ar-aramiden ti rumbeng a pasetna iti trabaho.”

Pangparmek iti Panangidumduma

Sigun iti report ti UNESCO Against Racism, “ti panagadal ket mabalin a napateg a pangparmek kadagiti kabarbaro a kita ti panangisalsalumina iti puli, panangidumduma ken panangilaksid.” Mamati dagiti Saksi ni Jehova a ti panagadal iti Biblia ti pudno a kasayaatan a tulong iti daytoy a banag. (Isaias 48:17, 18) No iyaplikar dagiti tattao ti pannursurona, masukatan ti panagsuspetsa iti panagraem ket ti ayat pukawenna ti gura.

Natakuatan dagiti Saksi ni Jehova a makatulong kadakuada ti Biblia a mangparmek iti panangidumdumada. Kinapudnona, ti Biblia ti mangtignay ken mangted kadakuada iti gundaway a makipagtrabaho a kadua dagiti tattao iti sabali a kultura ken puli. Ni Christina, a naadaw iti umuna nga artikulo daytoy a serye, ket maysa kadagiti Saksi ni Jehova. “Dagiti gimong idiay Kingdom Hall pinabilegda ti panagtalekko iti bagik,” kunana. “Mariknak a natalgedak sadiay ta ammok nga awan ti mangidumduma kaniak.”

Ni Jasmin, a maysa met a Saksi, malagipna a damo a napasaranna ti panangisalsalumina iti puli idi agtawen iti siam. Kunana: “Huebes ti kasayaatan nga aldaw ti lawas para kaniak agsipud ta iti dayta a rabii mapanak idiay Kingdom Hall. Ay-ayatendak dagiti tattao sadiay. Ipariknada nga ipatpategdak imbes nga umsiendak.”

Dagiti proyekto nga agkasapulan kadagiti boluntario nga insayangkat dagiti Saksi ni Jehova pagkaykaysaenna met ti tattao a nagduduma ti nalikudanda. Naipasngay ni Simon idiay Britania, nupay taga Caribe ti pamiliana. Nagsagaba iti panangidumduma idi nagtrabaho a kantero iti maysa a kompania ti panagibangon. Ngem saanna a napasaran ti panangidumduma idi nagboluntario nga agtrabaho kadagiti proyekto a kadua dagiti kapammatianna. “Nakipagtrabahoak kadagiti padak a Saksi a naggapu iti nadumaduma a pagilian,” insalaysay ni Simon, “ngem napatanormi ti nagsayaat a panagkakadua. Dadduma kadagiti kasingedan a gagayyemko ti naggapu kadagiti sabali a pagilian ken sabali a nalikudan.”

Siempre, imperpekto dagiti Saksi ni Jehova. Ngarud, mabalin nga ikagkagumaanda pay laeng a parmeken ti panangidumduma. Ngem gapu ta ammoda a saan a mangidumduma ti Dios, mapabilegda a mangparmek iti dayta.​—Efeso 5:1, 2.

Adu ti pagimbagan ti panangparmek iti panangidumduma. Sumayaat ti panagbiagtayo no makilangentayo iti tattao nga addaan iti sabali a nalikudan. Kasta met, babaen iti Pagarianna, asidegen nga ipasdek ti Dios ti natauan a kagimongan a sadiay ti pagtaengan ti kinalinteg. (2 Pedro 3:13) Iti dayta a tiempo, ti panangidumduma ket maparmekton iti agnanayon.

[Kahon iti panid 11]

Mangidumdumaak Aya?

Iyimtuodmo dagitoy a saludsod iti bagim tapno maamirismo no nalabit dimo madmadlaw a mangidumdumaka gayam:

1. Pagarupek aya a dagiti tattao a naiduma ti puli, kasasaad ti panagbiag, rehion, wenno naiduma a nasion addaanda kadagiti di nasayaat a kababalin a kas iti kinamaag, kinasadut, wenno kinaimut? (Pagaangawan ti adu daytoy a kita ti panangidumduma.)

2. Dagiti aya imigrante wenno tattao a sabali ti pulida ti pabasolek a makagapu kadagiti problemak iti ekonomia wenno iti kagimongan?

3. Kagurgurak aya dagiti tattao iti sabali a nasion gapu iti nagkauna a panangbusor ti pagiliak iti dayta a nasion?

4. Matmatmatak aya ti tunggal tao kas indibidual​—aniaman ti kolor ti kudilna, kultura, wenno pulina?

5. Maragsakanak kadi a makiam-ammo kadagiti tattao a naiduma kaniak ti kulturada? Ikagkagumaak kadi nga aramiden dayta?

[Ladawan iti panid 8]

Iti pangngarigna maipapan iti naimbag a Samaritano, insuro ni Jesus kadatayo no kasano a maparmek ti panangidumduma

[Ladawan iti panid 8]

Iti pagtaengan ni Cornelio, kinuna ni Pedro: “Iti kinapudnona makitak a ti Dios saan a mangidumduma”

[Ladawan iti panid 9]

Ti pannursuro ti Biblia pagkaykaysaenna ti tattao a nagduduma ti kasasaad ti panagbiagda

[Ladawan iti panid 9]

Ar-aramiden dagiti Saksi ni Jehova ti isursuroda

[Ladawan iti panid 10]

Ni Christina​—‘Dagiti gimong idiay Kingdom Hall, pabilgenda ti panagtalekko iti bagik’

[Ladawan iti panid 10]

Ni Jasmin​—‘Dagiti tattao ipakitada nga inay-ayatdak. Iparpariknada nga ipatpategdak imbes nga umsiendak’

[Dagiti Ladawan iti panid 10]

Ni Simon, maysa a boluntario iti panagbangon​—‘Nasursuromi ti nagsayaat a panagkakadua’