Dagiti Bantay a Marmol

Babaen iti mannurat ti Agriingkayo! idiay Italia

KASLA napattopattokan iti niebe ti kabambantayan iti Carrara ken Pietrasanta. Ngem pagarup la dayta. Dagidiay puraw a kasla naipattopattok ket nalawa a tedda ti natebbag a marmol. Naisalsalumina ti pakabuklan dagitoy a bantay idiay Apuan Alps iti Tuscany, nga adda iti makin-amianan a sentro ti Italia. Marmol dagitoy a kabambantayan. Iti intero a lubong, ditoy la a masarakan ti kasta a kaadu daytoy napateg a material.

Sipud pay idi un-unana, agal-alan ti tao kadagiti bato manipud kadagitoy a bantay sada pinagbalin dagita a pamuon, suelo, ken nakaskasdaaw nga obra ti eskultura. Ti kinaadu dagiti deposito a marmol, ti adun a kapadasan ken kinasigo dagiti trabahador iti daytoy a lugar, ken ti kalidad ti teknolohia a maus-usar ditoy ti makagapu a nagdinamag daytoy a distrito kas ti sangalubongan a paggatangan iti bato. Malaksid kadagiti material a natebbag iti dayta a lugar, ti bato a maipan iti sangladan ti Marina di Carrara nga aggapu iti nadumaduma a paset ti daga ket prosesuen met dagiti industria a nalaing nga agaramid iti nadumaduma a produkto a mailako iti sabsabali a pagilian.

Kadaanan a Tradision ti Panangala iti Marmol

Inusar dagiti nagkauna a Romano ti batbato a magun-odan iti dayta a lugar iti panagkitikit ken panagbangon kadagiti pasdek. Adu ti mangibilang a naisalsalumina ti kinapintas ti puraw nga estatua a marmol ti Carrara. Idi 1505, immay ditoy ni Michelangelo tapno agpili kadagiti bloke ti nalinis a marmol nga awanan iti aniaman nga urit, nga inusarna idi kinitikitna ti dadduma kadagiti nalatak nga obra maestrana.

Iti adun a siglo, saan a nagbalbaliw dagiti kadaanan a pamay-an ti panagtebbag. Naisaad dagiti kayo a tingal kadagiti naiplano a disso ken natural a rengngat wenno lengngan iti bato. No madanuman dagiti tingal, dumakkel dagitoy isu a maisina ti maysa a bloke. Damo a nausar dagiti eksplosibo idi ngalay ti maika-18 a siglo, ngem nagadu a bato ti dinadael dagitoy, isu a kaaduanna, kakatlo laeng ti mabalin nga usaren. Dagiti nagdadakkel a bloke ti natda a marmol​—dagidiay kasla naipattopattok a niebe​—ti mangpaneknek kadagiti pamay-an idi un-unana.

Narigat nga ibiahe dagiti nagdadakkel a bloke kadagiti napasdok a disso babaen iti pasagad ken tali. “No magsat ti kable ti pasagad,” kuna ti maysa a reperensia, “sigurado a matay ti lider ti grupo, nga agtakder iti sango ti bloke tapno maiturong ti panangibiahe. Nagbassit met ti gundaway a makalisi ti aniaman a kagrupona nga adda iti sibay ti kable no magsat dayta. Ngamin, mayablat no kua dayta kadakuada.”

Siempre, nagpaiduma dagiti moderno a pamay-an. Nagmalmalemak idiay Carrara isu a medio naawatak ti kabaruan a panangdisenio iti marmol iti matarigagayan a sukogna. Palubosandak a mangiranud kadakayo iti naammuak.

Panagpasiar iti Pagtebbagan

Nakitak ni Giovanni, a nagbalin a giyak iti pagtebbagan, iti maysa kadagiti adu a lugar nga addaan kadagiti pasilidad a mausar iti panagnegosio iti marmol ti Carrara. Nagpintas ti panagtutuon ti ginasut a bloke ti marmol kadagita a lugar. Nakasagana a mailako dagitoy wenno makitikitan dita a mismo. Automatiko a makina ti pagragadi kadagiti tapi manipud kadagiti bloke sa ti dadduma a makina ti mangpasileng. Apaman a naaramiden dagita, manomanon ti dadduma pay a trabaho.

Tapno mapasiarmi ti pagtebbagan, naglugankami iti de dual a lugan ni Giovanni. Di nagbayag, siaannad a lumaslasatkamin iti agsikkosikko ken narangkis a dalan a mangitunda kadakami iti akikid a tanap ti bantay. Nagadu ti puraw a bato iti aglawlaw.  Nakitami dagiti trak a napno iti nagadu a bloke a marigrigatan a sumalog. Makalaon dagitoy iti inggat’ 30 a tonelada.

Iti panagkurbami, nakitami ti nangayed a puraw a pader a nakitikit iti bantay. Nagdakkel dayta ken napagbalin a dakkel nga agdan, wenno tukad. Tunggal maysa ket 6 inggat’ 9 a metro ti kangatona. Nagmaneho ni Giovanni a napan iti maysa kadagitoy a tukad sa nagsardeng.

No kitaenmi ti aglawlaw, maamirismi nga addakami iti maysa kadagiti adu a pagtebbagan iti tanap. Ad-adu dagiti puraw a disso iti sikigan ti bantay, dadduma kadagitoy ti ginasut a metro iti ngatuenmi, a nakadkadlaw kadagiti nabato a disso. Maitutop a maawagan daytoy iti ‘nakaskasdaaw ngem makapakellaat’ a buya.

Bayat a siuulimek a buybuyaek dayta, nadlawko ti maysa a buldoser nga addaan iti natirad nga alikamen a mangbaliktad iti maysa a seksion ti ayanmi a disso. Ti bloke a kuadrado unay ken agrukod iti nalabit 11 a metro por 2 a metro ken 6 a metro ti kangatona, ket natnag iti naisagana a rebbek tapno saan a maburak. Ngem kasano a maisina dagitoy kadagiti bloke a kas iti dayta?

Sungbatan dayta ni Franco, ti ama ni Giovanni, a nagtrabaho iti adun a pagtebbagan iti intero a panagbiagna. Impakitana kaniak ti maysa a de motor ken agrikrikus a kararet a mangudaod iti atiddog nga asero a kable a mangputputed iti makinlikud a pannakapader ti tukad nga ayanmi. Inlawlawagna a ti rabaw ti bato ket diretso a maabutan iti tallo a pulgada, ken maabutan pay ti makinngato a tukad. Masapul nga agsabat ti dua nga abut. Ti kable nga asero a nabaetbaetan iti diamante ket mayubon kadagiti abut ken mapagbalin a kasla nagdakkel a kuentas. Gapu ta nairut ti pannakaguyodna ken maudaod a sipapartak babaen ti de koriente a motor, makaaramid ti kable iti matarigagayan a tabas. Inton natabas ti amin a sikigan ti bloke​—pababa ken pangato​—mabaliktad dayta. Kalpasanna, babaen ti isu met la a kable, maputed dayta iti adu a pedaso tapno nalaklaka a maibiahe. Kasta met la a pamay-an ti maus-usar kadagiti asideg a pagtebbagan iti uneg ti daga. Maputed dagiti marmol manipud kadagiti kueba iti mismo a kaunggan dagitoy a kabambantayan.

Daytoy kaal-ala a marmol ket pagbalinen dagiti lokal a paktoria a nadumaduma a produkto​—baldosa, substansia a pangpalagda kadagiti estruktura, pangarkos iti parupa dagiti pader. Ti panangibangon kadagiti pasdek ti kanayon a kangrunaan a pakausaran dagiti mailako a bato a produkto ti Carrara.

Dadduma kadagiti puesto ti agar-aramid kadagiti suelo ken espesipiko a disenio a kayat ti aggatang. Ti dadduma paglainganda ti agaramid kadagiti nalabor a pannakatangbaw wenno pannakaarko ti paginuduan, dagiti alikamen iti banio, kas iti pagdigusan, lababo, gripo, lamisaan, ken  dadduma pay. Dagiti lokal a produkto iti aniaman kadagiti nagpintas ti padronna ken de kolor a bato a magatang iti tiendaan ti naigagara a mangarkos kadagiti plasa agraman kadagiti pangpubliko ken pribado a pasdek, lugar a pagdaydayawan kas iti simbaan ken kapilia, museo, dadakkel a tiendaan, eropuerto, ken agkakangato a pasdek iti intero a lubong.

Makapainteres ti panagbangon kadagiti pasdek babaen iti marmol, ngem interesadoak met kadagiti marmol a pangarkos ken maaramid nga obra ti arte. Tapno ad-adu ti maammuak maipapan kadagitoy, nagmalmalem a nagpasiarak idiay Pietrasanta.

Dagiti Pagtrabahuan iti Marmol

Kastoy ti iyawis ti maysa a bokleta a pangturista idiay Pietrasanta: “Agpasiarka iti pagtrabahuan dagiti artesano, ket maragsakandanto a mangipakita iti paglainganda.” Mannakigayyem ti tattao iti Pietrasanta, ken nalaka para kaniak ti agpasiar iti sumagmamano kadagiti pagtrabahuan iti uneg ken aglawlaw ti sentro a naipasdeken idi pay la edad media tapno maapresiarko dagiti produkto a maar-aramid sadiay.

Ditoy a naam-ammok dagiti managkitikit iti adu a pagilian a makumikom a mangar-aramid kadagiti bukodda nga obra, bayat a nakataptapoken dagiti ima ken rupa dagiti artesano iti dayta a lugar, nga okupado unay a mangtultulad kadagiti plaster nga estatua. Dagiti studio a pagidisplean kadagiti produktoda ket kasla napusek a museo, a napno kadagiti klasikal ken moderno a gameng.

Nabayag ti panangukit iti estatua. Kas pagarigan, mabalin a putden ti dua a tonelada a bloke babaen ti makina tapno masukog. Kalpasanna, tallo inggat’ lima a bulan a matikapan ti bloke sakbay a mairingpas ti trabaho. Sangatonelada a marmol ti mabalin a matikap iti proseso. Dagiti martilio, paet, ken garugad ti karaman kadagiti kangrunaan a remienta. Ita, dagiti de koriente a pagputed iti umiso nga anggulo, ken dagiti de koriente a sinsel​—dagiti babbabassit nga amang a kita ti jackhammer a pagabut iti bangketa​—​ti mangpapartak iti panagukit, ngem masapul a manomano ti pannakairingpas dagiti babassit a paset ken makasapul dagitoy iti kinapulido. Mabalin a nakapimpintas dagiti maaramid.

Iti adu a lugar, saan a nagtultuloy ti kadaanan nga arte ti panangukit iti marmol. Ngem dagita a lugar ti maitutop a maawagan iti “mabigbigbig nga eskuelaan iti panagaramid kadagiti produkto a marmol” gapu iti kinabaknang ti Carrara ken Pietrasanta, ti abilidad a nasursuro dagiti artesano gapu iti adun a siglo a kapadasanda, agraman dagiti artist nga immay ditoy tapno agsursuro.

[Ladawan iti panid 24]

Pagtebbagan iti uneg ti daga

[Dagiti Ladawan iti panid 24, 25]

Mausar ti nabaetbaetan iti diamante a kable a pagputed kadagiti bloke ti marmol

[Ladawan iti panid 24, 25]

Pagtebbagan iti marmol idiay Carrara, Italia

[Ladawan iti panid 25]

Marmol nga estatua ni Emperador Augusto, umuna a siglo K.P.

[Credit Line]

Scala/Art Resource, NY

[Picture Credit Line iti panid 23]

Studio SEM, Pietrasanta